https://lat.sputnikportal.rs/20221005/terzic-ekmeciceva-dela-neiscrpna-riznica-istorijskih-dogadjaja-i-pouka-za-buducnost-1144041131.html
Terzić: Ekmečićeva dela neiscrpna riznica istorijskih događaja i pouka za budućnost
Terzić: Ekmečićeva dela neiscrpna riznica istorijskih događaja i pouka za budućnost
Sputnik Srbija
"Profesor Ekmečić u svojoj ličnosti i svome delu spojio je najbolje intelektualne tradicije i vrline našega naroda,deleći istovremeno, nažalost,i njegovu golgotu... 05.10.2022, Sputnik Srbija
2022-10-05T14:47+0200
2022-10-05T14:47+0200
2022-10-05T14:47+0200
kultura
kultura – vesti
kultura
slavenko terzić
https://cdn1.img.sputnikportal.rs/img/07e6/0a/04/1144003597_0:73:2855:1678_1920x0_80_0_0_5bab6bfe7ac409849808d184828ef684.jpg
Objavljujemo Terzićev govor: Pojava Sabranih dela akademika Milorada Ekmečića – velikana srpske istorijske nauke, jednog od najvećih srpskih istoričara prošlog i početka ovog veka – izuzetan je naučni i kulturni događaj. Pred nama je po svemu izuzetno i u mnogome neponovljivo naučno delo profesora Ekmečića – u širokom istraživačkom luku – od Ustanka u Bosni 1875/78. do Dugog kretanja između klanja i oranja – Istorija Srba od 1492–1992.Ekmečić je bio veliki majstor naučne sinteze kao najvišeg dometa istoriografske naučne misli. U ogromnom broju njegovih radova, od preko 400 bibliografskih jedinica, izdvajaju se kapitalna dela Ratni ciljevi Srbije 1914. godine, Stvaranje Jugoslavije 1790–1918 (knj. 1 i 2), Dugo kretanje između klanja i oranja – Istorija Srba od 1492–1992, veliki delovi desetotomne Istorije srpskog naroda, ali i Istorije Jugoslavije koju je pisao zajedno sa Ivanom Božićem, Simom Ćirkovićem i Vladimirom Dedijerom.Profesor Ekmečić bio je čovek sjajne istoriografske spreme i širokog naučnog interesovanja. Shvatao osobenost predmeta proučavanja i velike metodološke i teorijske poteškoće istorijskog saznanja. Svaka istorija je, ističe on, „dijalog prošlosti sa sadašnjošću“, jer „nijedan događaj koji se pred našim očima dešava nije bez korena u dubokoj prošlosti“. Dajući prednost temeljnim arhivskim istraživanjima u domaćim i brojnim stranim arhivima, Ekmečić nije zanemarivao metode i rezultate istraživanja srodnih naučnih disciplina kao što su istorijska sociologija, filozofija istorije, istorijska psihologija, istorija mentaliteta. Njegov pristup prošlosti bio je racionalan i kritički. Zahvaljujući nadmoćnosti sopstvenog istorijskog metoda, gotovo monaškoj posvećenosti istorijskoj nauci, ali i širokom krugu znanja iz srodnih humanističkih nauka, Ekmečić se svojim velikim delom svrstao u svojevrsni Panteon srpske istorijske nauke, ne samo kao izuzetno plodan pisac, nego i kao mislilac i teoretičar moderne istorijske ideologije.U istorijskoj nauci Ekmečić je polazio od pouzdanog metodološkog načela: da bi se jedno vreme upoznalo i razumelo treba o njemu mnogo znati, treba poznavati ne samo materijalne i društvene uslove nego i stanje svesti, shvatiti organsku povezanost različitih elemenata istorijskog procesa. Ekmečića su posebno zanimale ideje i ideologije, društveni pokreti, naročito agrarni pokreti srpskog i balkanskih društava, izrastanje nacionalnih elita iz seljačkih društava, fenomeni nacije, političko-religiozni pokreti velikih sila, pored ostalih i Vatikana i njegove „Katoličke akcije“. Naziv trećeg poglavlja Istorije Jugoslavije Borba za nacionalne države i moderna društva bio je na neki način okosnica celokupnog istraživačkog