Vetar sa juga uzdrmao Balkan – orijentalno nasleđe srpske meke moći
18:18 21.06.2022 (Osveženo: 18:31 21.06.2022)
Pratite nas
Naučna konferencija o grupi Južni vetar pokazala je koliko je jako srpsko orijentalno nasleđe bez obzira na sistematska bežanja od njega kao i da se muzika Sinana Sakića, Šemse Suljaković, Dragane Mirković, Mileta Kitića i Kemala Malovčića i danas u regionu doživljava kao manifestacija meke moći Srbije.
Naučna konferencija „Pristajem na sve – prilozi za muzičku istoriju grupe Južni vetar“ održana je u Institutu za evropske studije u Beogradu. O muzičkoj grupi/producentskoj kući prezrenoj i od tada prezrenih narodnjaka, izlaganje je imalo desetak naučnika a specijalni gosti bili su prvi čovek Južnog vetra Miodrag Ilić – Mile Bas i jedna od zvezda „velike petorke“ Šemsa Suljaković.
Za publicistu Ognjena Lopušinu, učesnika konferencije i autora prvog ozbiljnog teksta o družini Mileta Basa, „Južni vetar – najveći jugoslovenski bend“ naučna konferencija znači da su država i organi koji su formalno zaduženi za bavljenje kulturom prepoznali značaj koji ta grupa ima u izgradnji kulturnih matrica Srba.
„U ozbiljnoj državi nauka bi zaista morala da se bavi proučavanjem kulturnog razvitka i u tom smislu mislim da je značaj konferencije kapitalan, što doživljavam kao manifestaciju ozbiljne države“, smatra Lopušina.
„Pank je elitizam“: Južni vetar – jedini jugoslovenski andergraund
„Južni vetar je jedini jugoslovenski andergraund, za razliku od panka i nju vejva koji su izrazito elitistički na ovim prostorima. Reč je o autentičnoj muzici koja i danas živi negde na margini društva, u socijalnim slojevima koji su potisnuti. S druge strane, taj napor ozbiljne institucije kakva je Institut za evropske studije uz zbornik koji bi trebalo da se pojavi jeste legitimizacija istraživanja Južnog vetra kao ozbiljnog fenomena“, kaže za Sputnjik dr Miša Đurković, direktor Instituta.
On dodaje da je njegov pristup u sistemu istraživanja popularne muzike usmeren u pravcu revalorizacije onoga što su opšta mesta, mitovi i „taj nenormalni sistem vrednosti“ kao i pokazivanje kako je muzika realno funkcionisala na različitim nivoima.
„Otud je odnos prema Južnom vetru kao evidentno najvažnijem fenomenu popularne muzike na prostoru bivše Jugoslavije prva stvar od koje bi inače trebalo da se krene“, naglašava Đurković.
Orijentalno nasleđe – „Srpska janičarska muzika“
Pre svega, reč je o neverovatnoj komercijalnosti tog projekta. Svih pet pevača „velike petorke“ Južnog vetra (Sinan Sakić, Šemsa Suljaković, Dragana Mirković, Mile Kitić i Kemal Malovčić) na vrhuncu svog rada od 1985. do 1988. svake godine su snimali po jedan album koji je išao u minimum 500.000 prodatih primeraka, dodaje Đurković.
Druga stvar je da je čitav nivo modernizacije narodne, pa čak i novokomponovane mejnstrim muzike rezultat rada Mileta Basa koji je sveo velike narodnjačke orkestre od tridesetak ljudi na minimalnu postavu koja je građena po modelu rokenrol benda sa uvođenjem ritam-mašine.
„Najatraktivnije je uvođenje tih orijentalnih ritmova, ispitivanje njihovog porekla, kao i neka vrsta fuzije koja zaista pripada talasu 'vrld mjuzika', a s druge strane, Južni vetar potpuno revalorizuje, što bi rekao Stevan Gajić, 'srpsku janičarsku muziku' kao i muziku derviških redova na ovim prostorima, cigansko i orijentalno nasleđe srpske tradicije, onoga što je Bosna davala u raznim oblicima, od sevdalinke do ilahijskog pevanja koje je prisutno u nekim numerama Kemala Malovčića“, objašnjava Đurković.
O(p)stanak Srba u kulturnoj matrici Istoka
Prema Lopušini, uticaj Južnog vetra na muzičko stvaralaštvo koje je usledilo posle godina „velike petorke“ je izuzetno bitno i vidi se u stvarima koje se i danas snimaju, počevši od Fute i Zlaje, preko ranog Granda, do današnjeg stvaralaštva Cobija, Raste, Tee Tairović. Jasno je da je to neznatno izmenjena muzička matrica Južnog vetra.
