Hrišćane vekovima progone iz Sirije ali sada preti velika opasnost
© Sputnik / Valeriy Melnikov
Pratite nas
Do potpunog nestanka hrišćanske zajednice u Alepu, ali i u ostatku Sirije, moglo bi da dođe nakon aktuelnih ratnih sukoba i progona vernika, upozorio je nedavno rimokatolički vikarni arhiepiskom Homsa. Ova drevna, ali i vrlo živa zajednica, sada se nalazi na pragu nestajanja, objašnjava za Sputnjik istoričar Srboljub Peović.
Sirija je jedan od najstarijih domova hrišćanstva i slobodno se može reći da je hrišćanstvo u Siriji prisutno od samih svojih početaka. Apostol Pavle prihvatio je hrišćanstvo upravo na putu za Damask. Ovde ujedno leže zakopani najraniji slojevi hrišćanstva, a istovremeno žive i mnoge hrišćanske zajednice koje održavaju kontinuitet vere već dva milenijuma.
Pored pravoslavaca, tu su i katolici, kao i druge grupacije poput nestorijanaca, monofizita, jakovita... Radi se o nekoliko desetina zajednica sa mnogim doktrinarnim i ritualnim razlikama i svi oni su, do nedavno, u Siriji živeli bezbedno. Sa odlaskom Bašara el Asada i dolaskom islamskih ekstremista na vlast, ponovo su počeli progoni i ubijanja hrišćana.
Antiohija je prvo mesto na kojem su se hrišćani nazvali hrišćanima. Sirijski hrišćani deo su veoma drevnih zajednica, od kojih neke govore aramejskim jezikom, istim jezikom kojim je govorio i Isus Hrist i pretnja po njihov opstanak, prekinula bi dvomilenijumski kontinuitet hrišćanstva u ovoj zemlji, rekao je Peović za Sputnjik.
Sva kulturno-istorijska baština u Siriji je bila na udaru za vreme sukoba u proteklih deset godina, pa je tako i antički grad Palmira pretrpeo velika razaranja.
© Sputnik / Mikhail Voskresensky
/ Antiohija se danas, podseća naš sagovornik, nalazi u Turskoj, međutim, ona oduvek bila vezana za Siriju. I danas je njen status problematičan, jer Sirija nikada nije pristala na njeno otcepljenje i pripajanje Turskoj.
Progoni hrišćana
Progoni hrišćana dešavali su se kroz istoriju u različitim oblicima i obimima, ali na ovim prostorima bili su posebno karakteristični za period Krstaških ratova. Nakon što su Krstaši zauzeli jedan deo levantske obale i današnje Sirije, levantsko muslimansko stanovništvo je odgovorilo na sličan način – progoneći hrišćane sa ovih područja. Veliki deo uništenja koje su sprovodili muslimani, kaže naš sagovornik, smatra se direktnim odgovorom na Krstaške ratove.
Kada je reč o osmanskom periodu, a to će možda iz današnje perspektive zvučati čudno, Bliski istok se nalazio u periodu velike stabilnosti, a hrišćanske zajednice nisu trepele progone, makar ne sistematske. Sa dolaskom 20. veka, to se sve menja.
Kada dođemo do 20. veka može se govoriti o povratku progona. Podsećam da su se Velika Britanija i Francuska za vreme svojih mandata, odnosno u svojim kolonijama na Bliskom istoku, velikim delom oslanjale na hrišćane. Taj tretman kojim su bili favorizovani izazivao je revolt kod njihovih muslimanskih komšija, pa je to često dovodilo do lokalnih sukoba i progona.
U Siriji i dalje žive hrišćani koji govore aramejskim - istim jezikom kojim je i Isus Hrist govorio.
© Sputnik / Michael Alaeddin
/ Kada se danas govori o hrišćanskim zajednicama, jedan od najvećih progona koji su hrišćani doživeli za svojih dve hiljade godina postojanja, ako ne i najveći, jeste ovaj koji se dešavao prethodnih dvadeset godina, ističe Peović.
Alep, najveći sirijski grad, nekada je imao 12 odsto hrišćana i to „nekad“ nije davna istorija, već se misli na ne tako davnu prošlost, neposredno pred početak ovih najnovijih sukoba. Procenjuje se da danas u Alepu živi manje od 2 odsto hrišćana. Isto važi i za Irak koji je spao sa milion i po na oko sto hiljada hrišćana.
Alep se spominjao još u starom veku, dva milenijuma pre nove ere. Prema proceni iz 2021. godine, u njemu je živelo 2.098.210 stanovnika.
© Sputnik / Mihail Voskresenskiй
/ Hrišćanske svetinje
Danas postoji nekoliko stotina velikih svetinja u Siriji, kaže naš sagovornik. Ovome svedoče takozvani „mrtvi gradovi“, odnosno čitavi kompleksi antičkih ostataka ranohrišćanskih svetinja na polju od Idliba do Alepa i dalje, prema obali. Ogroman pojas ovih arheoloških ostataka još nije ispitan i obrađen u literaturi, pre svega zbog njihove veličine i brojnosti, ali i zbog političkih i ratnih dešavanja.
Ono što se često ističe kao jedna od najvećih svetinja nalazi se severno od Damaska. Danas se najčešće spominje zatvor Saidneja, međutim, ovo mesto je verovatno istorijski najpoznatije po pravoslavnom manastiru Bogorodice od Saidneja koji se tu nalazi. Ono šta se može primetiti, pogotovo u gradovima kao što su Alep, Damask, Hasaka, Homs, jeste postojanje zaista ogromnog broja srednjovekovnik i novovekovnih crkava i manastira. Palmira je svakako jedan od najznačajnijih preostalih kompleksa iz antike, rekao je Peović za Sputnjik.