dela Milorada Ekmečića.Suštinu Ekmečićevog naučnog opusa čine ključni istorijski problemi srpske, jugoslovenske i balkanske istorije novoga veka, sa širokom političkom, idejnom i kulturno-religioznom evropskom i svetskom pozadinom. Od izbijanja srpske revolucije 1804, smatrao je, postoji pitanje ko će i kako organizovati balkanski prostor: „Etnička rasprostranjenost Srba se doživljava kao strateška podloga svake, prošlih i budućih, ruske dominacije, i sve što je ovde rađeno, na prvom mestu je odgovor na glavobolje zapadnih država da je Rusija prirodno predodređena da ovde ne bude nezvani gost“. Podseća na Napoleonove reči iz 1806. da bi ruski prelazak Dunava i zauzimanje čvrstog uporišta na njegovoj desnoj obali, čak i „jedne stope“, bilo „jednako kao zauzimanje Konstantinopolja“.Jedna od omiljenih i čestih tema Ekmečićevih naučnih istraživanja bilo je Istočno pitanje, zapravo pitanje opstanka Osmanskog carstva. Podsećao je na reči Jakoba Burkharda da se Istočno pitanje javljalo samo onda kada je Zapadna Evropa mirovala i „u njoj nisu postojale krize i sukobi evropskih država među sobom“. Svi motivi koji su ulazili u sadržaj pojma Istočno pitanje, piše Ekmečić početkom 1996. godine, „danas su ponovo oživeli pred našim očima“. Istočno pitanje, po njemu, nema budućnosti u svom klasičnom obliku i može postojati samo u svojoj suženoj varijanti „kao pitanje razgraničenja sfera uticaja Rusije i Zapada na račun balkanskih naroda“. U klasičnom vidu bi se moglo obnoviti samo u okolnostima „osamostaljivanja Kurda u nezavisnu državu“, ali Ekmečić, iskustvom briljantnog poznavaoca prošlosti, ne veruje čvrsto „da se prevrtljivi duh istorije neće dosetiti da Istočno pitanje preobrazi u nešto što će po zlu biti njegova gora kopija“.Jedno od posebno važnih pitanja Ekmečićevog istraživanja srpske istorije bilo je i pitanje evropske pozadine i evropske podloge Načertanija iz 1844. godine. Na osnovu mnoštva stranih izvora zaključio je da je inicijator Načertanija bila britanska diplomatija i britanski diplomatski agent i obaveštajac Dejvid Urkvart. Urkvart je prvo radio, okupljajući plemenske glavare zapadne Grčke, na obaranju legalno izabranog predsednika Joanisa Kapodistrije (ubijen 1831). Godine 1830. počeo se zanimati za položaj Srbije i „mogućnosti da se ona odvoji od ruske politike u Istočnom pitanju“, a već 1832. i 1833. posećuje srpsku kneževinu. U istorijskoj nauci je nesporno, piše Ekmečić, da je Načertanije stvarano „u krugovima britanske i francuske diplomatije, da je poljska Velika emigracija pod vođstvom kneza Čartoriskog u tome bila posrednik, a da je konačan cilj bilo stvaranje jugoslovenske države na prirodnim osnovama srpskog etničkog ujedinjenja“. Glavi cilj ove strategije bio je da se emancipacijom Srba i Bugara, sa osloncem na Birtaniju i Francusku, potisne ruski uticaj sa Balkana. Mora, piše Ekmečić, „da je neko oklevetao Načertanije Ilije Garašanina, jer o dokumentu koji su zapadne diplomatije pisale 1844. s ciljem da od Srbije stvore demokratsku evorpsku državu, nastaju gomile papira, čija je osnova „mitologija da je u srpskoj nacionalnoj ideologiji 1844. stvoren koren dugoročne istorijske zavere osvajanja tuđeg zemljišta, koja traje do danas“. Uporna osuda ove doktrine iz 1844. godine kod današnjih zapadnih vlada, prema njemu, „dolazi od njihove podrške ekstremnim nacionalizmima koji su ova ubeđenja pretvorili u neku vrstu religiozne ideologije“.Na Balkanu se danas radi, ubeđen je