„Druga stvar koja je daleko najvažnija je ohrabrivanje srpskog naroda da ostane u kulturnoj matrici Istoka. Tačnije, ne da ostane nego da dobro razume i prihvati orijentalni deo naših ličnosti i tu je Južni vetar dao doprinos koji je teško preceniti. Pogotovo u današnje vreme u svetlu sukoba i prestrojavanja sveta mislim da je Južni vetar kapitalna pojava na polju kulture kod nas“, smatra Lopušina.
Srpska meka moć Mileta Homeinija – modernizacija Bugarske
Prema Đurkoviću, stavovi prema „izuzetno složenom fenomenu“ Južnog vetra su višestruki, a na konferenciji je pokazano kako se priča o Južnom vetru tumači i čita u zavisnosti od vremena i prostora. Otud je značajno učešće Vencoslava Dimova, etnomuzikolga iz Bugarske koji je dao njihov pogled kako im je „istok dolazio sa zapada“, iz Srbije, i kako su Bugari preko Južnog vetra otkrivali modernizacijsku priču.
„I dan danas se celo nasleđe Južnog vetra sa svim svojim izdancima kasnije u regionu tumači kao jedan od osnovnih i najvažnijih instrumenata srpske meke moći, dakle kao nekog jugoslovenskog ali i srpskog posebnog nasleđa“, ističe Đurković.
Na konferenciji je pomenut i čuveni momenat iz 1994. kad je pojac Dragoslav Aksentijević pustio Draganu Mirković u Skupštini Srbije ukazujući da je to „udar islama“.
„Mileta su zvali Mile Homeini, postojale su teorije kako je on plaćen za islamizaciju i orijentalizaciju celog ovog prostora. Ali bitno je podsetiti da su to debate koje u našoj kulturi postoje još od 1860. kad su Kornelije Stanković i Mokranjac sa vrlo sličnih pozicija pristupali orijentalnom nasleđu kod nas kao i da je u više navrata pokušavano da se ono suzbije ili označi kao navodno nesrpsko. Bitno je podsetiti i danas da je to legitimni deo našeg nasleđa. Pre svega, to je muzika koja je izuzetno zanimljiva, složena i komplikovana, to je srpsko muzičko nasleđe, i romsko i drugih naroda iz okruženja, ali su Srbi sve to integrisali i napravili vrlo zanimljiv produkt koji je opstao i dan danas funkcioniše“, smatra Đurković.
„Velika petorka“ plus Luis, Jašar, Lepa, Hanka…
Južni vetar je prošao kroz tri faze. Prva, najslavnija trajala je od 1982. do 1991. u kojoj su Mile Bas, Perica Zdravković i Sava Bojić puls „velika petorka“ činili osnovu uz koju je dolazila prva liga kompletne jugoslovenske popularne muzike uključujući takve veličine kakve su Laza Ristovski, Boki Milošević, Josip Boček ili tada klinac, a danas velika alternativna zvezda Zvonko Demirović, dodaje Đurković.
U drugoj fazi od 1991. do 2000. godine Pericu je zamenio Bane Vasić, a na konferenciji je pokazano zašto je Mile pod uticajem ratnih dešavanja dosta smanjio orijentalni motiv i vratio se na „dvojku“, nasleđe Kosova i srbijansku tradiciju. U trećoj fazi kad su i Perica i Sava otišli Mile i dalje radi na nekom nižem nivou.
Sve to vreme, Južni vetar je sarađivao sa velikim zvezdama narodne muzike poput Zorice Brunclik, Lepe Lukić, Bobana Zdravkovića, Hanke Paldum...
Prema Lopušini, album Južnog vetra sa Luisom je jako zanimljiv, pogotovo kad se gleda total dizajn, odnosno vizuelni izraz, spotovi i mizanscen. Osim toga i Jašar Ahmedovski snimio je nekoliko albuma sa Južnim vetrom, a postojala je i jako zanimljiva produkcija romske muzike od Šabana Bajramovića do Zvonka Demirovića, međutim ta muzika je popularna na jugu Srbije ali je propustila da ima masivan uticaj kakav su imali pevači iz „prve petorke“.
Sindikalni i Grobarski treš Sinan
Đurković smatra da je danas recepcija Južnog vetra mnogo šira i manje opterećena, uslovno rečeno, ideološkim podelama koje smo nasledili.
„Činjenica da Beogradski sindikat ima pesmu koja počinje semplom Sinanove 'Ej otkad sam se rodio' i da su poznati umetnici iz Grobarskog treš romantizma uradili dva murala posvećena Sinanu, na Dorćolu i u Loznici pokazuju da su mlađe generacije mnogo manje opterećene nasleđem i podelama i da je danas potpuno normalno i legitimno da kad istražuju muzičku tradiciju ovih prostora, jednako prisvajaju Smak, Tozovca, Miroslava Ilića i Južni vetar“, zaključio je Đurković.
