Zvaničan naziv Srpske crkve ubuduće će biti „Srpska pravoslavna crkva — Pećka patrijaršija“, pišu Večernje novosti, navodeći rešenja iz nacrta novog ustava SPC. Po tom dokumentu, takođe, procedura izbora patrijarha biće pojednostavljena i on će biti biran tajnim glasanjem, uz obaveznu dvotrećinsku većinu vladika.
Dodatno potcrtavanje identiteta
Promena Ustava Srpske pravoslavne crkve je stvar koja je aktuelna od početka 21. veka, podseća za Sputnjik pravoslavni publicista Vladimir Dimitrijević i navodi da se dosad komisija za promenu tog ustava sastajala više puta i da je održan i međunarodni skup o crkveno-pravnim aspektima SPC, odnosno, uopšte o kanonima kao osnovi za uspostavljanje novog ustava.
Dosadašnji rad komisije, međutim, nije pokazao neke konkretne rezultate koji bi se pretočili u dokument trajnog predloga za izmenu Ustava SPC, napominje Dimitrijević, i kaže da ne može da tvrdi da je stvar koja se pojavila u novinama nešto što je apsolutno tačno, ali je svakako tačno da se taj proces vodi.
S druge strane istoričar Aleksandar Raković smatra da nije loše rešenje da Srpska pravoslavna crkva u svoje ime doda i ime Pećke patrijaršije jer se na taj način pokazuje i identitet srpske crkve koji je vezan za Kosovo i Metohiju, dakle koji je neodvojiv od identiteta Srpske pravoslavne crkve.
Nije neuobičajeno da crkve imaju čak i takve nazive koji su malo složeniji, ukazuje Raković za Sputnjik, i kao primer navodi da i ruska crkva ima u nazivu — Ruska pravoslavna crkva — Moskovska patrijaršija. To su, dakle, rešenja koja su prisutna, i prema njegovom mišljenju bi takvo rešenje bilo veoma dobrodošlo.
„Niko od nas ne može da preskoči ni svoje vreme, ni svoju senku. Tako da ima osnova da smatramo da Srpska pravoslavna crkva na taj način želi da se kontinuitet srpske crkvenosti i državnosti na Kosovu i Metohiji preko imena Srpske pravoslavne crkve izričito podvuče“, naglašava Raković.
Okolnosti koje utiču na promene
Promena Ustava Srpske pravoslavne crkve u trenutku kad je položaj srpske crkve nestabilniji nego što je bio pre dvadesetak godina ne liči na nešto što bi u ovom trenutku moglo da dovede do harmonizacije mnogobrojnih i suprotstavljenih interesa, smatra publicista Dimitrijević i navodi da bi promena ustava SPC došla u trenutku kad je izvršeno nekoliko smena episkopa, što je, kako kaže, prilično destabilizovao situaciju u crkvi.
„Crkva je upravo zbog takvih stvari izgubila na onoj svojoj popularnosti koja je skoro bila neprikosnovena i u javnim istraživanjima izjednačena sa popularnošću vojske. Prošle godine je institut za Društvena istraživanja napravio veliku anketu koja pokazuje da je za desetak, pa i više posto, taj ugled SPC opao upravo zbog mnogobrojnih unutrašnjih problema“, daje i taj aspekt Dimitrijević.
Kad se postavi pitanje izmene imena, odnosno dodavanja naziva Pećka patrijaršija u naziv SPC, prema Dimitrijevićevom mišljenju, tu nema nikakvih problema ako iza toga ne stoji novoteološka priča o tome da crkvu treba osloboditi navodnog etnofiletizma.
„Znate da se ta priča o etnofiletizmu priča već vek i nešto, a pričaju je uglavnom predstavnici Carigradske patrijaršije, koja ima želju da dominira ostalim pomesnim pravoslavnim crkvama. Oni nisu imuni na grčki etnofiletizam, a smeta im etnofiletizam kod slovenskih crkava“, dodaje taj publicista.
Inače, zvanična titula patrijarha srpskog je episkop pećki, mitropolit beogradsko-karlovački, patrijarh srpski, podseća Dimitrijević, što znači da Pećka episkopija kao osnova autokefalije SPC već jasno prisustvuje u nazivu i tituli patrijarhovoj.
Žreb ili većina
„Kad je reč o međunarodnim subjektima koji se bave našim problemima i geopolitičkim pitanjima, ne znači mnogo to što će SPC dodati ime Pećke patrijaršije kao staro ime za našu crkvu. Međutim, za srpski narod, za Srbe na Kosmetu i za našu crkvenu politiku, za identitet naroda vrlo je važno da se doda ime Pećke patrijaršije uz SPC. Naravno, ukoliko to bude i konačno rešenje SPC“, rezonuje Aleksandar Raković.
Taj istoričar na pitanje o promeni procedure za izbor patrijarha kaže da je SPC jedna od retkih koja patrijarha bira između tri kandidata izvlačenjem iz jevanđelja, da je izbor dvotrećinskom većinom poznat vaseljenskom pravoslavlju i samo bi se primenila metodologija izbora kao u nekim drugim pravoslavnim crkvama.
S druge strane, publicista Dimitrijević podseća da je predratni ustav SPC nalagao izborni sabor koji je sličan izbornom saboru u Ruskoj pravoslavnoj crkvi, odnosno da patrijarha ne biraju samo episkopi nego i predstavnici sveštenstva i vernoga naroda.
„Međutim, posle Drugog svetskog rata zbog pritiska titoističke, komunističke vlasti, posle smrti patrijarha Vikentija, a prilikom izbora njegovog naslednika došlo je do velikog pritiska Udbe na izborni sabor da nipošto na mesto patrijarha ne sme doći neko ko ima snažnu komunističku zaleđinu, kao što je, recimo, bio vladika Vasilije banjalučki, pa posle žički“, precizira Dimitrijević.
I izvršen je pritisak koji je doveo do izbora patrijarha Germana jer su, kako kaže, komunisti računali da će preko njega obaviti neke poslove, koje nisu obavili.
„Patrijarh German je uspeo da izvrši izmenu da se sledeći njegov naslednik bira upravo ovom metodom žreba, apostolskom metodom, da bi se izbegao upliv državnih vlasti na izbor patrijarha. Tom metodom smo dobili svetog čoveka — to je bio patrijarh srpski gospodin Pavle. Taj metod nije toliko loš jer patrijarh za svoj izbor ne mora da duguje ništa nijednoj većini. S druge strane, izbor dvotrećinskom većinom ima svojih prednosti jer bi na mesto patrijarha došao neko ko ima poverenje najvećeg dela episkopata“, zaključuje Dimitrijević.
Samo bi na sve moguće načine trebalo izbeći upliv državnih vlasti, napominje Dimitrijević, koji bi štetno mogao da deluje na slobodu Srpske pravoslavne crkve.
