Najnoviji podaci Svetske zdravstvene organizacije prema kojima je među deset gradova sa najzagađenijim vazduhom u Evropi, čak šest sa Balkana, nisu doneli ništa novo. To je nastavak trenda koji traje duže vreme, po kome najzagađeniji vazduh na planeti diše stanovništvo istočnog Mediterana, jugoistočne Azije i zapadnog Pacifika.
Među najzagađenijima na Balkanu nema gradova u Srbiji, ali podaci ni kod nas nisu za hvalu. Naprosto, dve trećine građana živi u gradskoj, odnosno industrijskoj sredini sa zagađenim vazduhom uz 37 umrlih na 100.000 stanovnika. U svetu je to 47 umrlih na 100.000 stanovnika, u evropskim zemljama sa visokim prihodima 25. Pored industrije i goriva u domaćinstvima, osnovni izvor zagađenja su transportna sredstva.
Zato će, za ovu godinu najavljene, izmene u sistemu oporezivanja motornih vozila kod nas biti prilika da i mi kao osnov za oporezivanje uzmemo i emisiju izduvnih gasova. Boris Antić sa Saobraćajnog fakulteta u Beogradu ukazao je na primere u zemljama okruženja gde vozila na hibridni pogon imaju velike subvencije, dakle jako niske poreze, pa čak i subvencije na putarine. On smatra da bi radna grupa koja priprema predlog za korigovanje poreza trebalo da uzme u obzir i ekološke parametre.
Ako ne znate kako izgleda smog u Beogradu evo i vizualnog objašnjenja. pic.twitter.com/swkuOg6hib
— Stonexman™ (@stonexman) January 14, 2015
Od 2025. godine automobilima na benzin i dizel zabranjena je vožnja centralnim delovima mnogih evropskih gradova. Već sada kažu da se velika količina ekološki neprihvatljivih vozila izvozi ispod cene na južni Balkan. Otuda i upozorenje stručnjaka da bi Srbija lako mogla da postane najveći otpad automobila u Evropi, ako ne donesemo zakonska rešenja, koja su komšije pod pritiskom EU već donele.
Francuska, u kojoj je zagađenje vazduha treći uzrok smrtnosti, uz 48.000 slučajeva prerane smrti godišnje, sa regulativom je otišla još dalje. Pošto je uzrok zagađenja u velikoj meri saobraćaj motornih vozila, u Parizu i okolnoj regiji vozila proizvedena pre 2001. godine danas ne mogu u saobraćaj. Uz to, od sredine januara sva vozila u Parizu moraju imati oznaku identifikacije nivoa zagađujućih materija u izduvnim gasovima — azotnih oksida, čestica. U Lionu je na snazi dvostruki sistem: i par-nepar, i ograničenje po podacima sa nalepnice na vozilu o zagađujućim materijama u izduvnim gasovima. Izuzetak su automobili sa „zelenom nalepnicom“, koja označava nultu emisiju štetnih gasova, drugim rečima: imaju električni pogon.
Alarmantnu situaciju u svetu generalno ilustruje podatak da čak 92 odsto stanovništva živi u područjima sa višim nivoom zagađenja vazduha od preporučenog ograničenja od deset mikrograma štetnih čestica po kubnom metru. Direktorka odseka za javno zdravlje u Svetskoj zdravstvenoj organizaciji Marija Neira je zbog toga krajem prošle godine pozvala na hitne mere za poboljšanje kvaliteta vazduha. U Srbiji je prosek bio 19 mikrograma po kubnom metru vazduha, a u gradskim područjima 21, dakle dvostruko viša od preporučene, za trećinu viša nego u bogatim evropskim zemljama, ali i upola niža od svetskog proseka.
Ove sitne čestice su zagađivači poput sulfata, nitrata i crnog ugljenika, koji ulaze duboko u pluća i kardiovaskularni sistem i zbog toga su ozbiljan rizik za zdravlje ljudi.
U BEOGRADU SE JEDVA DIŠE Zbog magle izuzetno povećano zagađenje vazduha! https://t.co/XYJ13MelX1 pic.twitter.com/uZ4yAzoTbd
— BOKiNFO (@BoKISmoKI94) February 16, 2017
Prema najnovijim procenama, skoro sedam miliona smrtnih slučajeva u svetu bilo je povezano sa zagađenjem spoljnog i unutrašnjeg vazduha. Reč je, pre svega, o kardiovaskularnim bolestima, moždanom udaru i raku pluća, koji su uzrok 94 odsto smrti povezanih sa zagađenjem spoljnog vazduha, a više od 90 odsto smrti događa se u zemljama sa niskim i srednjim prihodima, u koje spada i naša. Skoro 75 odsto smrti zabeleženo je u regionima jugoistočne Azije i zapadnog Pacifika.
U Srbiji nema grada u kome tokom cele godine možete da udišete čist vazduh. Čak i tamo gde je industrija zamrla, ložišta tokom zime, a saobraćaj i izduvni gasovi tokom cele godine, izvor su zagađenja vazduha. Najzagađeniji su Beograd i Pančevo, potom Novi Sad.
Za hvalu je najnovija vest Evropske agencije za zaštitu životne sredine koja je proglasila Bor ekološkom zvezdom poboljšanja stanja kvaliteta vazduha u Srbiji u 2016. godini. Pre 10 godina Bor je bio grad sa najvećom koncentracijom sumpor-dioksida u Evropi. Prošle godine ona je u tom gradu bila ispod graničnih vrednosti, pre svega zahvaljujući savremenoj topionici bakra izgrađenoj po ekološkim standardima.
Načina, dakle, ima. Samo treba para i za nova postrojenja i za automobile novije generacije.
