https://lat.sputnikportal.rs/20231230/nova-mapa-dela-srbije-otkriva-velike-istine-iz-daleke-proslosti--1165757666.html
Nova mapa dela Srbije otkriva tajne iz daleke prošlosti
Nova mapa dela Srbije otkriva tajne iz daleke prošlosti
Sputnik Srbija
Dok arheolozi sabiraju rezultate sezonskih iskopavanja, tim koji izrađuje „Arheološku mapu severne Bačke“ radi i u zimskom periodu. Upravo su pronašli... 30.12.2023, Sputnik Srbija
2023-12-30T15:48+0100
2023-12-30T15:48+0100
2023-12-30T15:48+0100
nauka i tehnologija
nauka i tehnologija
srbija
srbija – društvo
arheologija
bačka
neda mitrović marić
https://cdn1.img.sputnikportal.rs/img/07e7/0c/1e/1165793005_0:107:2048:1259_1920x0_80_0_0_99dc1bb7e775d820ce358ff61bfbc86b.jpg
U izradi ove važne mape presudnu ulogu imaju satelitski snimci. Ukrštanjem starih i novih sa velikom preciznošću je moguće utvrditi na kom je mestu nekada bilo života. Ovih dana takva slika odvela je stručnjake Međuopštinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture Subotica na obalu reke Čik. Odmah su pronašli keramiku iz 11. i 13. veka.„Pronašli smo zonu na kojoj se ta keramika prepliće sa ljudskim kostima. Ima i građevinskog materijala, ostataka šuta. Posle toga dugo se prostiru ulomci grnčarije, životinjskih kostiju iz sličnog perioda. Već sada možemo da kažemo da je u pitanju srednjovekovno naselje sa nekropolom, grobljem i crkvom. Već na površini vidimo o čemu se radi i sa velikom sigurnošću znamo šta ćemo naći ispod“, priča za Sputnjik Dr Neda Mirković Marić, arheolog – konzervator, savetnik u Zavodu.I na Crkvenom brdu u Senti pronašli su baš ovakvu sliku, pa se već nekoliko sezona rade sistematska iskopavanja crkve i groblja.Zašto se radi Arheološka mapa severne BačkeSeverna Bačka je veoma bogata arheološkim lokalitetima, ima dugu istoriju arheoloških istraživanja. Prvi nalazi koji se pominju su iz 1697. godine, u oblasti Subotice, a poslednjih decenija Subotički muzej i Međuopštinski zavod za zaštitu spomenika kulture u tom gradu, koji je teritorijalno nadležan za devet opština severne Bačke i severnog Banata, vršili su razna istraživanja.Međutim, arheolozi koji su tada radili nisu imali na raspolaganju modernu tehnologiju, koju koriste njihovi naslednici. Kako bi se dobila kompletna arheološka slika ove oblasti. Zato je 2017. godine pokrenut projekat „Arheološka mapa severne Bačke“, pre svega da bi smo znali koja nalazišta treba zaštititi.„Radi se o kompleksnom projektu koji obuhvata reviziju podataka o poznatim lokalitetima, zatim, od istraživanja istorijskih mapa, analize toponima, aerofotografija, ali i drugih indikatora za postojanje nalazišta. Zatim je obavljeno digitalizovanje topografskih, geoloških, pedoloških karata i njihova analiza, a na terenu se sprovode površinska istraživanje zemljišta, prospekcija u cilju detektovanja arheoloških lokaliteta na osnovu površinskih nalaza. Na oranici se detektuju ulomci grnčarije, fragmenti životinjskih kostiju, nekada građevinskog materijala, koji upućuju na ostatke nekadašnjih naselja, građevina ili grobalja. Radili smo na području opština Kanjiža, Senta, Ada, Mali Iđoš i Bačka Topola“, objašnjava naša sagovornica.Važan indikator istraživanja su stari vodotokovi koji se takođe vide na satelitskim snimcima, to su važne rute kojima idu i mapiraju lokalitete. Ostaci života pored nekadašnje reke gotovo uvek budu pronađeni.Površinski nalazi koji su do sada pronađeni kažu da je života na sitom mestu bilo u više perioda. Na nekima od njih ima i tragova neolita, ali broj tih lokaliteta je mnogo manji od onih u Banatu. To je naučnicima posebno zanimljivo.„To nam otvara prostor za dalja istraživanja. Moguće je da se na severu Bačke nešto dešavalo, da je zemljište bilo plavno ili se dogodila neka druga prirodna pojava koja je to uslovila. Naravno, dalja istraživanja će nam razjasniti kakva je situacija bila sa druge strane Tise“.Dve stotine novih nalazišta samo u jednoj opštiniU izradi Mape krenuli su od Kanjiže, u prve dve godine, na njoj je osvanulo 214 lokaliteta iz različitih perioda, zatim su prešli na teritoriju opštine Senta, koja ima 150 arheoloških lokaliteta. Usledila su istraživanja Ade i Malog Iđoša, a u poslednje tri godine na teritoriji Bačke Topole registrovano je čak 197 arheoloških lokaliteta. Od sledeće godine tim Nede Mirković Marić će se baviti ostacima istorije na teritoriji Subotice.