Manastir u Srbiji koji sedam vekova svedoči o susretu dva sveta čoveka /foto/

Manastir Gornjak(prvobitno nazvan Ždrelo,) zadužbina je kneza Lazara. Tačna godina gradnje nije poznata, ali se pretpostavlja da je izgrađen u periodu od 1376-1380. godine

1/25

Manastir Gornjak(prvobitno nazvan Ždrelo,) zadužbina je kneza Lazara. Tačna godina gradnje nije poznata, ali se pretpostavlja da je izgrađen u periodu od 1376-1380. godine

Pema predanju, loveći po planinama knez Lazar je u šumi naišao na isposnika svetog Grigorija na obali Mlave. Obzirom da sveti čovek nije želeo da pređe na drugu stranu, huk vode je ometao njihov razgovor, toliko da je svetitelj uz pomoć molitve božje utišao hučanje reke i mirno razgovarao sa knezom, te po želji svetog čoveka, knez odluči da na tom mestu podigne bogomolju

2/25

Pema predanju, loveći po planinama knez Lazar je u šumi naišao na isposnika svetog Grigorija na obali Mlave. Obzirom da sveti čovek nije želeo da pređe na drugu stranu, huk vode je ometao njihov razgovor, toliko da je svetitelj uz pomoć molitve božje utišao hučanje reke i mirno razgovarao sa knezom, te po želji svetog čoveka, knez odluči da na tom mestu podigne bogomolju

Avgusta meseca 1380. godine knez Lazar izdaje povelju manastiru: " ja pravoverni knez Lazar, samodržac sve Srpske zemlje, potrudih se da ovaj mali dar prinesem Vladičici mojoj, presvetoj Bogorodici, i sazidah crkvu na mestu koje se zove Ždrelo Braničevsko i priložih i uredih svakim potrebama, koliko je dovoljno domu prečiste Bogorodice"

3/25

Avgusta meseca 1380. godine knez Lazar izdaje povelju manastiru: " ja pravoverni knez Lazar, samodržac sve Srpske zemlje, potrudih se da ovaj mali dar prinesem Vladičici mojoj, presvetoj Bogorodici, i sazidah crkvu na mestu koje se zove Ždrelo Braničevsko i priložih i uredih svakim potrebama, koliko je dovoljno domu prečiste Bogorodice"

Kao motiv izgradnje manastira, knez Lazar navodi želju da učini mali prinos Bogorodici, ali, osim duhovnih, mogući su i izvesni državnički razlozi za podizanje ovog manastira. Naime, Lazar je tek ovladao ovim krajevima, pa je hteo da to obeleži svojom zadužbinom

4/25

Kao motiv izgradnje manastira, knez Lazar navodi želju da učini mali prinos Bogorodici, ali, osim duhovnih, mogući su i izvesni državnički razlozi za podizanje ovog manastira. Naime, Lazar je tek ovladao ovim krajevima, pa je hteo da to obeleži svojom zadužbinom

5/25

Za izdržavanje manastira i bratstva, Lazar je darovao Gornjaku mnoga sela u Braničevu, Stigu, Homolju i Podunavlju

© Sputnik / Lola ĐorđevićŽivopisan predeo oko manstira je očarao i našeg pesnika Đuru Jakšića, koji je oduševljen lepotom pevao: „Od Velikog Sela do samoga Ždrela, ko da je vila neka ćilim razastrela“, a čuveni putopisac Feliks Kanic, je prilikom posete manastiru zapisao: „Zastali smo kao opčinjeni raskošnom idilom ovog predela gde su boravili srpski pustinjaci"

6/25

Živopisan predeo oko manstira je očarao i našeg pesnika Đuru Jakšića, koji je oduševljen lepotom pevao: „Od Velikog Sela do samoga Ždrela, ko da je vila neka ćilim razastrela“, a čuveni putopisac Feliks Kanic, je prilikom posete manastiru zapisao: „Zastali smo kao opčinjeni raskošnom idilom ovog predela gde su boravili srpski pustinjaci"

© Sputnik / Lola ĐorđevićManastir, naslonjen na strmu krečnjačku stenu padine Ježevca, do 18. veka nazivan je Ždrelo, po najužem sektoru klisure reke Mlave. Naziv Gornjak izveden je po vetru gornjaku, koji duva klisurom. Sudeći po mnogobrojnim pomenima u istorijskim izvorima, u manastiru se živelo bez prekida.

