Odlazeći američki predsednik Barak Obama razgoropadio se pri kraju mandata, pa će, po svemu sudeći, novi čuvar vatre u Beloj kući imati pune ruke posla na svim kontinentima.
Posle već započete militarizacije Istočne Evrope uz granice NATO-a sa Rusijom, za šta je Pentagon izradio planove za razmeštaj američkih vojnika i američke tehnike, prvi od kraja Hladnog rata, Vašington se isto ponaša i na Dalekom istoku.
Raste „temperatura“ na Južnom kineskom moru
Dizanje tenzije u Južnokineskom moru je u toku. SAD su proteklih meseci više puta uvežbavale ono što nazivaju „slobodnom plovidbom morima“.
Ovih dana su se povodom incidentnih situacija oglašavali i kineski i američki zvaničnici. Kina je pozvala SAD da obustave izviđačke letove u oblasti Južnokineskog mora, gde su, prema navodima iz Vašingtona, kineski avioni „nebezbedno“ presreli američki vojni avion.
Samo nedelju dana ranije Kina je poslala borbene avione u vazduh kada se američki mornarički brod približio spornim ostrvima u Južnokineskom moru nad kojima SAD ne priznaju kineski suverenitet i protive se gradnji veštačkih ostrva u tim strateškim vodama.
Čavoški podseća da je Obamina administracija još 2012. godine krenula u preorijentisanje ka Aziji gde dominira Kina, učinivši ga svojim geopolitičkim i geoekonomskim prioritetom. To je, kako Čavoški objašnjava za Sputnjik, potvrdila odlukom o ukidanju 30-godišnjeg embarga na prodaju oružja Vijetnamu.
„Južnokinesko more postaje jedna od tih vrućih geopolitičkih tačaka na međunarodnoj mapi gde će dolaziti do brojnih tenzija između Kine i njenih suseda i SAD koje stoje iza nekih zemalja Jugoistočne Azije. Tako je i jučerašnja poseta Obame Vijetnamu, koja je rezultirala ukidanjem embarga na prodaju američkog oružja Hanoju, bila na neki način iznenađenje za američke analitičare i javnost“, kaže Čavoški.
Svi su, kaže, očekivali da će embargo biti samo delimično ukinut, a potpuno ukidanje uslovljeno popravljanjem stanja u oblasti ljudskih prava.
„Iako je tvrdio da ukidanje embarga nije usmereno protiv Kine, Obama je u potonjim izjavama u Vijetnamu potvrdio da SAD stoje uz neke zemlje Jugoistočne Azije u njihovom odmeravanju snaga u tom regionu“, navodi Čavoški.
Bilo je indikativno da Pentagon već neko vreme insistira na ukidanju embarga uprkos političkim zadrškama, a ni Kina to nije podržavala, smatrajući da to može da naruši vojni balans.
I Kinezi iznenadili
Desilo se, međutim, da je Kina javno podržala američko ukidanje zabrane prodaje oružja Vijetnamu, što je bilo iznenađujuće za američke zvaničnike.
„Ono što, verovatno, stoji iza takve kineske izjave je to da Kina želi da iskoristi priču o ukidanju embarga da podstakne sopstvene zahteve da SAD i EU ukinu isti takav embargo na oružje koji su uveli Kini 1989. godine“, kaže Čavoški.
Kina, smatra on, sada ima kartu u rukama kojom može politički da pritiska EU i SAD da se prema njoj odnose kao i prema Vijetnamu.
„Ukoliko to EU i SAD ne učine još jednom će se potvrditi da postoji politika dvostrukih standarda u odnosu na pojedine zemlje u svetu, pre svega u odnosu na Kinu i na Rusiju“, naglasio je Čavoški.
On napominje da ukidanje embarga Vijetnamu dugoročno može da ima implikacije po Rusiju koja je najveći snabdevač Vijetnama oružjem, ali i njegov izvoznik u Kinu.
„Naravno, neće doći do nekog iznenadnog povećanja izvoza američkog oružja Vijetnamu. Rusija će i dalje u sferi izvoza brodova, podmornica, raketa, aviona… dominirati vijetnamskim tržištem“, konstatuje Čavoški.
On međutim napominje da Amerikanci dugoročno gledano mogu da postanu konkurencija ruskom prisustvu u Vijetnamu, pa i i da imaju uticaj na politiku Hanoja prema Kini. To, dodao je, Rusiju može dovesti u neprijatnu situaciju da mora da bira između svoja dva strateška saveznika u Aziji.
Situacija je za sada pod kontrolom i Vijetnam, smatra on, neće preduzimati neke ishitrene korake. Preovladaće hladne glave, iako će, kako napominje, SAD pokušati da iskoriste situaciju u sopstvenu korist.
„Generalno govoreći Južnokinesko more predstavlja jednu od verovatno najzapaljivijih geopolitičkih tačaka danas u svetu, zajedno sa Bliskim Istokom“, ocenio je Čavoški.
Tome doprinose i dve suprotstavljene koncepcije, kinska i američka, kada je u pitanju rešavanje teritorijalnih sporova u Južnokineskom moru. Dok Kinezi misle da to treba raditi bilateralnim sporovima, što podržava Rusija, neke poput Filipina i Vijetnama smatraju da to treba činiti kroz međunarodnu arbitražu, multilateralu i primenjivanje pomorskih konvencija UN, u čemu uživaju podršku SAD, koje, međutim, te konvencije nikada nisu potpisale, napominje Čavoški.
Koliki je strateški značaj Južnokineskog mora jasno je već iz podatka da je godišnja trgovina koje ono „obrne“ vredna 5.300 milijardi dolara, od čega na američku trgovinu otpada 1.200 milijardi dolara. Više od polovine svetske godišnje pomorske trgovine i trećina celokupnog pomorskog saobraćaja u svetu prolazi kroz kineske vode.
Zato ukidanje embarga Vijetnamu može da posluži kao simbolički početak američke politike obuzdavanja „azijskog diva“ podrškom kineskim komšijama koji bi im postali oponenti, kako su to svojevremeno i zagovarali pojedini američki analitičari.
