Rame uz rame s Tolstojem
„Hopak“ se zaista po mnogo čemu izdvaja iz ukupnog stvaralaštva Ilje Rjepina koji važi za najpoznatijeg ruskog slikara 19. veka, čija se uloga u slikarstvu često upoređuje s ulogom Lava Tolstoja u književnosti.
Rjepin je odigrao značajnu ulogu u popularizaciji ruske umetnosti u evropskoj kulturi, a neka od njegovih najvažnijih dela su „Burlaci na Volgi“ (1873), „Ivan Grozni i njegov sin“ (1870-1873), „Odgovor zaporoških kozaka“ (1880-1891), kao i brojni portreti istaknutih stvaralaca njegovog doba, poput Lava Tolstoja, Modesta Musorgskog, Dmitrija Mendeljejeva i mnogih drugih.
Slika „Hopak“ naslikana je u poznom periodu Rjepinovog stvaralaštva, koji je njegov učenik Igor Grabar „vremenom stvaralačkog pada“. Rjepin je ovo delo naslikao na finskom imanju Penati, u okviru kojeg se danas nalazi muzej.
Posveta omiljenom kompozitoru
Poslednje godine života slikar je proživeo u siromaštvu, nemajući novca čak ni za slikarska platna. „Hopak“ je naslikan na komadu linoleuma, koji se ponegde i nazire ispod slojeva boje. Rjepin je ovo delo počeo da radi 1926. godine, a potom je, nakon duže pauze, nastavio da ga stvara tokom 1928. i 1929. godine.
Platno je posvetio svom bliskom prijatelju i omiljenom kompozitoru Modestu Musorgskom, čija ga je opera „Soročinski sajam“ posebno oduševljavala. Jedan od delova opere zove se upravo „Hopak“.
Vatreni kozački ples
Rjepin je na slici predstavio kozake koji plešu, energično i smelo preskačući vreli oganj. Svi junaci su odeveni u šarena odela, veoma jarkih boja. Njihove nošnje bukvalno gore od crveno-žutih tonova, a ti jarki tonovi oživljavaju dinamiku plesa.
Glavni lik na slici je kozak odeven u nošnju istočnjačkog kolorita, sa zlatnim ornamentima, u širokim nacionalnim šalvarama i kaftanu i sa crvenom kapom na glavi. S desne strane uočava se drugi kozak koji svira na žičanom instrumentu, najverovatnije ukrajinskoj banduri. Vide se i figure muškarca koji preskače plamen i kozaka koji baca drva u vatru.
Prvo što uočava posmatrač na slici „Hopak“ jeste obilje boja i jarka paleta koja nije svojstvena Rjepinu. Tu su sve nijanse crvene, plave i zelene. Primetni su oštri i jasni potezi. Nestandardna kompozicija je izuzetak na Rjepinovim slikama. Ona proizvodi utisak da slika nije ispričala celu priču i da ima još delova iz ciklusa „Hopak“.
Lice kozaka u gornjem delu slike nije se našlo na kompoziciji. Sličan format ima i junak s leve strane, jer je njegovo telo predstavljeno samo do pola. Kompozicija ima dijagonalnu perspektivu, koju čine nebesko plava marama koja se pruža ka centralnom delu platna i povijeno unazad telo glavnog kozaka.
Poruka umetnika budućim generacijama
Radost, veselje i snažan optimizam su osnovne emocije na Rjepinovoj slici. Veoma jarke boje i čudni uglovi stvaraju utisak da je veselje plesača rukopis nekog drugog, nepoznatog Rjepina.
Ova slika bila je, zapravo, poslednja uteha umetnika u teškim godinama u Penatama, pred smrt. Rjepin je bio siromašan, gladan, preživeo je dve revolucije, izgubio je državljanstvo, a celokupna njegova imovina bila je nacionalizovana.
Šta je hteo da poruči svojim poslednjim radom? Moguće da je to bila poruka umetnika budućim generacijama da sačuvaju energiju, veru u bolju budućnost, da budu posvećeni svom talentu i radu, bez obzira na životne teškoće.