7/25

Manastir, naslonjen na strmu krečnjačku stenu padine Ježevca, do 18. veka nazivan je Ždrelo, po najužem sektoru klisure reke Mlave. Naziv Gornjak izveden je po vetru gornjaku, koji duva klisurom. Sudeći po mnogobrojnim pomenima u istorijskim izvorima, u manastiru se živelo bez prekida.

Manastirska crkva, posvećena prazniku Vavedenja Presvete Bogorodice, po osnovnoj arhitektonskoj zamisli, pripada moravskoj školi. Crkva ima trolisnu osnovu sa kupolom. Priprata je naknadno dozidana, kao i zvonik sa tremom.

8/25

Manastirska crkva, posvećena prazniku Vavedenja Presvete Bogorodice, po osnovnoj arhitektonskoj zamisli, pripada moravskoj školi. Crkva ima trolisnu osnovu sa kupolom. Priprata je naknadno dozidana, kao i zvonik sa tremom.

© Sputnik / Lola ĐorđevićU niši severnog zida crkve nalazi se kovčeg sa moštima svetog Grigorija Sinajita — Mlađeg, nazivanog i Grigorije Gornjački i Grigorije Ćutljivi. Bežeći od Turaka, svete mošti su monasi nosili sa sobom, pa su tako boravile u manastirima Oreškovici, Hopovu, Vojlovici, a za vreme Drugog svetskog rata u Sabornoj crkvi u Požarevcu.

9/25

U niši severnog zida crkve nalazi se kovčeg sa moštima svetog Grigorija Sinajita — Mlađeg, nazivanog i Grigorije Gornjački i Grigorije Ćutljivi. Bežeći od Turaka, svete mošti su monasi nosili sa sobom, pa su tako boravile u manastirima Oreškovici, Hopovu, Vojlovici, a za vreme Drugog svetskog rata u Sabornoj crkvi u Požarevcu.

© Sputnik / Lola ĐorđevićŽivopis je slabo očuvan, a 1847. godine preslikao ga je Živko Pavlović, slikar iz Požarevca. Tokom radova na restauraciji freskopisa, 1924. otkriveno je da se u hramu Vavedenja Presvete Bogorodice nalaze originalni fragmenti freskopisa iz XIV veka, što posebno daje na značaju i vrednosti manastira Gornjak kao spomenika kulture.

10/25

Živopis je slabo očuvan, a 1847. godine preslikao ga je Živko Pavlović, slikar iz Požarevca. Tokom radova na restauraciji freskopisa, 1924. otkriveno je da se u hramu Vavedenja Presvete Bogorodice nalaze originalni fragmenti freskopisa iz XIV veka, što posebno daje na značaju i vrednosti manastira Gornjak kao spomenika kulture.

© Sputnik / Lola ĐorđevićZa vreme turske vladavine, manastir je pretrpeo mnoga razaranja. U ratu poznatom kao Kočina Krajina, Turci su 1788. godine spalili manastir jer je iguman Isaija sarađivao sa Austrijancima.

11/25

Za vreme turske vladavine, manastir je pretrpeo mnoga razaranja. U ratu poznatom kao Kočina Krajina, Turci su 1788. godine spalili manastir jer je iguman Isaija sarađivao sa Austrijancima.

Deleći sudbinu naroda često bili prinuđeni da se bežeći od Osmanlija sklanjaju u zbegove, odnoseći sa sobom svoje knjige i druge vredne relikvije u druge manastire u kojima su pronalazili utočište. Tako se u masnatiru Remeta nalazi rukopisni zbornik propovedi svetog Grigorija Bogoslova, pisan 1628. godine.

12/25

Deleći sudbinu naroda često bili prinuđeni da se bežeći od Osmanlija sklanjaju u zbegove, odnoseći sa sobom svoje knjige i druge vredne relikvije u druge manastire u kojima su pronalazili utočište. Tako se u masnatiru Remeta nalazi rukopisni zbornik propovedi svetog Grigorija Bogoslova, pisan 1628. godine.

Tokom svoje istorije u manastirskoj riznici su bile pohranjene velike dragocenosti poput povelje kneza Lazara, barjak cara Dušana, zlatni putir(čaša) kneza Lazara sa ugraviranim inicijalima i mnoge druge. U Prvom svetskom ratu, Bugari su bogomolju opljačkali, odnevši ne samo vredne relikvije, već i manastirska zvona.