bio Ekmečić, sve ono što su zapadnoevropske velike sile radile ranije. Pored svih promenjenih okolnosti, daje se obilata potpora balkanskim separatizmima. Stvaraju se nove nacije i daju im se prava suverenih država, daje se podrška svim pokretima i etničkim zajednicama koje su se nekada u istoriji posredno ili neposredno „hrvale“ sa Rusima i Srbima. „Muslimanska u Bosni, albanska i hrvatska inteligencija ponovo vrše ulogu konjovoca velikih pohoda za destabilizaciju Balkana, kao što je bio slučaj sa njihovim precima 1914. i 1941.“Profesora Ekmečića su tokom poslednje dve decenije života sve više zaokupljali spoljni i unutrašnji uzroci razbijanja jugoslovenske države, kao što su ga prethodnih nekoliko decenija zanimali procesi stvaranja te države. Katolička crkva je odmah po ujedinjenju 1918. stvarala osnove za rasulo države kroz organizacije tzv. „katoličke akcije“. Titoizam je, po njemu, postepeno prestajao da bude progres od staljinizma ka demokratiji i postajao degeneracija staljinizma u tip katoličkog totalitarizma Srednje Evrope između dva svetska rata. „Ta je evolucija – piše on – dovršena sporazumevanjem sa Vatikanom 1966–1971. godine. Po tvrdnji britanskog istoričara Avra Menhetna u sporazumu 1968. jugoslovenska vlada se obavezala da katoličku crkvu ne optužuje za genocid 1941–1945. i da ga ne pominje“.U međunarodnom pogledu glavni protivnik zajedničke države posle 1918. godine bila je politika britanske vlade, a kasnije međunarodni komunizam. Trijumf religioznog tipa nacije, prema Ekmečiću, ostvaren je u jugoslovenskoj revoluciji 1941–1945. Srpski deo oslobodilačkog pokreta pocepao se na komunističko i nacionalističko krilo, a oba uzajamno, po njemu, „snose odgovornost za rasulo jugoslovenske države 1992. i slom ideje srpskog državnog ujedinjenja“. Komunisti su od 1941. bili u vezi sa britanskim masonskim ložama, čak je i njihovo vođstvo pripadalo masonima. „Srpski nacionalisti snose odgovornost pred istorijom zbog toga što su sva politička rešenja srpske borbe prepuštali britanskoj vladi, koja je kontrolisala sve odluke izbegličke jugoslovenske vlade“. Rezultat je bio kraljev poziv u septembru 1944. da se sve srpske formacije stave pod komandu maršala Tita.Jugoslovenska država se 1992. godine raspada po šavovima koje je od 1948. stvarao jugoslovenski komunizam podržavan od strane američke vlade. Iako izražava određenu sumnju prema karakteru strateških i geopolitičkih studija, smatrajući ih nekom vrstom ideologije, Ekmečić ipak ističe da se u slučaju politike Sjedinjenih američkih država ovoj vrsti studija mora posvetiti posebna pažnja: „Ne samo da se američka politika vodi preventivno, ona se osniva na brojnim analizama velikih naučnih instituta pod državnom i privatnom kontrolom“. Nasuprot starih suverenih nacija podržavaju se multietnička, multirasna i multireligiozna društva, što u stvarnosti znači da se „podržava regionalizacija velikih evropskih nacija i separatizam u njima, kao i sve religije koje destabilizuju Rusiju i Kinu“. Ekmečić je često isticao da je posle sloma komunizma u Jugoslaviji 1990. godine ponovo oživela ideologija o navodnoj superiornosti zapadne nad vizantijskom civilizacijom u čemu je navodno bitna razlika između Hrvata i Srba. Pojavom modernih rasističkih teorija ova ideologija konzervativnog katoličkog filozofa Žozefa de Metra o inferiornoj vizantijskoj civilizaciji dobila je novi podstrek.Drugo izdanje svoje Istorije Srba Ekmečić je završio sa naglašenim