Afera je dobila ime „rajski papiri“, a izvire iz dokumenata (njih 13,4 miliona) koje je anonimni izvor doturio njemačkim novinama „Zidojče cajtung“. Oni su se obratili Internacionalnom konzorcijumu istraživačkog novinarstva, koji je koordinirao 96 vodećih svjetskih medija, a oni će, tvrdo obećavaju, utvrditi da li, u okviru zakona koji odobravaju poslovanje u ofšor zonama, ima „neetičkog“ ponašanja i izbjegavanja plaćanja poreza i sakrivanja identiteta vlasnika kapitala. Vodeći među vodećim globalnim medijima su „Njujork tajms“, „Gardijan“ i Bi-Bi-Si, pa to, samo po sebi, privlači dopunsku pažnju.
U prvim napisima se konstatuje da je ofšor poslovanje rasprostranjenije negoli se mislilo (ne zna se ko — oni sami, ili neko treći) i da njemu pribjegavaju velike firme, poput „Simensa“, „Fejsbuka“, „Najki“ ili „Epla“. Takođe se pominje i nekih 120 imena poznatih ličnosti koje se bave ovim biznisom.
Prije godinu i po smo bili svjedoci slične afere, pod imenom „Panamski papiri“. Jedna od „najsnažnijih“ reakcija na sličnu priču je bila odluka Evropske unije da donese „Direktivu protiv izbjegavanja plaćanja poreza“ (jul 2016. godine), koja će se primjenjivati (akobogda) od 1. januara 2019. godine. U odnosu na tekuću priču, EU je najavila formiranje „Crne liste“ poreskih rajeva, a kada će ona biti utvrđena i šta će tada desiti, još uvijek ne znamo.
Kada se ova dva „medijska istraživanja“ stave u odnos sa ekonomskom realnošću savremenog svijeta, onda jedini komentar ovakvog napora može biti: „Dobro jutro, Kolumbo!“ Naime, problem sa ofšor poslovanjem je daleko složeniji od načina na koji ga predstavljaju mediji glavnog toka. Stoga se njihova „istraživanja“ moraju pogledati iz drugog ugla. Osnovano se može tvrditi da ona predstavljaju svojevrsnu vakcinaciju javnog mnjenja i pripremu za prihvatanje pune doze otrova, nakon što bi bio stvoren svojevrsni stepen imuniteta.
Procjenjuje se da postoji ukupno 46 zemalja (teritorija) koje se mogu definisati kao ofšor finansijski centri (po metodologiji MMF-a), ili 42 (po procjenama Foruma za finansijsku bezbjednost). Ipak, posebno su poznata odredišta: američka država Delavar, Vašington DC, Sejšeli i Panama. Luksemburg i Dablin su vodeći ofšor centri u EU. Na Kajmanskim ostrvima (Cayman) ima samo 48.000 stanovnika, ali ona predstavljaju sedmo po redu mjesto u svijetu po obimu bankarskih poslova. Na njima posluje oko šest stotina banaka, sa ukupnom sumom kapitala od 1.442 milijarde evra. Porez na kamate ne postoji. Čuvena njemačka „Dojčebanka“ ovdje ima 151 filijalu. Inače, ova banka ima ukupno 499 poslovnica u poreskim oazama širom svijeta. Američka „Sitibanka“ je odavno predvodnik u poslovima sakupljanja novca u koji se ne zagleda, pa su uz nju i vezane brojne afere proistekle iz pranja novca meksičkih narko-kartela.
U sam osvit svjetske ekonomske krize 2008. godine, u ofšor centre se slivala moćna finansijska rijeka. Tu se nalazilo četiri hiljade najpoznatijih banaka u ulozi „prenosnika“ koji su ostali „nepoznati“ i sakriveni od poreznika svojih država. Tada se 70 odsto finansijskog prometa u svijetu obavljalo preko ofšor tržišta. Preko 60 odsto prometa na Njujorkškoj berzi ostvarivale su ofšor kompanije. Trista najbogatijih Amerikanaca novac je držalo na računima svojih ofšor kompanija.
Dvije trećine finansijskih (hedž) spekulativnih fondova imale su sjedište u poreskim rajevima, a tu su bila i dva miliona različitih poslovnih predstavništava sa aktivom od 10 hiljada milijardi američkih dolara. Kao izraz svega toga, vrijednost međunarodnih finansijskih transakcija, tokom samo jedne nedjelje, prevazilazila je ukupnu svjetsku trgovinu robom i uslugama na godišnjem nivou.
Nijedna centralna banka, nijedan tržišni autoritet niti međunarodna institucija nisu imali nikakav mehanizam kontrole. Niko čak o svemu nije ni govorio. Posebno ne pomenuti mediji glavnog toka. Zbog čega sada prate muvu koja je uzletjela sa tijela „nevidljivog“ slona, ako ipak nije u pitanju kolektivna „mentalna vakcinacija“?