13/25

Tokom svoje istorije u manastirskoj riznici su bile pohranjene velike dragocenosti poput povelje kneza Lazara, barjak cara Dušana, zlatni putir(čaša) kneza Lazara sa ugraviranim inicijalima i mnoge druge. U Prvom svetskom ratu, Bugari su bogomolju opljačkali, odnevši ne samo vredne relikvije, već i manastirska zvona.

Iznad manastira, gotovo skrivena u steni, nalazi se crkvica sv. Nikole, poznata kao isposnica —kapela Grigorija Sinaita mlađeg, za koju ne postoje pozdani podaci kada je sagrađena.

14/25

Iznad manastira, gotovo skrivena u steni, nalazi se crkvica sv. Nikole, poznata kao isposnica —kapela Grigorija Sinaita mlađeg, za koju ne postoje pozdani podaci kada je sagrađena.

© Sputnik / Lola ĐorđevićSveti Grigorije prozvan je Sinaitom zato što se zamonašio na Sinajskoj gori. Grigorije je širio svoje učenje o umnoj molitvi.Spada među najznamenitije hrišćanske podvižnike i duhovne učitelje na Balkanu.

15/25

Sveti Grigorije prozvan je Sinaitom zato što se zamonašio na Sinajskoj gori. Grigorije je širio svoje učenje o umnoj molitvi.Spada među najznamenitije hrišćanske podvižnike i duhovne učitelje na Balkanu.

Unutrašnjost crkvice je većim delom bez sačuvanog živopisa. U gornjem delu južnog zida sačuvano je nekoliko manjih kompozicija koje se uprkos oštećenosti jasno raspoznaju: Rođenje, Sretenje, Krštenje i Lazarevo Vaskrsenje

16/25

Unutrašnjost crkvice je većim delom bez sačuvanog živopisa. U gornjem delu južnog zida sačuvano je nekoliko manjih kompozicija koje se uprkos oštećenosti jasno raspoznaju: Rođenje, Sretenje, Krštenje i Lazarevo Vaskrsenje

© Sputnik / Lola ĐorđevićNa južnom zidu, y prizemnoj zoni nalaze su figure sv. Save i sv. Simeona Nemanje. Kao što se ne zna godina gradnje isposnice, tako se ne može sa sigurnošću utvrditi iz kog je perioda živopis, ali se pretpostavlja da su nastale krajem XV ili početkom XVI stoleća.

17/25

Na južnom zidu, y prizemnoj zoni nalaze su figure sv. Save i sv. Simeona Nemanje. Kao što se ne zna godina gradnje isposnice, tako se ne može sa sigurnošću utvrditi iz kog je perioda živopis, ali se pretpostavlja da su nastale krajem XV ili početkom XVI stoleća.

© Sputnik / Lola ĐorđevićU periodu između dva rata, Gornjak kao i mnogi drugi srpski manastiri postali su utočište ruskog monaštva u emigraciji. Jedan od ruskih monaha je, prema priči samog starca Tadeja, na njega kao mladog monaha imao veliki uticaj. Arhimandrit Tadej (Štrbulović), zamonašen je u manastiru Gornjaku 10. marta 1935.

18/25

U periodu između dva rata, Gornjak kao i mnogi drugi srpski manastiri postali su utočište ruskog monaštva u emigraciji. Jedan od ruskih monaha je, prema priči samog starca Tadeja, na njega kao mladog monaha imao veliki uticaj. Arhimandrit Tadej (Štrbulović), zamonašen je u manastiru Gornjaku 10. marta 1935.

© Sputnik / Lola ĐorđevićTokom Drugog svetskog rata, starešina manastira sinđel Mardarije je uhapšen i interniran u logor u Nemačku gde je i umro, a u manastirske odaje se uselila okupatorska nemačka vojska. Pre svog povlačenja, Nemcu su manastir opljačkali i zapali, uništivši tako i prepis povelje o osnivanju manastira, a prilaz manastiru i samoj klisuri su minirali

19/25

Tokom Drugog svetskog rata, starešina manastira sinđel Mardarije je uhapšen i interniran u logor u Nemačku gde je i umro, a u manastirske odaje se uselila okupatorska nemačka vojska. Pre svog povlačenja, Nemcu su manastir opljačkali i zapali, uništivši tako i prepis povelje o osnivanju manastira, a prilaz manastiru i samoj klisuri su minirali

© Sputnik / Lola ĐorđevićPo nekim svedočenjima, u planinskim paćinama okupator je napravio podzemne bunkere i tunele u kojima je skrivao(ili prozvodio oružje) . Podzemne tunele i sam manastir je nakon rata koristila Jugoslovenska armija do 1953. godine kada je vraćen Crkvi tj. Eparhiji braničevskoj i kada se u njega useljavaju monasi.

