Posledice američke invazije na Irak: Zločin bez kazne i stvaranje „Islamske države“
12:50 21.03.2023 (Osveženo: 12:52 11.04.2023)
Pratite nas
Američka invazija na Irak pre 20 godina odnela je živote više od 100.000 iračkih civila i iza sebe ostavila nebrojene ratne zločine, nekažnjene prave masakare, poput američkog napada na Faludžu iz 2004, ali i nastanak terorističke "Islamske države", objašnjavaju sagovornici Sputnjika.
Prošlo je 20 godina od početka invazije na Irak koju su izvršili SAD i njihovi saradnici što je dovelo do nestabilnosti te zemlje kao i šireg regiona Bliskog istoka koja traje dan-danas. U akciji pokrenutoj bez saglasnosti Saveta bezbednosti UN pod lažnim izgovorom da Irak poseduje oružje za masovno uništenje, srušen je režim u Bagdadu, irački lider Sadam Husein ubijen a ta zemlja unutrašnje polarizovana i uništena od čega se sve dosad nije oporavila.
Nestabilnost i dalje traje
Sadam Husein je uspevao da izbegne hapšenje skoro devet meseci, pre nego što je zarobljen u decembru 2003. godine i pogubljen po nalogu nove iračke vlasti tri godine kasnije.
Dr Slobodan Janković, viši naučni saradnik na Institutu za međunarodnu politiku i privredu, kaže za Sputnjik da su ratna razaranja mogla da donesu samo negativne posledice.
„Posledice same američke okupacije bile su izbijanje jedne vrste građanskog rata u Iraku u nekoliko navrata, čiji je poslednji izdanak bio pridruživanje velikog broja iračkih sunita takozvanoj Islamskoj državi,“ kaže Janković.
Još jedna posledica je, kako ističe, još uvek prisutna nestabilnost u Iraku u smislu stalne potencijalne opasnosti da se ta zemlja podeli, imajući u vidu da u toj zemlji žive suniti, šiiti i Kurdi.
„Malo-malo pa su prisutne političke tenzije između političkog Kurdistana i ostatka zemlje a političke snage u većem delu Iraka su opet podeljene velikim delom po frakcijama šiita i sunita. Postoje naravno i one koje objedinjavaju obe grupe ali one ne dominiraju,“ objašnjava Janković.
Naš sagovornik podseća da Amerika i dalje drži ograničenu vojnu misiju u Iraku te da ima delimičan uticaj na tamošnju politiku preko sfere privrede, finansija i raznih službi i neposrednije sa svojim partnerima (vladajućim porodicama ) u severnom Iraku i iračkom Kurdistanu.
Međutim, neosporno je da operacija čiji je zvanični cilj, prema objašnjenju Vašingtona, bio da se sruši diktatura Sadama Huseina i uspostavi demokratija nije donela ništa dobro.
„Američka invazija čim je dovela do izbijanja građanskog rata naravno da je bila loša. Oni bi mogli reći - evo srušili smo diktaturu Sadama Huseina, danas u Iraku postoje političke partije, izbori … A da li je to dalo neki zaista boljitak samim Iračanima to oni sami treba da kažu,“ zaključuje Janković.
Ni posle 20 godina nema kraja smrtonosnom nasilju u Iraku: samo u februaru ove godine život su izgubila najmanje 52 civila - ljudi ubijeni iz vatrenog oružja, razneseni bombama. To sadašnje nasilje je odjek napada koji je počeo u noći između 19. i 20. marta 2003. kada su američki brodovi ispalili 40 raketa na četvrt Bagdadu u kojoj se nalaze institucije i Vlada.
Uništenje Iranske države
Srboljub Peović iz Instituta za evropske studije smatra da je Američka invazija iz 2003. samo poslednji u nizu događaja koji su uništili iračku državu.
„Posle američke intervencije u Iračko-kuvajtskom ratu 1991. godine koji je ostavio brojne kontroverze (laž o ubistvima kuvajtske novorođenčadi, masakr na tzv. autoputu smrti i sl.), posle sankcija koje su trajale od 1990. do 2003. koje su između ostalog dovele do smrti najmanje nekoliko desetina hiljada dece (procene UNICEF iz 1999. su bile oko 500.000 umrle dece), ovaj rat je doveo do slamanja nekadašnje regionalne sile,“ ističe Peović.
U prvoj godini rata, napominje on, broj žrtava okupacije iznosio je oko 100.000, i to pretežno civila.
„I sledećih godina je sporadično bilo pravih masakara, poput američkog napada na Faludžu iz 2004, gde su posledice bile verovatno strašnije nego u Hirošimi 1945. Irak je postao teritorija na kojoj su privatne plaćeničke firme imale značajnu ulogu. Ne treba posebno pominjati zatvor Abu Graib - postoje fotografije iz ovog zatvora koje pokazuju kako su tamo američki vojnici vršili mučenja - i masakre civilnog stanovništva, kao u Haditi (gde su 2005. američki marinci ubili 24 nenaoružana civila prim.a.) koji je postao simbol torture u svetu,“ napominje on.
Američko oslanjanje na Kurde protiv Arapa i šiite protiv sunita tokom okupacije, prema njegovim rečima, dovelo je do netrpeljivosti koja i danas živi u državi.
Zločini bez kazne
Peović ističe i da je podela države i novi „ad hok “ doneseni ustav stvorio sve uslove da Irak bude u potpunosti disfunkcionalna država.
„U Iraku je institucionalizovana tzv. „muhasasa“, podela funkcija po etničko-verskom ključu, kao i maksimalna federalizacija, koja je dovela do borbe za izvorišta nafte. Sve ovo, pak, dovelo je i do pojačane radikalizacije stanovništva, što je stvorilo uslove za nagli uspon "Islamske države" tokom druge decenije 21. veka, kao i do novih masakara koji su doveli do skoro pa uništenja raznih manjina na području države,“ objašnjava sagovornik Sputnjik.
Razlog američke invazije
Peović objašnjava i da je invazija na Irak iz 2003. bila posledica tzv. Bušove doktrine oličene u Strategiji za nacionalnu sigurnost iz 2002. godine, koja je pozivala na potpunu dominaciju, to jest, suočavanje sa izazovima prema američkoj moći ne samo kroz tradicionalno tzv. „obuzdavanje“, već i kroz preventivne ratove.
„Drugo, od 1990-ih dolazi do narušavanja balansa između podrške Izraelu i arapskim državama na Bliskom istoku, u korist skoro potpunog oslanjanja na Izrael. Američke zalihe nafte nalazile su se 2003. u velikoj opasnosti. Sjedinjene Države su bile sve zavisnije od kretanja na svetskom tržištu, i upravo Irak – kao jedna od naftom najbogatijih zemalja – mogao je biti rešenje njihovih problema. Pogotovo je to postajalo aktuelno kako je američki savez sa Saudijskom Arabijom kritički preispitivan tokom 1990-ih, i kako je Kina počinjala tražiti naftu na Bliskom istoku. Uz to treba pomenuti i veliku ulogu vojno-industrijskog lobija oličenog u Donaldu Ramsfeldu i Ričardu Čejniju, ministru odbrane i potpredsedniku u administraciji Džordža Buša mlađeg. Uz to se čini da su i krugovi bliski izraelskom Likudu podržavali ovakvu akciju, jer bi američka okupacija Iraka omogućila Sjedinjenim Državama pristup nafti bez potrebe za savezništvom sa arapskim režimima,“ pojašnjava Peović.
Sa druge strane, dodaje on, namera je bila da uništenje Sadama Huseina pošalje u svet sliku o američkoj moći, a SAD bi obezbedile bazu iz koje bi istovremeno mogle kontrolisati i opkoliti Iran i Siriju.
Paradoksalno je, međutim, kako kaže Peović, da je upravo američka invazija i posledično stvaranje "Islamske države" dovelo skoro do urušavanja američkih pozicija na Bliskom istoku.
Politički vakuum počeo je da popunjava Iran, dok se od 2019. godine i samita u Kuala Lumpuru u Maleziji može videti i pojačano interesovanje zemalja regiona za druge alternative američkoj dominaciji, pre svega za Kinu, objašnjava on.
