Tures je bio jaka vojna tvrđava, ali i svojevrstan tržni centar na sredokraći rimskih gradova Naisusa, današnjeg Niša, i Serdike, odnosno bugarske prestonice Sofije.
Kako je za Tanjug izjavio arheolog Muzeja Ponišavlja Predrag Pejić, najnovija iskopavanja, koja se uveliko rade u okviru rekonstrukcije parka kod Kalea, pokazala su da Pirot, odnosno rimski Tures, nije bio samo kula motrilja, kako se do sada u pojedinim dokumentima navodilo, već je imao znatno veći značaj. Za zidine rimskog Turesa na području Kalea arheolozi su znali jer su prva iskopavanja, prema Pejićevim rečima, vršena pedesetih godina prošlog veka, ali su zidine samo ubeležene i zatrpane, pa su svih ovih godina bile nedostupne javnosti.
„Novim istraživanja svakodnevno se otkriva da je Pirot bio znatno naselje i da je zahvatao površinu od preko 10, možda i 20 hektara, što govori o obimnim arheološkim ostacima rimskog naselja, i ne samo rimskog, nego i kasnoantičkog i ranovizantijskog, jer na potezu Sarlaha imamo drugo utvrđenje koje je izmešteno iz ravnice. To sve ukazuje da je u vreme Konstantina ovo ravničarsko utvrđenje napušteno i da je novo utvrđenje egzistiralo na brdu Sarlah. Osim što je bio znatnije naselje i značajna putna stanica, bio je i emporij, odnosno tržni centar zato što se nalazi na sredokraći antičkog Naisa i Serdike. On je bio spona između ta dva grada i u tom vremenu moralo je da postoji značajno naselje koje bi održavalo putnu mrežu i štitilo ga u svakom pogledu“, kaže arheolog Pejić.
On dodaje da kako je pisalo u izveštajima iz 1953. i 1954. godine bedemi tog utvrđenja su širine 2,2 metara, u dužini od 33,5 metara i dubine 1,7 metara. Međutim, mi sada konstatujemo da je bedem u skoro polovini svoje dužine mnogo širi, čak 3,75 metara, a da je ostala polovina širine 2,2 metara.
„Sada imamo mnogo više podataka, a otkrili smo i dve kule, jednu pravougaonu, drugu potkovičastu, tako da sada sa mnogo više detalja dokazujemo da je na prostoru antičkog Turesa u ranom rimskom periodu, najverovatnije drugom i trećem veku, postojalo vojno utvrđenje pomoćne jedinice rimskih legija. To je bilo utvrđenje koje je dimenzija 150 sa 100 metara i kreće se do današnjeg glavnog semafora i hotela u centru grada“, kaže Pejić.
On kaže da se nada da će to otkriće biti zaštićeno i dostupno javnosti u budućnosti.
„Naš zadatak je da otkrijemo i pružimo sve relevantne podatke o strukturi bedema i utvrđenja rimskog kastela, a nadležni Zavod za zaštitnu spomenika kulture u Nišu će nakon naših istraživanja uraditi projekat prezentacije i nadam se da će biti pozitivno rešeno u odnosu na očuvanje arheološkog rimskog nasleđa“, zaključuje Pejić.
