Ovde se branila Srbija: Krst i osmatračnica nad senima junaka stražare
© Sputnik / Lola Đorđević
Pratite nas
Na obroncima Čemerna i okolnih planina niču spomen obeležja posvećena hrabrim srpskim vojnicima koji su suprotstavljajući se mnogostruko jačem neprijatelju branili i odbranili "Vrata spasa", usek između planina kojim su se u jesen 1915. povlačili glavnina srpske vojske, kralj, komanda kao i veliki broj civilnog stanovništva, žena, dece, staraca.
Jedno od takvih obeležja je memorijalni kompleks na brdu Vranovac, posvećen borcima Užičkog odreda Prve armije vojske Kraljevine Srbije.
Mermerni krst i osmatračnica kao da stražare nad senima junaka, čije su kosti zauvek ostale ispod stoletnih stabala, a ambijentalna učionica sa stolovima i klupama dočekuje i ispraća sve one koji žele da čuju priču o herojstvu srpskog vojnika. I ne samo da čuju, već i da istu, dalje prenose.
Memorijalni kompleks na brdu Vranovac, posvećen borcima Užičkog odreda Prve armije vojske Kraljevine Srbije
© Sputnik / Lola Đorđević
Narod koji zaboravi prošlost - nema budućnost
Na zidovima ove svojevrsne učionice pod vedrim nebom nalaze se panoi bogato ilustrovani fotografijama, topografskim kartama i tekstom o borbama koje su se vodile na Vranovcu. Za putnike namernike, oni predstavljaju neku vrstu mini časa istorije.
A borbe vođene na Vranovcu, Čemernu, Troglavu i okolnim brdima su bile ne samo značajne, već bi se moglo reći i sudbonosne.
Početkom novemba 1915. dok je snegom prikrivene vrhove planina „preoravala“ artiljerija, ibarskom klisurom vijugala je nepregledna kolona srpskog naroda koji se povlačio. Vojska, Vrhovna komanda, Vlada na čelu sa starim kraljem i više od 100.000 civila otpočeli su svoje mučno putovanje ka jugu, usekom između Stolova, Troglava i Čemerna, svojevrsnim "Vratima spasa".
Memorijalni kompleks na Vranovcu
© Sputnik / Lola Đorđević
„Upravo ovde, na brdu Vranovac, tog novembra 1915. godine vođene su teške borbe. Tokom najžešće bitke, vođene 9 novembra, borci Drugog i Četvrtog puka Užičkog odreda predvođeni komandantom pukovnikom Ivanom Pavlovićem ispoljili su veliko herojstvo u borbi za slobodu. Samo u jednom danu na Vranovcu je poginulo i ranjeno 119 vojnika“, objašnjava artiljerijski major u penziji, Rade Vukosavljević, autor Memorijala na brdu Vranovac.
Major Vukosavljević je baveći se proučavanjem ratne istorije kraljevačkog kraja godinama "kopao" po brojnim arhivima i muzejima u Srbiji, kao i u Istorijskom arhivu u Beču i Vojnom muzeju u Parizu. Svoja saznanja, potkrepljena brojnim dokumentima među kojima su i ratni dnevnici, pretočio je u četvorotomnu ediciju "Kraljevo u velikom ratu". Delić njegovog istraživačkog rada, a koji se odnosi na bitku na Vranovcu, nalazi se na panoima ambijentalne učionice. Među izloženim fotografijama nalazi se i fotografija ratne zastave 4. pešadijskog puka II poziva „Stefan Nemanja“ koju su srpski ratnici nosili 1919. godine na paradi pobede savezničkih snaga Antante u Parizu.
Fotografija srpskih ratnika koji nose svog ranjenog druga izložena na ponou ambijentalne učionice Memorijala na brdu Vranovac
© Sputnik / Lola Đorđević
„Ratna zastava ovoga slavnog puka se i danas čuva u Vojnom muzeju u Parizu i svedoči o stradanju srpske vojske i naroda u Prvom svetskom ratu na strani saveznika Antante“ govori Vukosavljević, objašnjavajući koliko je truda uložio, da bi došao do fotografije, ovog simbola vojničke časti i narodnog ponosa.
Predavanja ovog neumornog istraživača neretko odslušaju i najmlađi, đaci osnovnih škola iz okolnih sela. Zanimljivo je videti kako mališani, nakon odslušane priče, dožive i kroz slikarsko umeće iskažu slavnog vojskovođu Živojina Mišića ili pak grobove znanih i neznanih junaka zauvek zaspalih na obroncima Vranovca, Čemerna, Magliča... Takođe se povodom bitke na Vranovcu u OŠ „Jovan Dučić“ u Roćevićima održava memorijalni kros u kom učestvuju ekipe iz škola u Kaoni, Lascu, Samailima i Roćevićima.
Mrtav vojnik nije onaj koji je poginuo...
A u prvoj nedelji novembra, na godišnjicu bitaka koje su se za spas Srbije u ovim krajevima vodile, memorijalni kompleks na Vranovcu bude pretesan za sve one koji žele da odaju počast precima koji su živote utkali u razboj ćilima istorije.
Pogled na ambijentalnu učionicu na Vranovcu sa osmatračnice
© Sputnik / Lola Đorđević
Zidovi ambijentalne učionice na Vranovcu, pored priče o hrabrosti ratnika Užičkog odreda posetiocima „pripovedaju“ i priču o hrabrosti boraca sa Košara, Paštrika...
Pano „ Besmrtni heroji slobodarskog grada Kraljeva“ sa fotografijama poginulih u ratovima 1991-2000. godine sa područja grada Kraljeva podseća na one koji su živote dali za slobodu Srbije u ratovima vođenim na području današnje Hrvatske, Bosne i Hercegovine i na području Kosova i Metohije.
Fotografije, uglavnom mladih ljudi, posetioca Memorijala na Vranovcu kao da nemom molbom preklinju da priču o njihovoj žrtvi ne zaborave, već da je dalje pripovedaju, jer mrtav vojnik nije onaj koji je poginuo, već onaj koji je zaboravljen.