pesimizmom: „Budućnost gledamo kroz tamu“. Istorija građanskog rata 1992–1995. odvijala se u okviru „američkog aksioma“ da srpski narod „politički mora ostati u isfragmentiranom stanju bez višeg stepena jedinstva“. SAD će Srbima „ugađati u svemu, sem u pravu na suvernu nacionalnu državu i nezavisnost“. Zbog ovog „prioritetnog američkog nadzora“ zaključio je Ekmečić, gotovo je nemoguće, „čak i u najgrubljim crtama predviđati budući razvoj“. Iako smo još daleko od juriša i besa paganskog boga „Vatana“ koga je Jung 1936 uhvatio na nemačkim ulicama – besedio je Ekmečić krajem aprila 1999. godine – „današnja kolektivna fobija je kao i uvek u prošlosti samo instrument za ideološku mobilizaciju militarizovanih društava. Faktor kolektivnog nesvesnog, kad jednom počne, otima se kontroli i ne može se lako zaustaviti“.Izuzetno naučno delo profesora Ekmečića ostaje neiscrpna riznica ne samo istorijskih znanja nego i pouka za budućnost. Ono je doprinelo afirmaciji srpske istorijske nauke u evropskim i svetskim razmerama. Brinuli su ga zadaci naše istoriografije i njena budućnost. Nije smatrao da istoriografija treba da bude toliko naučna da izgubi svaku vezu sa životom. Nadaleko su poznate njegove polemike oko dela Stvaranje Jugoslavije sa hrvatskim i drugim jugoslovenskim istoričarima. Do kraja je razobličio pamfletski karakter knjiga Noela Malkolma Bosna–kratka istorija i Kosovo–kratka istorija. Kod Srba je istorija bila, podsećao je često Milorad Ekmečić, „stalan i mukotrpan napor da se očuva svoj identitet“.
https://lat.sputnikportal.rs/20221004/u-ovakvu-evropu-kakva-je-danas-srbija-ne-treba-da-zuri-grandiozni-opus-milorada-ekmecica-1144007170.html
Sputnik Srbija
feedback.rs@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2022
Sputnik Srbija
feedback.rs@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Vesti
sr_RS
Sputnik Srbija
feedback.rs@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik Srbija
feedback.rs@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
kultura – vesti, kultura, slavenko terzić
kultura – vesti, kultura, slavenko terzić
Terzić: Ekmečićeva dela neiscrpna riznica istorijskih događaja i pouka za budućnost
"Profesor Ekmečić u svojoj ličnosti i svome delu spojio je najbolje intelektualne tradicije i vrline našega naroda,deleći istovremeno, nažalost,i njegovu golgotu – od prebilovačkog neprebola 1941. do sarajevskog tamnovanja 1992. godine.", izjavio je akademik Slavenko Terzić na predstavljanju sabranih dela akademika Milorada Ekmečića.
Objavljujemo Terzićev govor:
Pojava Sabranih dela akademika Milorada Ekmečića – velikana srpske istorijske nauke, jednog od najvećih srpskih istoričara prošlog i početka ovog veka – izuzetan je naučni i kulturni događaj. Pred nama je po svemu izuzetno i u mnogome neponovljivo naučno delo profesora Ekmečića – u širokom istraživačkom luku – od Ustanka u Bosni 1875/78. do Dugog kretanja između klanja i oranja – Istorija Srba od 1492–1992.
Ekmečić je bio veliki majstor naučne sinteze kao najvišeg dometa istoriografske naučne misli. U ogromnom broju njegovih radova, od preko 400 bibliografskih jedinica, izdvajaju se kapitalna dela Ratni ciljevi Srbije 1914. godine, Stvaranje Jugoslavije 1790–1918 (knj. 1 i 2), Dugo kretanje između klanja i oranja – Istorija Srba od 1492–1992, veliki delovi desetotomne Istorije srpskog naroda, ali i Istorije Jugoslavije koju je pisao zajedno sa Ivanom Božićem, Simom Ćirkovićem i Vladimirom Dedijerom.
