Dok se Crna Gora priprema da usvoji zakon o verskim zajednicama, kojim bi imovina Srpske pravoslavne crkve mogla preći u vlasništvo države, Ukrajina se već dugo nalazi na tom putu. Za razliku od komunista u Jugoslaviji, koji nisu dirali vlasništvo nad crkvama, već su se zadovoljavali oduzimanjem materijalne vrednosti i progonom sveštenstva — u SSSR su boljševici to radili mnogo temeljnije. Oni su i progonili sveštenstvo i zatvarali manastire, a zatim su one najveće — nacionalizovali, i to pretvarajući ih u spomenike i muzeje.
Iako se Ukrajina još devedesetih godina obavezala pred Savetom Evrope da će izvršiti restituciju — sve do danas u vlasništvu države nalaze se najveće svetinje: Kijevsko-Pečerska i Počajevska lavra, Sofijski sabor, Vladimirski sabor; do nedavno je bila i Andrejevska crkva... U vlasništvu države su i mnoge druge crkve i manastiri. A kako je Ukrajina davala u zakup gore navedene crkve — to je tek posebna priča.
Deljenje ukrajinskih svetinja
Kijevsko-Pečerska i Počajevska lavra, koje datiraju iz vremena Kijevske Rusije i najveće su crkvene svetinje u ovoj državi, predate su kanonskoj Ukrajinskoj pravoslavnoj crkvi Moskovske patrijaršije, ali — u zakup, i to na samo 50 godina. Kao da se radi o običnom kancelarijskom prostoru. I ne samo to — u poslednje vreme sve češće se čuju pozivi da se Ukrajinskoj pravoslavnoj crkvi oduzmu manastiri i da se predaju — novoformiranoj „pravoslavnoj crkvi Ukrajine“.
Sa druge strane, Vladimirski sabor u Kijevu, koji su boljševici nacionalizovali dvadesetih godina i pretvorili ga u Muzej antireligijske propagande — jednostavno je uzurpirala raskolnička „ukrajinska pravoslavna crkva Kijevske patrijaršije“ 1995. godine. Država ništa nije uradila da zaštiti imovinu kanonske crkve — Ukrajinske pravoslavne crkve Moskovske patrijaršije; i sabor se do danas nalazi u njenom vlasništvu.
„Ukrajinske vlasti su krenule u raskol i uz njihovu pomoć su nastale i „kijevska patrijaršija“, na čelu sa Filaretom i „ukrajinska autokefalna pravoslavna crkva“, koju je podržavao deo javnosti i dijaspora iz SAD i Kanade. Vlasti su želele da ojačaju „kijevsku patrijaršiju“ kao nacionalnu crkvu. Međutim, početkom devedesetih, bazu Ukrajinske pravoslavne crkve — nisu mogli da uzdrmaju. Narod se, zbog politizacije koja je sada još veća, nije okrenuo Kijevskoj patrijaršiji“, objašnjava za Sputnjik Roman Lunkin, rukovodilac Centra za proučavanje problema religije i društva Ruske akademije nauka.
Najbolji primer politizacije crkvene imovine od strane ukrajinske države vidi se u predaji Andrejevske crkve izgrađene u 18. veku po nalogu ruske carice Jelisavete, drugoj raskolničkoj Ukrajinskoj autokefalnoj pravoslavnoj crkvi. To je objašnjeno stvaranjem verske ravnoteže u državi. Međutim, ovoj crkvi je bilo suđeno da još jednom promeni svog vlasnika. U dogovoru bivšeg predsednika Ukrajine Petra Porošenka i vaseljenskog patrijarha Vartolomeja ona je nakon što je Ukrajina dobila tomos o autokefalnosti bila predata Vaseljenskoj patrijaršiji.
Vaseljenska patrijaršija nije samo dobila Andrejevsku crkvu, već je, kako pišu ukrajinski mediji, patrijarhu Vartolomeju je obećano još 12 crkava i manastira. Na spisku se, navodno, nalaze manastiri iz 17. 18 veka, pa čak i Manastir Svete Trojice u gradu Korecu koji se nalazi direktno pod jurisdikcijom Ruske pravoslavne crkve.
Borba za eparhije
Nakon donošenja tomosa u januaru ove godine, ukrajinska vlast je odlučila da krene u otimanje i eparhija kanonske Ukrajinske pravoslavne crkve.
„Početkom godine Vrhovna rada je usvojila zakon koji pojednostavljuje proceduru održavanja eparhijskih sabora na kojima se većinom glasova može doneti odluka o prelasku u drugu crkvu, zajedno sa hramom. Ostaje otvoreno pitanje koga smatrati parohijanima. Nekad dolaze samo građani nekog sela koji su protiv Moskovske patriajršije i pokušavaju da promene status hrama. Ipak, bez obzira na nade nove Pravoslavne crkve Ukrajine i vlasti, nakon donošenja ovog zakona Vrhovne rade nije došlo do nekog većeg talasa prelaska zajednica u novu crkvenu organizaciju“, navodi Lunkin.
Od 2014. godine bilo je stotinak slučajeva zauzimanja crkava od kanonske UPC, nakon čega je narod počeo da se organizuje oko crkava i da ih čuva. Posebno su veliki pritisci na Kijevsko-Pečersku lavru (11 vek). Međutim, u njenu zaštitu su stale mnoge javne ličnosti, među kojima je i ukrajinski šampion u boksu Aleksandar Usik koji je obećao da će životom braniti lavru.
Ovo su samo neki od primera koji pokazuju šta može da se desi i srpskim manastirima u Crnoj Gori ako pređu pod upravu države. Crnogorska mitropolija i ostale eparhije će se voditi kao zakupci svojih hramova i nikad neće biti sigurni da država neće nekome pokloniti njihove crkve.
