Ekskluzivne fotografije: Zvono koje je najavilo slobodu srpskog naroda

Na današnji dan, pre 195. godina, nakon vekovne tišine, zvuk crkvenog zvona razlegao se nad srpskom prestonicom. Zvono, koje je izlio peštanski zvonolivac Hajnrih Eberhard, zvonilo je danima, na opštu radost pravoslavnog naroda.

1/22

Na današnji dan, pre 195. godina, nakon vekovne tišine, zvuk crkvenog zvona razlegao se nad srpskom prestonicom. Zvono, koje je izlio peštanski zvonolivac Hajnrih Eberhard, zvonilo je danima, na opštu radost pravoslavnog naroda.

U tursko vreme, Beograd nije bio ni nalik sadašnjem, već je više ličio na tursku kasabu u kojoj su dahije i njihove krdžalije sprovodile teror nad srpskim življem.

2/22

U tursko vreme, Beograd nije bio ni nalik sadašnjem, već je više ličio na tursku kasabu u kojoj su dahije i njihove krdžalije sprovodile teror nad srpskim življem.

Sklanjajući se od terora, pravoslavni živalj je bio primoran da spas potraži u unutrašnjosti zemlje, raseljavajući se iz Beograda, a oni koji su u njemu ostali zbili su se u mahalu oko sadašnje Saborne crkve gde su imali svoju crkvu posvećenu Sv. Arhangelu Mihailu, podignutu 1795 godine.

3/22

Sklanjajući se od terora, pravoslavni živalj je bio primoran da spas potraži u unutrašnjosti zemlje, raseljavajući se iz Beograda, a oni koji su u njemu ostali zbili su se u mahalu oko sadašnje Saborne crkve gde su imali svoju crkvu posvećenu Sv. Arhangelu Mihailu, podignutu 1795 godine.

© Sputnik / Lola ĐorđevićSvetinja je bila sagrađena od čvrstog materijala, s velikim kubetom, ali bez krsta i zvonika jer Turci nisu dozvoljavali da zvona zvone u crkvama. Verni narod je na molitvu pozivan klepalima.

4/22

Svetinja je bila sagrađena od čvrstog materijala, s velikim kubetom, ali bez krsta i zvonika jer Turci nisu dozvoljavali da zvona zvone u crkvama. Verni narod je na molitvu pozivan klepalima.

© Sputnik / Lola ĐorđevićNakon pobede u Rusko-turskom ratu Rusija je postala zaštitnica Srbije, pa je sultan bio prinuđen da po odredbama Jedrenskog mirovnog sporazuma 1829. izda Hatišerif, kojim se Srbima obećavala autonomija i međunarodni položaj kao i sloboda bogosluženja. Hatišerif je pročitan 14. decembra 1829. u Beogradu, a objavljen je 6. februara 1830. na Narodnoj skupštini u Kragujevcu.

5/22

Nakon pobede u Rusko-turskom ratu Rusija je postala zaštitnica Srbije, pa je sultan bio prinuđen da po odredbama Jedrenskog mirovnog sporazuma 1829. izda Hatišerif, kojim se Srbima obećavala autonomija i međunarodni položaj kao i sloboda bogosluženja. Hatišerif je pročitan 14. decembra 1829. u Beogradu, a objavljen je 6. februara 1830. na Narodnoj skupštini u Kragujevcu.

© Sputnik / Lola ĐorđevićČim je pročitan Hatišerif, knez Miloš Obrenović naručio je da se izliju 38. zvona za crkve po Srbiji, i da se na beogradskoj Sabornoj crkvi podigne zvonara. Beogradski Turci se se pobunili protiv nameštanja zvona, preteći da će, ako zvona zazvone, na Srbe pucati iz topova sa Kalemegdanske tvrđave.

6/22

Čim je pročitan Hatišerif, knez Miloš Obrenović naručio je da se izliju 38. zvona za crkve po Srbiji, i da se na beogradskoj Sabornoj crkvi podigne zvonara. Beogradski Turci se se pobunili protiv nameštanja zvona, preteći da će, ako zvona zazvone, na Srbe pucati iz topova sa Kalemegdanske tvrđave.

© Sputnik / Lola ĐorđevićDo danas je sačuvana anegdota o pretnjama beogradskog vezira Husein-paše tadašnjem upravitelju grada vojvodi Petru Cukiću, i njegovom odgovoru: Ako dignem zvona vi velite da ću poginuti od Turaka, a ako ne dignem znam da ću poginuti od kneza Miloša. Ja više volim da poginim od Turaka vršeći svoju dužnost, nego da me pogubi knez Miloš kao nedostojnog činovnika.