Profesor Ekmečić bio je čovek sjajne istoriografske spreme i širokog naučnog interesovanja. Shvatao osobenost predmeta proučavanja i velike metodološke i teorijske poteškoće istorijskog saznanja. Svaka istorija je, ističe on, „dijalog prošlosti sa sadašnjošću“, jer „nijedan događaj koji se pred našim očima dešava nije bez korena u dubokoj prošlosti“.
Dajući prednost temeljnim arhivskim istraživanjima u domaćim i brojnim stranim arhivima, Ekmečić nije zanemarivao metode i rezultate istraživanja srodnih naučnih disciplina kao što su istorijska sociologija, filozofija istorije, istorijska psihologija, istorija mentaliteta. Njegov pristup prošlosti bio je racionalan i kritički. Zahvaljujući nadmoćnosti sopstvenog istorijskog metoda, gotovo monaškoj posvećenosti istorijskoj nauci, ali i širokom krugu znanja iz srodnih humanističkih nauka, Ekmečić se svojim velikim delom svrstao u svojevrsni Panteon srpske istorijske nauke, ne samo kao izuzetno plodan pisac, nego i kao mislilac i teoretičar moderne istorijske ideologije.
U istorijskoj nauci Ekmečić je polazio od pouzdanog metodološkog načela: da bi se jedno vreme upoznalo i razumelo treba o njemu mnogo znati, treba poznavati ne samo materijalne i društvene uslove nego i stanje svesti, shvatiti organsku povezanost različitih elemenata istorijskog procesa. Ekmečića su posebno zanimale ideje i ideologije, društveni pokreti, naročito agrarni pokreti srpskog i balkanskih društava, izrastanje nacionalnih elita iz seljačkih društava, fenomeni nacije, političko-religiozni pokreti velikih sila, pored ostalih i Vatikana i njegove „Katoličke akcije“. Naziv trećeg poglavlja Istorije Jugoslavije Borba za nacionalne države i moderna društva bio je na neki način okosnica celokupnog istraživačkog dela Milorada Ekmečića.
Suštinu Ekmečićevog naučnog opusa čine ključni istorijski problemi srpske, jugoslovenske i balkanske istorije novoga veka, sa širokom političkom, idejnom i kulturno-religioznom evropskom i svetskom pozadinom. Od izbijanja srpske revolucije 1804, smatrao je, postoji pitanje ko će i kako organizovati balkanski prostor: „Etnička rasprostranjenost Srba se doživljava kao strateška podloga svake, prošlih i budućih, ruske dominacije, i sve što je ovde rađeno, na prvom mestu je odgovor na glavobolje zapadnih država da je Rusija prirodno predodređena da ovde ne bude nezvani gost“. Podseća na Napoleonove reči iz 1806. da bi ruski prelazak Dunava i zauzimanje čvrstog uporišta na njegovoj desnoj obali, čak i „jedne stope“, bilo „jednako kao zauzimanje Konstantinopolja“.
Jedna od omiljenih i čestih tema Ekmečićevih naučnih istraživanja bilo je Istočno pitanje, zapravo pitanje opstanka Osmanskog carstva. Podsećao je na reči Jakoba Burkharda da se Istočno pitanje javljalo samo onda kada je Zapadna Evropa mirovala i „u njoj nisu postojale krize i sukobi evropskih država među sobom“. Svi motivi koji su ulazili u sadržaj pojma Istočno pitanje, piše Ekmečić početkom 1996. godine, „danas su ponovo oživeli pred našim očima“. Istočno pitanje, po njemu, nema budućnosti u svom klasičnom obliku i može postojati samo u svojoj suženoj varijanti „kao pitanje razgraničenja sfera uticaja Rusije i Zapada na račun balkanskih naroda“. U klasičnom vidu bi se moglo obnoviti samo u okolnostima „osamostaljivanja Kurda u nezavisnu državu“, ali Ekmečić, iskustvom briljantnog poznavaoca prošlosti, ne veruje čvrsto „da se prevrtljivi duh istorije neće dosetiti da Istočno pitanje preobrazi u nešto što će po zlu biti njegova gora kopija“.
