Svetinja koja vekovima čuva najveće relikvije srpskog naroda /foto/

Uzidano gotovo u same bedeme Beogradske tvrđave ugnezdilo se jedno od najvažnijih beogradskih duhovnih utočišta – Kapela Svete Petke, bogomolja u kojoj su vekovima čuvane najveće relikvije srpskog naroda.

Sveta Petka je bila hrišćanska podvižnica koja je uprkos tome što je poticala iz imućne porodice izabrala duhovni život zamonašivši se u Crkvi Svete Sofije i dobivši ime Paraskeva.

Predanje kaže da je mnogo godina nakon smrti, njeno netruležno telo izvađeno iz groba i položeno u Hram Svetih Petra i Pavla u Epivatu (Turska). Od tada, njene čudotvorne mošti postale su mesto hodočašća i molitve vernika, kako hrišćana tako i muslimana.

Od tog vremena njene mošti su prenošene mnogo puta. Iz ruku krstaša, otkupio ih je bugarski car Asen i preneo u svoju prestonicu Trnovo, gde su mošti počivale do pada Bugarske pod tursku vlast, kada su mnoge dragocenosti i crkvene relikvije opljačkane i odnete u Carigrad kao ratni plen sultana Bajazita.

Mošti svetiteljke od sultana Bajazita izmolila je srpska kneginja Milica. Predanje govori da je sultan uslišio molbu kneginje ne krijući čuđenje što nije tražile nešto drugo već „samo suhe kosti“. Mošti su prvo prebačene u dvorsku crkvu u Kruševcu 1398. godine, da bi po premeštanju srpske prestonice despot Stefan preneo mošti u Beograd.

Svetiteljkine mošti su pohranjene najpre u Uspenjskoj crkvi Mitropolije beogradske, a potom u Crkvi Svete Petke sagrađenoj kraj čudotvornog izvora pod Beogradskom tvrđavom.

Mošti su se nalazile u srpskoj prestonici i onda kada je Beograd posle smrti despota Stevana prešao u mađarske ruke. U pismu koje je 1505. beogradski mitropolit Teofan uputio ruskom knezu Vasiliju, pominje se beogradska crkva „posvećena Uspeniju Prečiste Bogorodice, u kojoj leže razne svete mošti i čudotvorni obraz prečiste Bogomatere od evangelista Svetog Luke“.

Mošti će u srpskoj prestonici počivati do 1521. kada Sulejman Veličanstveni osvaja Beograd i srpski živalj proteruje iz grada i pod stražom preseljava u Carigrad.

Po odobrenju sultana Sulejmana srpskom življu je dopušteno da sa sobom ponese dragocene relikvije – mošti Svete carice Teofane i Svete Petke, kao i ikonu Bogorodice. Gotovo vek kasnije, moldavski vojvoda Lupul je svete mošti otkupio i preneo u svoju prestonicu Jaši (današnja Rumunija).

Hram Sveta tri jerarha, u kojem su mošti bile položene, 1888. godine je zahvatio veliki požar, ali su mošti svetiteljke ostale nedirnute. Posle toga, mošti su prenete u Sabornu crkvu u Jašiju, gde su i danas, osim dva prsta šake, koji se nalaze u Kapeli Svete Petke na Kalemegdanu.

Posle povlačenja Turaka iz Beograda, srpski živalj se negujući kult svetiteljke okupljao u kapeli-zemunici izgrađenoj kraj čudotvornog izvora koja se nalazila na padini malo iznad sadašnje kapele i koja je bila gotovo ukopana u zemlju. Spolja su se videla samo vrata i nad njima krst, dok je unutrašnjost bila ukrašena ikonama.

Voda sa izvora Svete Petke se u narodu smatra lekovitom i postoji verovanje da presušivanje izvora predskazuje nesreću. Za vreme austrijskog bombardovanja 1915. godine izvor je presušio, što je narod vrlo rđavo tumačio, da bi nekoliko meseci nakon oslobođenja prestonice, 15. februara 1919. godine voda počela ponovo da izvire.

Uprkos tome što je bila ukopana u zemlju, kapela je tokom bombardovanja Beograda u Prvom svetskom ratu gotovo razrušena. U njenoj neposrednoj blizini vođene su ogorčene borbe, o čemu svedoče zemni ostaci branilaca Beograda pronađeni prilikom kopanja temelja za sadašnju Kapelu Svete Petke.

Stara kapela je uklonjena početkom oktobra 1935, u temeljima i okolnom parku su pronađene lobanje „verovatno ljudi koje su Turci pogubili“, kao i nadgrobne ploče nekoliko uglednih Turaka, među kojima i vezira Marašli Ali-paše.

Sadašnja Kapela Svete Petke sagrađena je 1937. godine zauzimanjem patrijarha Varnave prema projektu arhitekte Momira Korunovića. Kapela je osvećena 27. oktobra 1937. godine uz, „ogromno učešće pobožnog naroda“, kako je pisala tadašnja štampa.

I danas, na dan Svete Petke 27. oktobra, red sa vernicima koji strpljivo čekaju da bi se poklonili čudotvornim moštima i zahvatili vodu sa lekovitog izvora proteže se do Zindan kapije, pa i dalje.

U neposrednoj blizini Kapele Svete Petke, smestila se još jedna beogradska svetinja, posvećena prazniku rođenja Presvete Bogorodice.

Crkva Ružica podignuta je 1867. godine kao vojni hram, ali se u narodu zadržalo predanje da je na mestu sadašnjeg hrama u doba despota Stefana Lazarevića postojala stara crkva istog imena, koju su Turci pri osvajanju Beograda porušili.

Kapela Svete Petke na Kalemegdanu je danas simbol Beograda i mesto hodočašća verujućeg naroda.