Rozenzaft je dugogodišnji aktivista oko teme sećanja na Holokaust, bio je bliski saradnik nobelovca Elija Vizela, dugogodišnji član američkog Veća za sećanje na Holokaust, učesnik u mirovnom procesu između Izraela i Palestine i profesor prava na prestižnim američkim univerzitetima, piše hrvatski portal „Indeks“.
Taj ugledni američki Jevrej ujedno je i glavni pravnik-savetnik Svetskog jevrejskog kongresa, organizacije osnovane 1936. godine, koja danas predstavlja jevrejske zajednice u više od sto zemalja sveta, uključujući i Hrvatsku.
Misija Kongresa je da brani prava i interese jevrejskih zajednica i pojedinih Jevreja širom sveta, da pruža pomoć u obezbeđenju njihove sigurnosti, da štiti njihove interese prema vladama i međunarodnim organizacijama, da promoviše međuverski dijalog, da čuva sećanja na Holokaust, itd.
Konkretni povod za intervju za „Indeks“ bio je članak koji je Rozenzaft nedavno objavio na uticajnom američko-jevrejskom portalu „Tablet“, u kojem je upozorio da „Hrvatska bezočno pokušava da sakrije svoje zločine u Holokaustu“.
Rozenzaft je najavio kako Svetski jevrejski kongres organizuje međunarodnu kampanju koja će se pozabaviti situacijom u Hrvatskoj i fašizacijom društva na koju neki upozoravaju, dok je drugi poriču.
Šta je pokrenulo Vaš interes za situaciju u Hrvatskoj kada je reč o talasu revizionizma o kojem ste pisali za portal „Tablet“?
— Zapravo, mnogo pre nego što sam se fokusirao na sadašnji revizionizam oko Holokausta u Hrvatskoj, postao sam osetljiv na većinom nepoznatu istoriju progona i masovnog ubijanja Jevreja, Srba i Roma u NDH tokom Drugog svetskog rata. Pre mnogo godina dok sam istraživao o kolaboracionistima i učesnicima u sprovođenju Holokausta koji nisu bili Nemci, naleteo sam na zloglasnog fra Tomislava Filipovića, poznatog kao fra Sotona, hrvatskog franjevca koji je bio jedan od najvećih sadista u Jasenovcu. Njegovo divljaštvo i njegova okrutnost za mene su slični onom kod SS doktora Jozefa Mengelea u Aušvicu i komandanta u Plašovu Amona Geta, dakle jasnim personifikacijama apsolutnog zla. Kada sam naišao na fra Tomislava Filipovića, hteo sam da saznam nešto više o ustašama. Ono što je na mene ostavilo najveći utisak je to da su ustaše, koji su bili među najentuzijastičnijim i najbrutalnijim poklonicima genocidne ideologije nacista, same vršile ubistva Jevreja i Srba, nezavisno od uputstava ili zajedno sa snagama nemačke vojske ili SS-a.
Nakon toga smo moja supruga i ja postali prijatelji sa Tamar Rotmiler Hiršl, talentovanom slikarkom koja je rođena u Hrvatskoj i čiji je otac ubijen u Jasenovcu. Ona je kao dete preživela Holokaust u Zagrebu skrivajući se s majkom. Tamar mi je opisala antisemitizam ustaša kako ga je videla i doživela tokom i posle rata.
Što se tiče najnovijih događaja, duboko sam impresioniran hrabrošću hrvatske jevrejske zajednice koja je odbila da učestvuje u prethodne dve Vladine komemoracije Holokausta zbog neuspeha (Vlade) da zauzme snažan stav protiv istorijskog revizionizma i ponovne pojave ustaša u Hrvatskoj.
Interesantno je da Hrvatsku ne tretirate kao izuzetak od pravila, nego kao deo šireg trenda u Istočnoj Evropi. Kako objašnjavate uspon istorijskog revizionizma u novim istočnim članicama Evropske unije?
— Revizionizam oko Holokausta postao je duboko uznemirujući nusproizvod opšteg uspona neofašističkih, ako ne i neonacističkih pokreta širom Evrope. Većinu vremena kroz sedam decenija od Drugog svetskog rata ekstremno desni politički pokreti sa svojim ultranacionalističkim i ksenofobnim ideologijama ostajali su na političkoj margini u svojim zemljama. Proteklih godina izašli su iz senke i žele da budu prihvaćeni kao legitimna politička snaga.
S obzirom na to da masovne ubice baš i nemaju dobru reputaciju, ti pokreti i te stranke žele da se oslobode svojih istorijskih uloga kao učesnici, ili u slučaju ustaša, aktivni protagonisti u genocidu i drugim zverstvima koja su se dogodila tokom Drugog svetskog rata. Kako bi to postigli, oni ili prihvataju, veličaju i replikuju diskriminatorski stav svojih ideoloških prethodnika ili pak poriču da su ultranacionalisti. Ili jednostavno iskrivljuju, umanjuju ili trivijalizuju istorijske činjenice.