Jedno od posebno važnih pitanja Ekmečićevog istraživanja srpske istorije bilo je i pitanje evropske pozadine i evropske podloge Načertanija iz 1844. godine. Na osnovu mnoštva stranih izvora zaključio je da je inicijator Načertanija bila britanska diplomatija i britanski diplomatski agent i obaveštajac Dejvid Urkvart. Urkvart je prvo radio, okupljajući plemenske glavare zapadne Grčke, na obaranju legalno izabranog predsednika Joanisa Kapodistrije (ubijen 1831). Godine 1830. počeo se zanimati za položaj Srbije i „mogućnosti da se ona odvoji od ruske politike u Istočnom pitanju“, a već 1832. i 1833. posećuje srpsku kneževinu. U istorijskoj nauci je nesporno, piše Ekmečić, da je Načertanije stvarano „u krugovima britanske i francuske diplomatije, da je poljska Velika emigracija pod vođstvom kneza Čartoriskog u tome bila posrednik, a da je konačan cilj bilo stvaranje jugoslovenske države na prirodnim osnovama srpskog etničkog ujedinjenja“. Glavi cilj ove strategije bio je da se emancipacijom Srba i Bugara, sa osloncem na Birtaniju i Francusku, potisne ruski uticaj sa Balkana. Mora, piše Ekmečić, „da je neko oklevetao Načertanije Ilije Garašanina, jer o dokumentu koji su zapadne diplomatije pisale 1844. s ciljem da od Srbije stvore demokratsku evorpsku državu, nastaju gomile papira, čija je osnova „mitologija da je u srpskoj nacionalnoj ideologiji 1844. stvoren koren dugoročne istorijske zavere osvajanja tuđeg zemljišta, koja traje do danas“. Uporna osuda ove doktrine iz 1844. godine kod današnjih zapadnih vlada, prema njemu, „dolazi od njihove podrške ekstremnim nacionalizmima koji su ova ubeđenja pretvorili u neku vrstu religiozne ideologije“.
Na Balkanu se danas radi, ubeđen je bio Ekmečić, sve ono što su zapadnoevropske velike sile radile ranije. Pored svih promenjenih okolnosti, daje se obilata potpora balkanskim separatizmima. Stvaraju se nove nacije i daju im se prava suverenih država, daje se podrška svim pokretima i etničkim zajednicama koje su se nekada u istoriji posredno ili neposredno „hrvale“ sa Rusima i Srbima. „Muslimanska u Bosni, albanska i hrvatska inteligencija ponovo vrše ulogu konjovoca velikih pohoda za destabilizaciju Balkana, kao što je bio slučaj sa njihovim precima 1914. i 1941.“
Profesora Ekmečića su tokom poslednje dve decenije života sve više zaokupljali spoljni i unutrašnji uzroci razbijanja jugoslovenske države, kao što su ga prethodnih nekoliko decenija zanimali procesi stvaranja te države. Katolička crkva je odmah po ujedinjenju 1918. stvarala osnove za rasulo države kroz organizacije tzv. „katoličke akcije“. Titoizam je, po njemu, postepeno prestajao da bude progres od staljinizma ka demokratiji i postajao degeneracija staljinizma u tip katoličkog totalitarizma Srednje Evrope između dva svetska rata. „Ta je evolucija – piše on – dovršena sporazumevanjem sa Vatikanom 1966–1971. godine. Po tvrdnji britanskog istoričara Avra Menhetna u sporazumu 1968. jugoslovenska vlada se obavezala da katoličku crkvu ne optužuje za genocid 1941–1945. i da ga ne pominje“.