Do danas je sačuvana anegdota o pretnjama Husein-paše tadašnjem upravitelju grada vojvodi Petru Cukiću, i njegovom odgovoru: Ako dignem zvona vi velite da ću poginuti od Turaka, a ako ne dignem znam da ću poginuti od kneza Miloša. Ja više volim da poginim od Turaka vršeći svoju dužnost, nego da me pogubi knez Miloš kao nedostojnog činovnika. - Sputnik Srbija

7/22

Do danas je sačuvana anegdota o pretnjama beogradskog vezira Husein-paše tadašnjem upravitelju grada vojvodi Petru Cukiću, i njegovom odgovoru: Ako dignem zvona vi velite da ću poginuti od Turaka, a ako ne dignem znam da ću poginuti od kneza Miloša. Ja više volim da poginim od Turaka vršeći svoju dužnost, nego da me pogubi knez Miloš kao nedostojnog činovnika.

U jesen 1830. u Sabornu crkvu su stigla još četiri zvona. Nakon dobijanja drugog Hatišerifa i Berata, 13. decembra 1830. godine, uz zvuke zvona i pucnjavu topova, praćen usklicima naroda, knez Miloš Obrenović se uputio u Sabornu crkvu gde je, miropomazan kao knez-vladar od strane mitropolita.

8/22

U jesen 1830. u Sabornu crkvu su stigla još četiri zvona. Nakon dobijanja drugog Hatišerifa i Berata, 13. decembra 1830. godine, uz zvuke zvona i pucnjavu topova, praćen usklicima naroda, knez Miloš Obrenović se uputio u Sabornu crkvu gde je, miropomazan kao knez-vladar od strane mitropolita.

© Sputnik / Lola ĐorđevićPoput starice koja je u svom životnom veku mnogo nedaća preko glave preturila, tako se i stara Saborna crkva uprkos brojnim opravkama, jedva "držala na nogama". Leta 1836 doneta je odluka da se stara crkva sruši, a na njenim temeljima izgradi nova, sadašnja Saborna crkva. Gradnja je započeta 1837. godine, a gradili su je majstori iz Pančeva, po projektu Fridriha Adama Kverfelda.

9/22

Poput starice koja je u svom životnom veku mnogo nedaća preko glave preturila, tako se i stara Saborna crkva uprkos brojnim opravkama, jedva "držala na nogama". Leta 1836 doneta je odluka da se stara crkva sruši, a na njenim temeljima izgradi nova, sadašnja Saborna crkva. Gradnja je započeta 1837. godine, a gradili su je majstori iz Pančeva, po projektu Fridriha Adama Kverfelda.

Na temeljima stare bogomolje ,nikla je nova svetinja. Posle tri godine marljivoga rada, visoka, pozlaćena zvonara nove beogradske crkve, po rečima hroničara toga vremena „cepajući u nebu oblake, bacala je na sve strane sliku građevinske lepote, izazivajući poštovanje prema onom čemu je namenjena".

10/22

Na temeljima stare bogomolje ,nikla je nova svetinja. Posle tri godine marljivoga rada, visoka, pozlaćena zvonara nove beogradske crkve, po rečima hroničara toga vremena „cepajući u nebu oblake, bacala je na sve strane sliku građevinske lepote, izazivajući poštovanje prema onom čemu je namenjena".

© Sputnik / Lola ĐorđevićDa unutrašnjost hrama po lepoti ne bi zaostajala za spoljašnjošću, pobrinula su se dva srpska umetnika: Dimitrije Petrović,čijih je ruku delo raskošni ikonostas rađen u drvorezbarskoj dekoraciji sa pozlatom, i mladi slikar Dimitrije Avramović kome je povereno oslikavanje ikona

11/22

Da unutrašnjost hrama po lepoti ne bi zaostajala za spoljašnjošću, pobrinula su se dva srpska umetnika: Dimitrije Petrović,čijih je ruku delo raskošni ikonostas rađen u drvorezbarskoj dekoraciji sa pozlatom, i mladi slikar Dimitrije Avramović kome je povereno oslikavanje ikona

© Sputnik / Lola ĐorđevićMladi, tek svršeni đak bečke akademije Avramović, na oslikavanju Saborne crkve radio je u periodu od 1841. do 1845. godine, tokom kojeg je naslikao preko dvadeset velikih zidnih kompozicija i približno pedeset ikona za ikonostas. Oslikavanje hrama je završeno u jesen 1845. godine

