Vladar kog nisu zvali „visočanstvo“, već “čika Pera“: Vek od smrti kralja Petra I /foto/
18:14 16.08.2021 (Osveženo: 03:15 26.08.2021)
© Sputnik / Lola Đorđević
Pratite nas
U Srbiji se obeležava 100 godina od smrti kralja Petra I Karađorđevića, vladara koga nisu oslovljavali sa „visočanstvo“, već sa “čika Pera“.
Vek od smrti kralja Petra Prvog obeležen je državnom ceremonijom u Crkvi svetog Đorđa na Oplencu gde su položeni venci na njegov grob i odata počast unuku vožda Karađorđa. Prethodno je održana liturgija koju je služio patrijarh srpski Porfirije.
Kralj Petar I Karađorđević , ujedinitelj srpskog naroda, još za života je postao legenda zbog lične hrabrosti, poštenja, skromnosti, ali i izgradnje Srbije kao moderne i moćne države na Balkanu.
Replike uniformi koje je nosio kralj Petar I Karađorđević
© Sputnik / Lola Đorđević
Kralj Petar je krunisan 21. septembra 1904. godine nakon Majskog prevrata u kome su ubijeni kralj Aleksandar i kraljica Draga Obrenović. Od samog početka svoje vladavine suočio se sa ozbiljnim preprekama. Zemlja je bila rastrzana unutrašnjom političkom borbom, a Austrougarska, isprva naklonjena novom kralju, ubrzo postaje otvoreni neprijatelj Srbije, naročito posle krize izazvane aneksijom Bosne i Hercegovine 1908.
Kao vrhovni zapovednik vojske, Petar I je vodio Srbiju u rat protiv Turske 1912, a zatim i protiv Bugarske 1913. Veliko ratničko iskustvo, koje je Petar u toku svog života stekao, odrazilo se na vojničke uspehe srpske vojske u Balkanskim ratovima. Veličanstvene pobede u Kumanovskoj bici i na Bregalnici, su učvrstile naklonost običnog naroda prema kralju, a ujedinjenje Raške oblasti, Kosova i Makedonije sa Srbijom, doprinele da Petar u narodu ponese naziv „kralj Oslobodilac“.
Ordenje kralja Petra I Karađorđevića
© Sputnik / Lola Đorđević
Međutim, upravo to prisajedinjenje novih teritorija Srbiji, predstavljalo je trn u oku Austrougarskoj, koja je tražila način i povod da se obračuna sa zemljom koja se isprečila austrijskom širenju na jug. Povod pronalazi 1914. godine u Sarajevskom atentatu, nakon kojeg objavljuje rat Srbiji, čime je započet Prvi svetski rat.
Kralja Petra, koji je juna 1914. godine zbog starosti i bolesti kraljevska ovlašćenja predao svom sinu Aleksandru, vest o objavi rata Srbiji zatiče u Vrnjačkoj Banji, odakle odlazi na front.
Muzej kralja Petra I Karađorđevića
© Sputnik / Lola Đorđević
Posle pobeda na Ceru i Kolubari 1914, nakon ulaska Nemačke i Bugarske u rat 1915, srpska vojska bila je prinuđena na povlačenje i napuštanje zemlje. U teškim vremenima koja su nastupila za Srbiju i srpski narod, kralj Petar se zajedno sa srpskom vojnikom i seljakom povlači preko Albanije. Uprkos mogućnosti, da se poput crnogorskog kralja Nikole, savezničkim brodom evakuiše i spase neposrednih teškoća, stari kralj Petar ostaje uz svoju vojsku i narod.
Svedočanstva o herojskim borbama srpskog naroda u Prvom svetskom ratu, kao i vernost i odanost starog, bolesnog kralja svojim vojnicima i ideji o oslobođenju i ujedinjenju srpskog naroda, daleko su prelazili granice Kraljevine. Francuski pesnik Edmon Rostan , nadahnut hrabrošću kralja Petra Prvog prilikom povlačenja kroz Albaniju, napisao je i objavio pesmu "Kralj Petrova četiri vola", koja je već na Solunskom frontu bila borbeno nadahnuće srpskim vojnicima.
Kuća kralja Petra I Karađorđevića na Senjaku
© Sputnik / Lola Đorđević
Reči kralja Petra izgovorene pred Kolubarsku bitku, kada su Austrijanci došli do Kolubare, a on sa oba svoja sina sišao u rov i održao govor iscrpljenoj i umornoj vojsci, odzvanjale su ne samo u rovovima srpske vojske, već i izvan granica Srbije.
Deco moja! Vi ste se zakleli da branite otadžbinu i svoga Kralja, ali ja vas razrešavam zakletve date meni, jer životi, i vaši i moj, pripadaju samo Srbiji za koju moramo sada pobediti ili umreti! Ja sam došao među vas da je, sa onima koji hoće da se bore za njenu slobodu, odbranimo ili poginemo! Sad je došlo vreme da mi branimo svoju zemlju, njive, ognjišta. Među vama ima i onih koji su posustali i zato svaki onaj koji ne može, neka slobodno odloži oružje i neka se vrati kući, ja mu praštam. Ostali, napred!
Reči starog kralja učinile su ono što je izgledalo nemoguće. Klonuli i iznemogli ratnici, kao preporođeni, krenuli su u još jednu, odlučujuću, pobedonosnu bitku.
Monumentalna ulazna kapija Muzeja kralja Petra I Karađorđevića čiji je portal izrađen po uzoru na portale dvorskog kompleksa na Terazijama
© Sputnik / Lola Đorđević
Albanska golgota ostavila je velikog traga na zdravlje ostarelog kralja. Teško zapaljenje pluća, koje je naizgled uspeo da zaleči, bilo je poslednja bitka koju je ostareli kralj vodio, ali u kojoj nije pobedio. U prizemnom salonu kuće trgovca Đorđa Pavlovića na Senjaku , 16. avgusta 1921. godine prestalo je da kuca srce „Čika Pere“.
Sahranjen je u srcu Šumadije u svojoj zadužbini na Oplencu gde i danas počiva.
Orginalno stepenište iz vremena kada je u kući trgovca Đorđa Pavlovića živeo kralj Petar I Karađorđević
© Sputnik / Lola Đorđević