Današnja Vlada Hrvatske je daleko od toga da se može opisati kao reakcionarna ili neofašistička. Sa druge strane, ključni problem je u tome što hrvatske vlasti pokazuju nevoljnost da uverljivo, naglasak je na „uverljivo“, osude sve one koji slave ustaše i njihovu reinkarnaciju. Neizbežna posledica odobravanja ili nesuprotstavljanja ultranacionalističkim sentimentima je često vrlo grub revizionizam oko Holokausta, ne nužno zbog otvorenog antisemitizma, nego kao način da se opere istorijski imidž ustaša.
Kako se Hrvatska percipira među američkim Jevrejima? Postoji li gledište o problemu revizionizma u Hrvatskoj?
— Amerikanci većinom, ne samo američki Jevreji, znaju relativno malo o Hrvatskoj i drugim delovima bivše Jugoslavije, a ono malo što znaju većinom je povezano sa ratovima iz devedesetih godina prošlog veka. Verovatno je ista stvar i za većinu država izvan Balkana. Ni većina dobro obrazovanih ljudi ne zna za nacističku saveznicu NDH koju su osnovale fašističke ustaše i na čijem je čelu bio Ante Pavelić i u kojoj je ubijeno stotine hiljada Srba, desetine hiljada Jevreja i Roma. Aušvic-Birkenau, Treblinka, Bergen-Belzen i Babi Jar postali su simboli Holokausta, ali mali broj ljudi zna za Jasenovac i da je to bio jedan od najstrašnijih centara ubijanja u Drugom svetskom ratu. Jasenovac zaslužuje reputaciju „Aušvica Balkana“.
Od kritične je važnosti da međunarodna zajednica razume kako se Holokaust sprovodio širom Evrope pod nacističkom okupacijom i u većini zemalja koje su stale na stranu nacističke Nemačke i da Nemci nisu bili jedini počinioci genocida u Drugom svetskom ratu. Institucije poput Muzeja Holokausta u Vašingtonu i Jad Vašema u Jerusalimu pokrenule su značajne obrazovne inicijative u vezi sa tim. Lično sam kao predsedavajući povereništva za postavku u Muzeju Holokausta devedesetih godina prošlog veka sa uspehom preporučio da Jasenovac bude uključen među najvažnije logore smrti u Drugom svetskom ratu u muzejskoj Dvorani sećanja.
Već smo u procesu organizovanja međunarodne kampanje koja će skrenuti pažnju na revizionizam oko Holokausta u Hrvatskoj i na pokušaje rehabilitacije ustaša. Svrha te kampanje nije da napadnemo Hrvatsku, nego baš suprotno — da pomognemo Hrvatima da prepoznaju mračan period svoje istorije i da na odgovarajući način prepoznaju i obeležavaju sećanje na žrtve Jasenovca i drugih koncentracionih logora ustaša.
Hrvatski nacionalisti će vas nesumnjivo optužiti da ste „antihrvatski nastrojeni“ i da „mrzite sve hrvatsko“ jer ste pisali kritički o ustašama i onome što se događa u Hrvatskoj. Kako odgovarate na to?
— Jedina svrha pisanja članka je bila promocija istorijske istine. Nemam ništa protiv Hrvatske ni Hrvata. Baš obratno. Naš cilj je da zbližimo Jevreje i Hrvate. Međutim, to se može postići samo ako hrvatske vlasti, ali i hrvatsko društvo u celini osude bilo kakvu novu pojavu mržnjom ispunjenog ekstremizma iz prošlosti i obezbede sećanje i komemoraciju za sve one koji su ubijeni rukom ustaša.
Kada biste bili u prilici da savetujete Vladu Hrvatske u vezi sa tim temama, što biste im rekli? Što Hrvatska može da učini bolje kada je reč o tamnim stranama svoje nacionalne istorije?
— Savetovao bih da pokrenu obrazovne programe na svim nivoima, od srednjih škola, preko univerziteta, do društvenih grupa svih vera i nacionalnosti, u vezi sa zločinima protiv čovečnosti koje su počinili ustaše u ime hrvatskog naroda. Pozivamo ih da ne trivijalizuju i minimiziraju ulogu ustaša u Drugom svetskom ratu, nego da suprotno tome osude i odbace ponovni uspon ustaštva, nezavisno od političkih kalkulacija.
Imate fascinantnu životnu priču, a vaši roditelji su inače preživeli Holokaust. Kako je to uticalo na Vaš javni angažman i na teme koje su vam postale važne?
— Moj roditelji bili su posebni po tome što nisu dozvolili Nemcima da ih dehumanizuju. U Aušvic-Birkenau moja majka je iskoristila svoje medicinsko znanje kako bi spasila Jevrejke od gasnih komora, a u Bergen-Belzenu je sa grupom drugih zatvorenika uspela da u životu održi 149 jevrejske dece tokom brutalne zime 1945. godine i usred grozne epidemije tifusa. Nakon oslobođenja Bergen-Belzena, moj otac je postao vođa preživelih i nastavio je da obavlja tu ulogu sledećih pet godina, tokom kojih je Bergen-Belsen postao najveći centar za izbeglice u Nemačkoj. Moji roditelji su se upoznali odmah nakon oslobođenja Bergen-Belzena, zaljubili se, venčali i ja sam rođen u maju 1948. godine. Nikad nisu bili ispunjeni gorčinom, nego su uvek gledali napred, sa mnogo saosećanja i empatije. Naučio sam od njih da je pomaganje drugima obaveza, a ne teret.
Izvor: Indeks
