Kako su Srbi simbolima na grbovima, čuvali i sačuvali srpski identitet i tradiciju

Na izložbi „Orao, lav i krin – Heraldika srednjovekovnih srpskih zemalja“ predstavljeno je dvadeset grbova najznačajnijih vladarskih i velikaških porodica iz Srbije, Bosne, Huma i Zete.

Grbovi vladarskih i velikaških porodica u srpskim srednjovekovnim zemljama predstavljani su na novcu, pečatima, u rukopisnim knjigama, zatim na odeždi, dvorovima, crkvenim objektima i na drugim mestima.

Olovni pečat dukljanskog kneza (arhonta) Petra iz 10. veka. Vojislavljevići su bili srpska srednjovekovna dinastija, koja je tokom 11. i 12. veka vladala nad raznim srpskim zemljama, počevši od Duklje i Travunije, preko Zahumlja, do Bosne i Raške.

Moderna reč grb u našem jeziku došla je iz ruskog jezika, od reči 'gerb', a u ruski jezik i druge slovenske jezike iz nemačke sredine od reči 'erbe' u značenju nasledstvo, baština, dedovina ili očevina.

Grbovi u srednjovekovnim srpskim zemljama razvijali su se pod vizantijskim i zapadnim uticajima, što je vidljivo i na osnovu motiva na njima, a koji su pozajmljeni iz vizantijske protoheraldičke tradicije.

Srpska heraldika je prepoznatljiva po belim dvoglavim orlovima, crvenim štitovima i četiri ocila koji se vrlo često pojavljuju.

Tokom 14. veka su postojale različite varijante grba Nemanjića - srebrni dvoglavi orao na crvenoj pozadini, i crveni dvoglavi orao na srebrnoj pozadini. Na kraju se ustalila varijanta srebrnog orla na crvenom polju, nasuprot vizantijskog crnog orla na zlatnom polju, i ta varijanta se danas smatra grbom Nemanjića.

U vreme Stefana Prvovenčanog, koristio se crveni dvoglavi orao na srebrnoj pozadini, dok je u vreme Stefana Dušana došlo do inverzije boja i pojavljuje se srebrni orao na crvenoj pozadini.

Grb Mrnjavčevića. Na srebrnom štitu se nalazi crveni krst, oko njega četiri plava ocila okrenutih ka njemu, a preko krsta, u centru štita, srebrni dvoglavi orao.

Ženska glava sa krunom i minđušama, veoma slična portretima kraljica na srpskim freskama 14. veka nalazi se na grbu Mrnjavčevića konstruisanog na osnovu pečata kralja Vukašina.

Vlatkovići, jedna od značajnijih bosanskih velikaških porodica čiji su se posedi nalazili na prostoru župâ Velika, Rastoka i Luka koje su tada bile u sastavu Humske zemlje.

Simbol krin na grbu Kotromanića. Ova srpska vladarska dinastija je vladala približno od 1250. do 1463. godine.Glavni posedi nalazili su im se u srednjoj Bosni, u dolini reke Bosne do Vranduka i u župi Lašvi.

Kosače su srpska srednjovekovna plemićka porodica, koja je krajem 14. i tokom 15. veka bila jedna od najznačajnijih velikaških porodica u Kraljevini Bosni, a potom je uspostavila i sopstvenu hercešku vlast u novostvorenom Vojvodstvu Svetog Save.

Grb kneza Lazara - šlem sa bivoljim rogovima.

Posle Uroševe smrti 1371. knez Lazar je postao najveći oblasni gospodar u Srbiji. Narod ga je smatrao carem iako formalno nije nosio tu titulu, time je uspostavljena dinastija Lazarevića koja se zbog porekla kneginje Milice smatra bočnom linijom dinastije Nemanjića.

Hrvatinići su bili bosanski srednjovekovni velikaški rod. Prvobitni posedi Hrvatinića nalazili su se u zemlji Donji Kraji u Bosni.

Vuk kao heraldički motiv bio je široko korišćen u mnogim oblicima tokom srednjeg veka.

Tri najčešća simbola u srpskoj heraldici su dvoglavi orao, lav i krin, pa otud i naslov izložbe.

Gostujuća izložba „Orao, lav i krin – Heraldika srednjovekovnih srpskih zemalja“ u Istorijskom muzeju u Beogradu biće otvorena do 30. marta.