Lekcija koju je Bakir propustio: Dedovina Svetog Save - Drina odelila Bosnu od ostatka Srbije
Pratite nas
Kada je tragao za mestom gde će princ Rastko steći iskustvo upravljanja državom, Stefan Nemanja se ne slučajno opreljuje za Hum. Tu će nići i prva eparhija samostalne SPC, a mnogo kasnije i zemlja hercega. Ne bez razloga istoričari prostore današnje BiH nazivaju dedovinom Svetog Save
Luksemburški govor Bakira Izetbegovića ostavio je zatečenim ne samo stručnu javnost naviklu na kafanske istoriografske ispade bošnjačkih političara već i same Bošnjake koji su valjda po prvi put obavešteni da osim njih na prostorima Bosne i Hercegovine nikada nije bilo drugih naroda.
Uprkos nastojanjima čelnika SDA, nacija nastala nakon ratova devedesetih godina teško da u srednjovekovnoj istoriji može pronaći uporište za dokazivanje svog identiteta, sem ukoliko, posle pokušaja krađe Bana Kontromanića, ne proglasi i sve srpske povelje i manastire za deo svoje baštine.
O tome koje mesto pripada Bošnjacima u istorijskom trajanju Bosne i Hercegovine, šta o tome svedoče istorijski, a šta arheološki fakti, te kako u svetlu Izetbegovićeve tvrdnje zvuče reči vizantijskog cara Jovana Kinama koji je zabeležio da Drina deli Bosnu od ostatka Srbije, razgovaramo sa istoričarem Boškom Brankovićem sa Univerziteta u Banjaluci i Markom Aleksićem, arheologom i autorom knjige „Srpske zemlje pre Nemanjića“.
Lekcija za Bakira: Otkuda srpski manastiri
Profesor Branković kaže da kada se govori o istorijskoj prošlosti BiH neupitna je činjenica da je tu živeo srpski, pravoslavni narod, kao većinski.
„Još Osmanlije na ovom prostoru zatiču većinski srpski pravoslavni narod o čemu svedoče turski defteri iz tog perioda u kojima su popisana listom srpska imena. Takođe, veliki je broj zapadnih izvora poput pisane beleške Benedikta Kuripečića koji prolazeći kroz Bosnu, u 16. veku piše o Srbima kao narodu koji živi na ovim prostorima“.
Neumitni istorijski tragovi na ovom prostoru su, ukazuje Branković, manastiri i crkve koji datiraju iz srednjeg veka. Zašto bi pravoslavni Srbi, postavlja pitanje naš sagovornik, podizali manastir Rmanj tako daleko na Zapadu, ili manastire Krupa i Dragović ako tamo nema srpskog naroda.
Pećka patrijaršija, enterijer
© Sputnik / Petar Vujanić
Konačno, kaže Branković, ima li većeg dokaza o srpskom trajanju od odluke obnovljene Pećke patrijaršija da u Bosni oformi tri eparhije pod pećkim patrijarhom, od kojih je najznačajnija bila Dabro-bosanska sa sedištem u manastiru Rmanj.
Kruna Nemanjića za bosanskog bana
Idući i korak dalje u iščitavanju istorije ovog podneblja Marko Aleksić podseća da se pojam Bosne u jednom geografskom i političkom smislu prvi put pojavio sredinom 10. veka kada Porfirogenit, vizantijski car i pisac, opisuje srpsku zemlje, odnosno srpsku državu kneza Časlava Klonimirovića, i u okviru nje pominje Bosnu.
„To je prvi pomen Bosne u okviru srpske ranosrednjovekovne države. Iz razvijenog srednjeg veka imamo više sačuvanih pisanih podataka, na primer Povelja bosanskog bana Matije Ninoslava koja pominje Srbe kao stanovnike Bosne, i kralja srednjovekovne bosanske države Tvrtka prvog Kontromanića koji je prilikom krunisanja 1377. rekao da nosi krunu svojih predaka, kraljeva i careva iz dinastije Nemanjića“.
Herceg od Svetog Save- čuvanje srpske tradicije
Takođe, činjenica da je Stefana Vukčić Kosača posle raspada jedinstvene srpske države uzeo titulu hercega od Svetog Save, ličnost najvećeg srpskog svetitelja i duhovnika govori, ukazuje Aleksić, o čuvanju tradicije na ovom podneblju.
Kao interesantan detalj Aleksić pominje i belešku katoličkog putopisca iz 1530. Benedikta Kuripečića koji je naišavši na stećke u okolini današnje Rogatice zabeležio da su natpisi na tim spomenicima pisani srpskim pismom i na srpskom jeziku.
Stari rukopisi iz manastira Studenica izloženi u galeriji SANU
© Sputnik / Marijana Kolaković
„To govori o svesti ljudi u toku srednjeg veka i kasnije o kulturnoj civilizacijskoj i etničkoj pripadnosti Bosne, a koja se tek u novije vreme propagande i političke borbe 19. veka, dovodi u pitanje. U pominjanju Bošnjaka ili Bošnjana kao određene etničke zajednice u srednjem veku nema ničega istinitog, to je potpuna neistina i nema nikakvih činjenica koje to mogu da potkrepe pa čak i da izazovu neku razumnu sumnju“, kaže Aleksić.
Nekada Kalaj, danas Šmit
Prostor BiH je, ukazuje, kroz istoriju bio izložen težnjama velikih imperija i sila, od Rimskog doba, franačkog kraljevstva i carstva, vizantijskog carstva, kasnije Turske.
„Svaka od tih imperija imala je i svoj narativ kojim je želela da osnaži svoje prisusutvo u Bosni i Hercegovini. I danas politika međunarodne zajednice bi se mogla opisati kao neokolonijalna, i gle čuda, dolazi iz istih onih sredina odakle je već bilo pokušaja da se kolonizuje Bosna početkom 20. veka“
O pokušajima prvog upravnika Benjamina Kalaja da ukine odrednicu srpski kao i srpskoj borbi za svoj identitet, govori i Branković.
„Iz perioda Austro Ugarske okupacije, od kada datiraju i prvi pokušaji brisanja srpskog nacionalnog identiteta postoji niz dokumenata koji govore o tome kako su se nacionalno osvešćeni Srbi borili za crkveno školsku autonomiju. Većina istoričara je saglasna da kada govorimo o Srbima na ovim prostorima moramo znati da nije postojao niti jedan srpski seljak koji nije znao za svetorodnu lozu Nemanjića i za Svetog Savu. Kult Svetog Save je podjednako jak i u Bosni kao i u Srbiji, a u 17. i 18 veku kult Svetog Vasilija Ostroškog se takođe širi na prostor Bosne“.
Briše se i hrvatski identitet
Osvrćući se na izjavu hrvatskog predsednika koji je replicirao Izetbegoviću, Branković kaže da sve rečeno stoji.
„Rimokatolika je bilo, ne možemo govoriti da ih nije bilo, ali možemo reći da je njihovo nacionalno buđenje u hrvatskom korpusu dosta kasnije sazrelo, nego srspko. Rimokatolika je bilo i u srednjovekovnoj Bosni. Hrvati sa punim pravom sada osuđuju jer se i njihov identitet kada govorimo o Bosni briše“.
Rezimirajući pogled na srspko prisutvo u srednjovekovnoj i kasnije novovekovnoj Bosni, a u svetlu Izetbegovićeve besede, sagovornici Sputnjika zaključuju da je ovakvo političko mešetarenje najveći neprijatelj istorije, te da ovakve tendencije zahtevaju reakciju ne samo domaće već i svetske istoriografije.