12/22

Mladi, tek svršeni đak bečke akademije Avramović, na oslikavanju Saborne crkve radio je u periodu od 1841. do 1845. godine, tokom kojeg je naslikao preko dvadeset velikih zidnih kompozicija i približno pedeset ikona za ikonostas. Oslikavanje hrama je završeno u jesen 1845. godine

© Sputnik / Lola ĐorđevićOsmanlijama je hram bio "trn u oku", kako zbog svoje lepote, tako i zbog zvona koja su u njemu zvonila. Za vreme bombardovanja Beograda, 1862. godine, tadašnji zapovednik grada Amor-paša, želeo je da poruši sveti hram, ali je đulad turskih topova uspela da ošteti samo jedno od zvona.

13/22

Osmanlijama je hram bio "trn u oku", kako zbog svoje lepote, tako i zbog zvona koja su u njemu zvonila. Za vreme bombardovanja Beograda, 1862. godine, tadašnji zapovednik grada Amor-paša, želeo je da poruši sveti hram, ali je đulad turskih topova uspela da ošteti samo jedno od zvona.

© Sputnik / Lola ĐorđevićHram je svojevrstan mauzolej dinastije Obrenovića. Uz južni zid crkve, uz samu pripratu nalazi se grobnica kneza Miloša koji je nakon njegove smrti (1860. godine) sahranjen u svojoj zadužbini. U grobnici kneza Miloša sahranjen je i njegov sin Mihailo. Nadgrobni spomenik knezu Mihailu podigla je kneginja Julija.

14/22

Hram je svojevrstan mauzolej dinastije Obrenovića. Uz južni zid crkve, uz samu pripratu nalazi se grobnica kneza Miloša koji je nakon njegove smrti (1860. godine) sahranjen u svojoj zadužbini. U grobnici kneza Miloša sahranjen je i njegov sin Mihailo. Nadgrobni spomenik knezu Mihailu podigla je kneginja Julija.

© Sputnik / Lola ĐorđevićPod svodovima Saborne crkve se čuvaju mošti srpskih vladara, Svetog kneza Lazara i Svetog mučenika Stevana Štiljanovića. U hramu se nalaze i grobnice crkvenih velikodostojnika Mitropolita Mihajla, Inokentija i Patrijarha Vikentija, dok se u crkvenoj porti nalaze grobovi velikih srpskih prosvetitelja Dositeja Obradovića i Vuka Stefanovića Karadžića.

15/22

Pod svodovima Saborne crkve se čuvaju mošti srpskih vladara, Svetog kneza Lazara i Svetog mučenika Stevana Štiljanovića. U hramu se nalaze i grobnice crkvenih velikodostojnika Mitropolita Mihajla, Inokentija i Patrijarha Vikentija, dok se u crkvenoj porti nalaze grobovi velikih srpskih prosvetitelja Dositeja Obradovića i Vuka Stefanovića Karadžića.

© Sputnik / Lola ĐorđevićPosebnu vrednost Saborne crkve predstavlja njena riznica, u kojoj se čuvaju dragocene stare ikone, kandila, krstovi, jenađelja... Među njima se ističu krst Mitropolita Mihajla, izrađen u Rusiji, kivot Longina Mileševca iz 1684. godine, jevanđelje sa limenim posrebrenim okovom štampano 1779. u Moskvi, kao i brojne ikone

16/22

Posebnu vrednost Saborne crkve predstavlja njena riznica, u kojoj se čuvaju dragocene stare ikone, kandila, krstovi, jenađelja... Među njima se ističu krst Mitropolita Mihajla, izrađen u Rusiji, kivot Longina Mileševca iz 1684. godine, jevanđelje sa limenim posrebrenim okovom štampano 1779. u Moskvi, kao i brojne ikone

Hetišerifom iz 1830. godine, pitanje srpske autonomije je rešeno. Obzirom da je dokument pročitan na humci u blizini groblja na Tašmajdanu, ceo taj prostor je dobio veliki simbolični značaj te je odlučeno da se na tom mestu podigne još jedna bogomolja. Stara crkva Sv. Marka, izgrađena je 1835. i u nju je preneto zvono koje je najavilo oslobođenje od turske vlasti.