Porušena crkva u sirijskom gradu Malula. U istoimenom regionu stanovnici i dalje govore aramejskim jezikom, a borili su se u snagama Bašara el Asada pod imenom Mudžahedini krsta.
© Sputnik / Igor Locman
/ Hrišćanske zajednice u Siriji nisu samo verski, već i etnički različite. Ovde se ne radi samo o Arapima, odnosno arapskim hrišćanima. Na istoku zemlje žive Asirci, a oko reke Habur, u pretežno ruralnom području, u otprilike 35 sela živi dominantno asirsko stanovništvo. Na severoistoku Sirije se mogu naći jermenske građevine, opisuje Peović.
Ono što je zanimljivo jeste da postoji jedan prostor oko klisure koja se zove Malula sa istoimenim naseljem. To je jedan čisto hrišćanski region gde se i dan danas govori na aramejskom jeziku – jeziku kojim je govorio Isus Hrist. Malula je takođe dom manastira Svete Tekle. Stanovnici ovog kraja igrali su relativno bitnu ulogu u snagama Bašara el Asada i bili su poznati po nadimku Čuvari zore ili Mudžahedini krsta.
Sirijska zastava ispred porušene kuće u sirijskom gradu Malula, 55 kilometara od Damaska.
© Sputnik / Dmitriй Vinogradov
/ Islam u Siriji
Sirija je, naravno, usko vezana i za širenje islama, koje je počelo još u njegovim ranim decenijama. Ono što je važilo za nepisano pravilo pri širenju islama na globalnom nivou tokom vekova jeste da je on najviše dominirao u urbanim sredinama.
Kada govorimo o nekoj vrsti suživota između hrišćana i muslimana ono što je bilo karakteristično tokom vekova jeste da su ove zajednice često živele u različitim gradskim kvartovima i selima koja su uglavnom bila „ili-ili“, dakle ili hrišćanska, ili muslimanska, ili možda neka treća. Živeli razdvojeno, a u najvećim gradovima ne samo Sirije već generalno Bliskog istoka mogli su se čuti različiti subdijalekti. Rečnik, izgovor, pa čak i gramatička struktura razlikovali su se u zavisnosti od toga da li razgovarate sa hrišćaninom, jevrejom, muslimanom.
Glavni ulaz u alepsku Citadelu, građevinu iz 1209. godine koja je samo jednom za sve vreme svog postojanja pokorena i to od strane Mongola.
© Sputnik / Юriй Somov
/ Peović objašnjava da, uprkos ovome, postoje brojni ostaci zajedničkog suživota, odnosno zajedničkih religijskih festivala ili svetinja na ovom području i to se pre svega može videti u urbanim sredinama. Postoje zajedničko sveto drveće, sveti vinogradi, svete planine koje poštuju i muslimani i hrišćani.
I u osmansko vreme deo normalnog života je podrazumevao da hrišćanin ili musliman ode u drugu svetinju gde se moli po svojim obredima. Ove zajednice su na neki način bile i tesno povezane, bez obzira što to možda nije bio deo svakodnevice za pripadnike ovih vera, kaže Peović, inače i istraživač-saradnik na Institutu za evropske studije.
Ruska pravoslavna crkva i Sirija
Antiohija je, naročito krajem 19. veka, bila poprište između Rusije i Carigradske patrijaršije. Do ovoga je došlo kada je Ruska pravoslavna crkva uvidela da su zapadni misionari koristili etnička sporenja i često školovali sveštenstvo u svojim školama u Italiji, praveći tako veliki broj grkokatoličkih ili unijatskih crkava na Bliskom istoku. Zahvaljujući tadašnjim naporima Rusije, kaže Peović, Antiohija je jedina od drevnih patrijaršija koja nije pod dominacijom etničke grčke crkve.
Što se tiče Rusije, njene ekskurzije u Svetu zemlju i putevi hodočasnika, bile su najobimnije u odnosu na sve druge države. Ruski hodočasnici su tamo bili relativno česta pojava, bar po merilima 19. veka, a najbolji spomenik tome nalazi se ne u Siriji već u Palestini, odnosno u samom Jerusalimu u kojem se jedan deo grada naziva Moskovion.
Često se spominje, kada se govori o hrišćanskim zajednicama na ovom prostoru, da su veoma obrazovane i bogate. Brojne edukacione institucije koje su osnivane tokom proteklih vekova doprinele su tome da su hrišćani bili, ne bez razloga, na glasu kao najpismenija i dobrim delom najbogatija kategorija na Bliskom istoku. Veliko širenje pismenosti na ovom području vezano je, između ostalog, i za Rusiju, kao i napori da se edukuje prvenstveno pravoslavno stanovnišvo na ovom području.
Rusi su, objašnjava Peović, sprovodili vrlo bitne misije na ovom području, pogotovo u 19. veku, odnosno zlatnom dobu misionarstva. U tom vremenu su i Sirija i Palestina dobile svoja današnja imena. Ona su tada zapravo samo ponovo zaživela i to zahvaljujući raznim biblijskim društvima koja su ponovo otkrivala hrišćane na Bliskom istoku, a kojima danas, ponovo preti nestanak.
Pogledajte i:
