Novi albanski predlog o „velikoj Mitrovici“ usledio je pošto su četiri srpska gradonačelnika iz Severne Mitrovice suspendovala svoje funkcije, u znak protesta zbog poreza od 100 odsto koje je kosovska vlada uvela na srpsku robu.
Profesor Dušan Čelić, profesor građanskog prava na Univerzitetu u Kosovskoj Mitrovici kaže da je nova odluka iz Južne Mitrovice čisto populistička i da nema pravno utemeljenje ni u zakonima takozvane države Kosovo.
„Prema tom njihovom kvazipravnom poretku, sastavni deo ustava takozvane države Kosovo je Ahtisarijev plan, a u njemu su definisane srpske opštine, među kojima je i Severna Mitrovica. Tumačenje Ahtisarijevog plana je iznad takozvanog kosovskog ustava. Dakle, ima tako jaku pravnu snagu, da ga je nemoguće promeniti. U suprotnom, to bi značilo da Priština može da pristupi izmeni statusa svih deset srpskih opština, od Gračanice pa nadalje“, kaže dr Čelić.
Upravo zbog toga on je uveren da je u pitanju samo politikanstvo. S druge strane, Čelić dodaje da Priština može, kada prođe zakonski rok od 40 dana, da raspiše vanredne lokalne izbore za Severnu Mitrovicu, i to samo ako su ostavke srpskih gradonačelnika stigle u centralu u Prištinu.
„Sve drugo bi značilo i promenu njihovog takozvanog ustava, a i za to im je neophodna dvotrećinska saglasnost Srba“, podseća naš sagovornik.
Kosovski mediji izveštavaju da su ostavke četiri srpska gradonačelnika stigle u centralu u Prištinu i da vlada i predsednik Kosova imaju odrešene ruke da uđu u proceduru raspisivanja vanrednih lokalnih izbora za gradonačelnike četiri srpske opštine za Severnu Mitrovicu.
Inače, kako su prištinski mediji preneli, gradonačelnik Južne Mitrovice, koji je i sazvao sednicu, na istoj je rekao da je odluku za izmenu zakona doneo sam, a ne uz podršku ili na nagovor nekog sa više političke instance iz Prištine. On je naglasio da na ovaj način samo pokušava da ispuni želju građana „sa obe strane mosta“ da Mitrovica ponovo bude jedan grad.
Severna Mitrovica nastala je po planu Martija Ahtisarija za decentralizaciju na Kosovu i Metohiji i trebalo je da bude opština sa srpskom etničkom većinom, na području opštine Kosovska Mitrovica.
S obzirom na to da je lokalno stanovništvo bojkotovalo sve lokalne izbore koje su sprovodile privremene kosovske institucije, opština nije konstituisana i nije imala organe vlasti do novembra 2013. godine. Opština Severna Mitrovica ne postoji po aktuelnom Zakonu o teritorijalnoj organizaciji Republike Srbije od 27. decembra 2007. godine, ali je Vlada Srbije podržala izlazak na izbore i formiranje ove opštine po kosovskim zakonima.
U Južnoj Kosovskoj Mitrovici živi oko 110.000 stanovnika i većina su Albanci, uz manje zajednice Bošnjaka, Turaka, Roma, Aškalija, Egipćana i Goranaca, dok u Severnoj Mitrovici živi oko 20.000 stanovnika, od kojih su 17.000 Srbi, a 3.000 manjine — i to najviše Albanci, Bošnjaci, Romi i ostali.
Severnom delu pripadaju i etnički mešovita naselja Gornji Suvi Do i Donji Suvi Do.
Iz južnog dela Kosovske Mitrovice oko 8.000 Roma je, posle dolaska Kfora, raseljeno u severni deo i centralnu Srbiju. Most koji razdvaja južnu i severnu Mitrovicu više puta je bio mesto sukoba, a 2014. godine umesto barikada na njemu je postavljen „Park mira“. Dve godine kasnije „Park mira“ je uklonjen i počela je rekonstrukcija mosta.