17/22

Hetišerifom iz 1830. godine, pitanje srpske autonomije je rešeno. Obzirom da je dokument pročitan na humci u blizini groblja na Tašmajdanu, ceo taj prostor je dobio veliki simbolični značaj te je odlučeno da se na tom mestu podigne još jedna bogomolja. Stara crkva Sv. Marka, izgrađena je 1835. i u nju je preneto zvono koje je najavilo oslobođenje od turske vlasti.

© Sputnik / Lola ĐorđevićIz stare Markove crkve, zvono se ubrzo seli u zvonik još jedne novoizgrađene svetinje- Vaznesenjske crkve posvećene Vaznesenju Gospodnjem. Crkva je podignuta na mestu gde se u krugu konjičke kasarne nalazila vojnička kapela od šatorskog platna

18/22

Iz stare Markove crkve, zvono se ubrzo seli u zvonik još jedne novoizgrađene svetinje- Vaznesenjske crkve posvećene Vaznesenju Gospodnjem. Crkva je podignuta na mestu gde se u krugu konjičke kasarne nalazila vojnička kapela od šatorskog platna

Poput Saborne crkve, i ova svetinja je postala svedok kako lepih tako i tragičnih dešavanja iz istorije prestonice Srbije. Iz nje je 1912. kralj Petar pošao u Balkanski rat i kao pobednik se vratio, ali je isto tako bila na meti granata ispaljenih 1914. godine sa austrijskog monitora, od kojih se jedna zarila iznad propovedaonice, ali nije eksplodirala.

19/22

Poput Saborne crkve, i ova svetinja je postala svedok kako lepih tako i tragičnih dešavanja iz istorije prestonice Srbije. Iz nje je 1912. kralj Petar pošao u Balkanski rat i kao pobednik se vratio, ali je isto tako bila na meti granata ispaljenih 1914. godine sa austrijskog monitora, od kojih se jedna zarila iznad propovedaonice, ali nije eksplodirala.

Daleko tragičnije stradanje crkva je doživela tokom nacističkog bombardovanja 1941, kada su nemački bombarderi isporučili svoj smrtonosni tovar u portu crkve u kojoj su građani potražili spas. Na mestu stradanja 180 nevinih žrtava, podignut je kameni krst kraj koga se 6. aprila svake godine održava parastos.

20/22

Daleko tragičnije stradanje crkva je doživela tokom nacističkog bombardovanja 1941, kada su nemački bombarderi isporučili svoj smrtonosni tovar u portu crkve u kojoj su građani potražili spas. Na mestu stradanja 180 nevinih žrtava, podignut je kameni krst kraj koga se 6. aprila svake godine održava parastos.

© Sputnik / Lola Đorđević Kao što svetlost uvek pobedi tamu, tako se i hram Vaznesenja Gospodnjeg uzdigao iznad svih tragedija, te svake godine za Spasovdan, slavu Beograda, iz nekadašnjeg vojnog hrama, kreće svečana litija, predvođena patrijarhom, ulicama prestonice. I dok crkvena zvona najavljuju početak litije, malo ko od okupljenih vernika zna da jedno od zvona u starom zvoniku, već skoro dva veka priča o slavnoj istoriji srpskog naroda, onima, koji koji ga slušati umeju.

21/22

Kao što svetlost uvek pobedi tamu, tako se i hram Vaznesenja Gospodnjeg uzdigao iznad svih tragedija, te svake godine za Spasovdan, slavu Beograda, iz nekadašnjeg vojnog hrama, kreće svečana litija, predvođena patrijarhom, ulicama prestonice. I dok crkvena zvona najavljuju početak litije, malo ko od okupljenih vernika zna da jedno od zvona u starom zvoniku, već skoro dva veka priča o slavnoj istoriji srpskog naroda, onima, koji koji ga slušati umeju.

© Sputnik / Lola ĐorđevićBlagoslovom starešine Vaznesenjske crkve Episkopa lipljanskog Dositeja, i ljubaznošću službenika beogradskih svetinja, novinarka Sputnjika je imala priliku da se strmim stepenicima popne u kulu zvonika i izbliza čuje zvuk zvona, čija se melodija do neba dizala, a u isto vreme duboko u prošlost vraćala.

22/22

Blagoslovom starešine Vaznesenjske crkve Episkopa lipljanskog Dositeja, i ljubaznošću službenika beogradskih svetinja, novinarka Sputnjika je imala priliku da se strmim stepenicima popne u kulu zvonika i izbliza čuje zvuk zvona, čija se melodija do neba dizala, a u isto vreme duboko u prošlost vraćala.