Tajna dima iz pećine Kađenice: Kako su se odali sakriveni Srbi /foto/
12:30 06.01.2024 (Osveženo: 12:31 06.01.2024)
© Sputnik / Lola Đorđević
Pratite nas
U oštroj steni usečena, planinom Ovčar ko plaštom zaogrnuta, kao da se od radoznalih pogleda želi sakriti, poput onih koji su pre više od dva veka u njoj spas potražili, a mučeničku smrt pronašli, smestila se pećina neobičnog imena - Kađenica.
A da bi ispričali priču o ovoj pećini, koja umesto skrovišta postade gubilište, moramo se vratiti, u ne tako davnu prošlost, u vreme sloma Prvog srpskog ustanka, boja na Ljubiću i Hadži Prodanove bune. Bune, u kojoj se plamen slobode na kratko razgoreo, da bi se ubrzo u krvi ugasio.
Buna protiv zuluma
U jesen 1814. na prvi odvažni glas narod Požeške, Jagodinske i Kragujevačke nahije podigao se na oružje protiv turskog zuluma. Buna je buknula u nedoba, kad joj vreme nije, iznenada, bez dogovora narodnih vođa i zbog njihove razjedinjenosti vrlo brzo je ugušena. Obećanje, da će učesnicima bune biti oprošteno, Turci su, kao i nebrojno puta do tada, pogazili.
Prilaz pećini je uređen pred početak Drugog svetskog rata. Ponovno uređenje pećine i pristupa do nje je izvršeno 1991. godine
© Sputnik / Lola Đorđević
Osveta Osmanlija bila je surova. Iz pobunjenih nahija, u okovima je u Beograd odvedeno i pogubljeno, više od 300 istaknutih ljudi, među kojima i začetnik ustanka, iguman Pajsije, kao i đakon Avakum.
Uprkos tome što je Stambol kapija bila”okićena” srpskim glava, turska glad za osvetom nije utoljena. Zulumćari Imšir paše su krenuli širom vilajeta tražeći pobunjenike i njihove jatake. Zalazili su i na mesta, gde turska noga, nikada ranije nije kročila. Tako stigoše i do pećine u kojoj se oko dve stotine srpskih duša sakrilo. Zbeg je otkriven.
Izdaja ili plač deteta
Kako je pećina otkrivena, nije poznato. Po jednima, reč je o izdaji, po drugima, zbeg je odao plač deteta, dok meštani okolnih sela prenose sa kolena na koleno usmeno predanje o mladoj devojci koja je sedela ispred pećine i vezla kada su je Turci ugledali, i koja je, spazivši ih brzo nestala u otvoru stene, odavši tako postojanje zbega.
Do Kađenice vodi put preko Zapadne Morave, ali most je u jako lošem stanju pa se nikako ne preporučuje njegov prelazak. Drugi alternativni put su planinarske staze preko Debele Gore koje su u pojedinim delovima izuzetno zahtevne
© Sputnik / Lola Đorđević
Prema predanju, Turci su došli do samog ulaza u pećinu i pozvali narod da iz nje izađe. Odgovora nijebilo. Uplašeni, šćućureni u tami, kao u mišjoj rupi, ljudi su ćutali i nemo čekali šta će se zbiti. Pošto nanjihove pozive nije bilo odgovora, Turci su sakupili granje i vlažnu ječmenu slamu i zapalili ih ispred samog ulaza. Dim je nadirao, ljudi, žene i deca su se gušili, ali nisu izlazili. Znali su da se Turčinu ne sme verovati i da ih i napolju čeka smrt, možda još strašnija. Naposletku, svi su se ugušili! Zbog gušenja kadom (dimom), pećina i dobi ime Kađenica.
Zveri, pa Nikolaj
Tragična sudbina srpskog zbega se nastavila. Nastradale nije imao, ili nije smeo, ko da sahrani. Pećina je postala njihova grobnica. Više od jednog veka, zveri su kosti nesrećnika po planini razvlačile. Tek na zalaganje vladike žičkog Nikolaja Velimirovića, 1936. godine ostaci stradalnika su prikupljeni i položeni u dva kamena sarkofaga, a u sredini je izgrađena oltarska apsida čime pećina ima i odlike crkve. Pred sam rat je prosečena i staza koja vodi do strmog ulaza u pećinu. Ispred nje je postavljen i veliki krst koji se izdaleka može videti.
U dubokoj tišini pećine svetilišta počivaju kosti srpskih stradalnika što teškom i mučeničkom smrću nastradaše
© Sputnik / Lola Đorđević
Nažalost malo je onih koji za ovo svetilište i gubilište srpskog naroda znaju, a još je manji broj onih koji su ga posetili. Možda zato što obeležja na putu koji vodi ka Zlatiboru, skoro i da nema, a nilokalno stanovništvo vam precizne podatke ne ume dati.
Vredi posetiti i peške
Reportera Sputnjika je meštanka Ovčar banje uputila na planinarsku stazu preko Debele Gore, koja je srećom bila markirana, pa smo se, savladavajući velike uspone i provlačeći se kroz gustu šumu, spustili sa druge strane Ovčara do staze uz samu reku i kojom smo stigli do Kađenice.
Pred početak Drugog svetskog rata očišćen je put koji vodi do ulaza Kađenice, a ispred njega je postavljen drveni krst visok preko 50 metara
© Sputnik / Lola Đorđević
U povratku, koristili smo drugu stazu, kojom se prateći desnu obalu Zapadne Morave stiže do prelaza na mini hidroelktrani Ovčar Banja, a istom stazom se dolazi i do starog železničkog mosta preko reke, na samom početku klisure. Most, kojim je nekada “tutnjao” popularni “ćira”, danas je zatvoren za saobraćaj i moguće ga je preći samo pešice, ali uz puno veštine i hrabrosti .
Ipak, koliko god komplikovano izgledao put do zbeg-pećine, ovo svetilište treba posetiti i u tišini, kraj kamenih sarkofaga odati počast nedužno nastradalim, čiju žrtvu veo zaborava nikada više ne treba da prekrije.
Nikada nije tačno utvrđen broj ljudi koji su nastradali u pećini. Analiza kostiju utvrdila je da se među nastradalima nalazio veliki broj dece starosti od jedne do dve godine života
© Sputnik / Lola Đorđević