U međunarodnom pogledu glavni protivnik zajedničke države posle 1918. godine bila je politika britanske vlade, a kasnije međunarodni komunizam. Trijumf religioznog tipa nacije, prema Ekmečiću, ostvaren je u jugoslovenskoj revoluciji 1941–1945. Srpski deo oslobodilačkog pokreta pocepao se na komunističko i nacionalističko krilo, a oba uzajamno, po njemu, „snose odgovornost za rasulo jugoslovenske države 1992. i slom ideje srpskog državnog ujedinjenja“. Komunisti su od 1941. bili u vezi sa britanskim masonskim ložama, čak je i njihovo vođstvo pripadalo masonima. „Srpski nacionalisti snose odgovornost pred istorijom zbog toga što su sva politička rešenja srpske borbe prepuštali britanskoj vladi, koja je kontrolisala sve odluke izbegličke jugoslovenske vlade“. Rezultat je bio kraljev poziv u septembru 1944. da se sve srpske formacije stave pod komandu maršala Tita.
Jugoslovenska država se 1992. godine raspada po šavovima koje je od 1948. stvarao jugoslovenski komunizam podržavan od strane američke vlade. Iako izražava određenu sumnju prema karakteru strateških i geopolitičkih studija, smatrajući ih nekom vrstom ideologije, Ekmečić ipak ističe da se u slučaju politike Sjedinjenih američkih država ovoj vrsti studija mora posvetiti posebna pažnja: „Ne samo da se američka politika vodi preventivno, ona se osniva na brojnim analizama velikih naučnih instituta pod državnom i privatnom kontrolom“. Nasuprot starih suverenih nacija podržavaju se multietnička, multirasna i multireligiozna društva, što u stvarnosti znači da se „podržava regionalizacija velikih evropskih nacija i separatizam u njima, kao i sve religije koje destabilizuju Rusiju i Kinu“. Ekmečić je često isticao da je posle sloma komunizma u Jugoslaviji 1990. godine ponovo oživela ideologija o navodnoj superiornosti zapadne nad vizantijskom civilizacijom u čemu je navodno bitna razlika između Hrvata i Srba. Pojavom modernih rasističkih teorija ova ideologija konzervativnog katoličkog filozofa Žozefa de Metra o inferiornoj vizantijskoj civilizaciji dobila je novi podstrek.
Drugo izdanje svoje Istorije Srba Ekmečić je završio sa naglašenim pesimizmom: „Budućnost gledamo kroz tamu“. Istorija građanskog rata 1992–1995. odvijala se u okviru „američkog aksioma“ da srpski narod „politički mora ostati u isfragmentiranom stanju bez višeg stepena jedinstva“. SAD će Srbima „ugađati u svemu, sem u pravu na suvernu nacionalnu državu i nezavisnost“. Zbog ovog „prioritetnog američkog nadzora“ zaključio je Ekmečić, gotovo je nemoguće, „čak i u najgrubljim crtama predviđati budući razvoj“. Iako smo još daleko od juriša i besa paganskog boga „Vatana“ koga je Jung 1936 uhvatio na nemačkim ulicama – besedio je Ekmečić krajem aprila 1999. godine – „današnja kolektivna fobija je kao i uvek u prošlosti samo instrument za ideološku mobilizaciju militarizovanih društava. Faktor kolektivnog nesvesnog, kad jednom počne, otima se kontroli i ne može se lako zaustaviti“.
Izuzetno naučno delo profesora Ekmečića ostaje neiscrpna riznica ne samo istorijskih znanja nego i pouka za budućnost. Ono je doprinelo afirmaciji srpske istorijske nauke u evropskim i svetskim razmerama. Brinuli su ga zadaci naše istoriografije i njena budućnost. Nije smatrao da istoriografija treba da bude toliko naučna da izgubi svaku vezu sa životom. Nadaleko su poznate njegove polemike oko dela Stvaranje Jugoslavije sa hrvatskim i drugim jugoslovenskim istoričarima. Do kraja je razobličio pamfletski karakter knjiga Noela Malkolma Bosna–kratka istorija i Kosovo–kratka istorija. Kod Srba je istorija bila, podsećao je često Milorad Ekmečić, „stalan i mukotrpan napor da se očuva svoj identitet“.
