Navršava se 50 godina od potpisivanja Pariskog sporazuma kojim je zapečaćeno povlačenje američkih trupa iz Vijetnama, čime je okončan osmogodišnji rat koji je proglašen za rat u kom je počinjeno najviše zverstava posle Drugog svetskog rata.
Strah od širenja Sovjeta
Istoričar profesor dr Predrag Marković kaže da je Vijetnamski rat bio veliki poraz Amerike i jedna od najvećih strateških grešaka.
„Amerikanci su pogrešno tada zaključili da bivši Sovjetski Savez ima ambicije da se dalje širi mimo granica zauzetih na početku Hladnog rata i da želi da dalje širi svoju sferu uticaja. Po toj domino teoriji oni su na svakom mestu gde su se plašili ekspanzije levičarskih ili komunističkih režima borili da to obuzdaju, jer su verovali da zapravo Sovjetski Savez želi da zavlada u Aziji, Africi i Latinskoj Americi,“ kaže Marković.
Iz tog straha Amerikanci su, dodaje naš sagovornik, čak i režime koji nisu bili toliko prosovjetski svojom agresivnom politikom gurnuli u sovjetsku sferu.
„To se desilo sa Kubom i sa Vijetnamom. Pri čemu je Vijetnamu došlo do postepenog klizanja ka potpunom ratnom angažmanu, znači u početku su Amerikanci imali nekoliko stotina savetnika na terenu, a onda posle nekoliko godina taj broj je dosegao brojku od pola miliona američkih vojnika. I naravno, ne samo da je vođen rat u Vijetnamu već je i miroljubiva Kambodža uništena kao kolateralna šteta, zbog komunikacija koje su išle iz severnog Vijetnama ka jugu, preko kambodžankske teritorije. U svakom slučaju, Vijetnamski rat je najniža tačka američkog imperijalizma,“ smatra Marković.
Rat koji je osudila i američka javnost
Kako kaže naš sagovornik, mnogi su slom Amerike u Avganistanu poredili sa ratom u Vijetnamu, s tim što je Vijetnamski rat bio u jednom drugačijem vremenu, kada je postojala međunarodna solidarnost.
„Mladi ljudi su demonstrirali protiv Vijetnamskog rata dok 2000. i 2001. godine kada su vođeni ratovi u Avganistanu i u Siriji nije postojala takva vrsta međunarodne solidarnosti kao šezdesetih godina. Američka javnost je, posebno posle „TeT“ ofanzive 1968. godine, kada je rat eskalirao, zaključila da je taj rat nepotreban. Amerika u to vreme još uvek nije potpuno kontrolisala medije tako da je njihova javnost bila zatrpana strašnim fotografijama rata sa terena koje su potpuno okrenule protiv tog rata američku javnost, posebno njen elitni deo - studente, intelektualce i tako dalje. Onda je od 1968. godine Amerika pokušavala da se izvuče iz tog rata što je uspela tek posle nekoliko godina,“ podseća naš sagovornik.
Agens Oranž i sedam miliona tona bombi
Za osam godina koliko je rat u Vijetnamu trajao Amerikanci su bacili sedam miliona tona bombi na Vijetnam, ne računajući napalm i otrovne materije.
Bacani su herbicidi i defolijanti, uključujući i otrovnu supstancu Agens Oranž. Procenjuje se da je u ratu u Vijetnamu stradalo do 3,1 miliona ljudi, od toga oko dva miliona civila. Od 1954. Vijetnam je bio podeljen na Severni i Južni Vijetnam.
Malo je poznato kako je Amerika uopšte ušla u taj sukob. Kada se Drugi svetski rat završio, Francuska Republika je ponovo okupirala svoju bivšu koloniju Indokinu, ali ne zadugo, pošto su ih komunističke snage pod vođstvom Ho-Ši-Mina proterale tokom Prvog indo-kineskog rata. Sukob se stišao, pa je 1954. godine postignut Ženevski sporazum koji je podrazumevao privremeno podelu Vijetnama na dva dela, na sever pod „crvenima“ i na jug koji je bio pod francuskim pristalicama.
Predviđeno je bilo da se održe izbori na teritoriji čitave zemlje i da narod sam odluči u kakvom sistemu želi da živi. Nevolja je bila ta što je na severu živelo više ljudi nego jugu, pa su „južnjaci“ predvođeni Ngo-Din-Dijemom strahovali da izbori na severu neće biti sprovedeni u fer atmosferi i da će komunisti pobediti. To su mišljenje delili i Amerikanci, čija je kreacija bila Južni Vijetnam (što tvrdi sam Pentagon); Amerikanci su takođe zbog toga odbili da potpišu Ženevski sporazum.
Zbog odbijanja da se sprovedu izbori, izbio je komunistički ustanak u Južnom Vijetnamu protiv Dijemove vlasti, ustanak koji je bio pomognut od strane Severa. Za sve to vreme, predsedničke administracije Trumana, Ajzenhauera, Kenedija i Džonsona ekonomski su i vojno pomagale Francuze pa potom i Južnovijetnamce, u njihovoj borbi protiv Vijetkonga i vojske Severnog Vijetnama.
Inače posle neuspele avanture u Indokini, SAD su vodile vojne operacije u Salvadoru, Libanu, Grenadi, Libiji, Panami, Jugoslaviji, Avganistanu, Iraku, Libiji, Siriji, Jemenu, Kamerunu…