20/25

Po nekim svedočenjima, u planinskim paćinama okupator je napravio podzemne bunkere i tunele u kojima je skrivao(ili prozvodio oružje) . Podzemne tunele i sam manastir je nakon rata koristila Jugoslovenska armija do 1953. godine kada je vraćen Crkvi tj. Eparhiji braničevskoj i kada se u njega useljavaju monasi.

© Sputnik / Lola ĐorđevićUbrzo, Sveti arhijerejski sinod SPC pretvorio je Gornjak u ženski manastir. U njega se uselilo sestrinstvo iz Makedonije koje nije želelo da ostane u okviru tzv. Makedonske crkve. Među monahinjama koje su u Gornjaku našle utočište bila je i igumanija Nadežda(Ruskinja), koja je je ubrzo postala nastojnica manastira.

21/25

Ubrzo, Sveti arhijerejski sinod SPC pretvorio je Gornjak u ženski manastir. U njega se uselilo sestrinstvo iz Makedonije koje nije želelo da ostane u okviru tzv. Makedonske crkve. Među monahinjama koje su u Gornjaku našle utočište bila je i igumanija Nadežda(Ruskinja), koja je je ubrzo postala nastojnica manastira.

© Sputnik / Lola ĐorđevićZvono koje je iz Gornjaka odneto i bilo postavljeno u Sedlarskoj crkvi, nedavno je vraćeno. Zvono je izliveno 1882. godine, a na njemu je zapisano "Poklon igumana Julijana Nikolića iz Dubice sa reke Une i Aleksija Ilića, igumana manastira Gornjak, iz Zabrđa"

22/25

Zvono koje je iz Gornjaka odneto i bilo postavljeno u Sedlarskoj crkvi, nedavno je vraćeno. Zvono je izliveno 1882. godine, a na njemu je zapisano "Poklon igumana Julijana Nikolića iz Dubice sa reke Une i Aleksija Ilića, igumana manastira Gornjak, iz Zabrđa"

Vredne ruke sveštenstva, koje danas živi u Gornjaku, vidljive su po cvetnim alejama i saksijama punim negovanog cveća koje krase dvorište manastira. U njemu se, pored manastirskog konaka i gostinske trepezarije nalazi i izvor lekovite vode.

23/25

Vredne ruke sveštenstva, koje danas živi u Gornjaku, vidljive su po cvetnim alejama i saksijama punim negovanog cveća koje krase dvorište manastira. U njemu se, pored manastirskog konaka i gostinske trepezarije nalazi i izvor lekovite vode.

© Sputnik / Lola ĐorđevićManastir Gornjak pripada Eparhiji braničevskoj. Od decembra 2021. godine deo bratstva iz manastira Tumana na čelu sa protosinđelom Petrom prelazi u manastir Gornjak. Iguman gornjački arhimandrit Petar izabran je i hirotonisan za vikarnog episkopa topličkog 2022. godine. Sadašnji iguman gornjaka je jeromonah Gavrilo

24/25

Manastir Gornjak pripada Eparhiji braničevskoj. Od decembra 2021. godine deo bratstva iz manastira Tumana na čelu sa protosinđelom Petrom prelazi u manastir Gornjak. Iguman gornjački arhimandrit Petar izabran je i hirotonisan za vikarnog episkopa topličkog 2022. godine. Sadašnji iguman gornjaka je jeromonah Gavrilo

Od 2022. godine u manastiru se nalazi deo moštiju Svetog kneza Lazara. Deo moštiju će trajno ostati u Lazarevoj zadužbini podno Homolja

25/25

Od 2022. godine u manastiru se nalazi deo moštiju Svetog kneza Lazara. Deo moštiju će trajno ostati u Lazarevoj zadužbini podno Homolja