„Šta je suština ovog projekta, u prethodnom periodu kroz različitu dokumentaciju postojalo je zabeleženih desetak ili nekoliko destina lokaliteta. Na jednoj je bilo poznato sedam lokaliteta, sada ih ima 200. To nam daje mogućnosti za dalje istraživanje, ali i za pravnu zaštitu, a Zavodu za zaštitu spomenika osnov da štiti ove važne lokalitete kroz plansku dokumentaciju“.Po Zakonu o kulturnom nasleđu, koji važi od početka ove godine, prethodna zaštita svih arheoloških lokaliteta je trajna, pa su samim tim što su detektovani lokaliteti uneti u mapu, oni su i zaštiićeni. Većina evropskih zemalja ima arheološke karte. U Srbiji, iako su cele oblasti mapirane kroz različite projekte, još uvek ne postoji jedinstvena arheološka mapa. "Vrlo je važno u trenucima povećanog razvoja i brojnih projekata izgradnje imati položaj arheoloških lokaliteta i spram njih planirati projekte. Investitorima je veoma važno da znaju unapred šta ih čeka u realizaciji projekta. Ukoliko su nalazišta poznata, nekada se gradnja može pomeriti na parcele na kojima nema arheoloških lokaliteta, a ukoliko se ona ne mogu izbeći, važno je da znaju koliko će trajati i koštati zaštitna arheološka iskopavanja na njihovom posedu, pošto tek posle njih mogu realizovati projekte".Neki od lokaliteta su na privatnom vlasništvu, neki na državnom, pa i na putu velikih infrastrukturnih projekata. Privatni vlasnici i investitori projekata gradnje imaju uslove kojih treba da se pridržavaju, da nalazište ne bi bilo uništeno, na tim parcelama nema građevinskih radova bez prethodnih arheoloških iskopavanja, jer neka će možda biti proglašena i kulturnim dobrima.Našu sagovornicu smo pitali koliko će, kada projekat mapiranja bude završen, on promeniti saznanja o čoveku koji je u praistoriji živeo na severu Bačke.„U jednom trenutku će samo da isplivaju naselja, mi ćemo tačno znati kakav im je položaj bio, koliko ih je bilo, koliko je bio gust život u pristoriji, u bronzanom dobu, gde su živeli Sarmati. Tada će nastati i studije o populaciji, u zavisnosti od broja i veličine naselja , moći će da se govori o populaciji u poznoj antici ili Srednjem veku, a on je na prostoru severne Bačke izuzetno zastupljen. Potpuno će se izmeniti arheološka slika ove oblasti“.Arheološki lokaliteti dostupni svimaArheološka mapa severne Bačke ima i svoju virtuelnu varijantu, podatke o lokalitetima sa slikama nalazišta i samih artefakata. Lokaliteti će moći da se „izvlače“ i da se sumiraju oni iz istog perioda iz različitih opština. Izrada virtuelne mape već traje, a javnosti će biti dostupna po završetku projekta.Ipak, s obzirom da se trenutno više stotina osoba u Srbiji bavi ilegalnim arheološkim iskopavanjima, a kriminalna trgovina arheološkim nalazima cveta, vrlo je važno naći meru do koje podaci o lokalitetima treba da budu otvoreni i javno dostupni.Napori stručnjaka subotičkog Zavoda već su za javnost vidljivi i na terenu, u toku osnivanje prvog arheološkog parka na severu Vojvodine, reč je o nalazišu manastirište u Majdanu, u opštini Novi Kneževac.„Tu trenutno imamo malu izložbu i radi se na konzervaciji arheoloških ostataka koji su na ovom prostoru istraživani prethodnih petnaest godina. Tu je i crkvica u Horgošu, ona takođe može da se poseti. Zavod trenutno radi projekat uređenja ovog arheološkog nalazišta. I lokaliteti koji se trenutno istražuju imaju potencijal za prezentaciju, Crkveno brdo kod Sente, lokalitet “Templomrom” u Feketiću, na kojima postoje i ostaci arhitekture“.
srbija
bačka
Sputnik Srbija
feedback.rs@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2023
Senka Miloš
https://cdn1.img.sputnikportal.rs/img/112072/12/1120721288_0:0:960:960_100x100_80_0_0_962f5c259e322cea6489c51265fc37b1.jpg
Senka Miloš
https://cdn1.img.sputnikportal.rs/img/112072/12/1120721288_0:0:960:960_100x100_80_0_0_962f5c259e322cea6489c51265fc37b1.jpg
Vesti
sr_RS
Sputnik Srbija
feedback.rs@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik Srbija
feedback.rs@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Senka Miloš
https://cdn1.img.sputnikportal.rs/img/112072/12/1120721288_0:0:960:960_100x100_80_0_0_962f5c259e322cea6489c51265fc37b1.jpg
nauka i tehnologija, srbija, srbija – društvo, arheologija, bačka, neda mitrović marić
nauka i tehnologija, srbija, srbija – društvo, arheologija, bačka, neda mitrović marić
Nova mapa dela Srbije otkriva tajne iz daleke prošlosti
Dok arheolozi sabiraju rezultate sezonskih iskopavanja, tim koji izrađuje „Arheološku mapu severne Bačke“ radi i u zimskom periodu. Upravo su pronašli srednjovekovno naselje, uz reku Čik. Ali to je samo jedno od nalazišta, njihova misija, izrada mape otkrila je na stotine novih arheoloških lokaliteta na severu Vojvodine. Mapa će ih i zaštititi.
U izradi ove važne mape presudnu ulogu imaju satelitski snimci. Ukrštanjem starih i novih sa velikom preciznošću je moguće utvrditi na kom je mestu nekada bilo života. Ovih dana takva slika odvela je stručnjake Međuopštinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture Subotica na obalu reke Čik. Odmah su pronašli keramiku iz 11. i 13. veka.
„Pronašli smo zonu na kojoj se ta keramika prepliće sa ljudskim kostima. Ima i građevinskog materijala, ostataka šuta. Posle toga dugo se prostiru ulomci grnčarije, životinjskih kostiju iz sličnog perioda. Već sada možemo da kažemo da je u pitanju srednjovekovno naselje sa nekropolom, grobljem i crkvom. Već na površini vidimo o čemu se radi i sa velikom sigurnošću znamo šta ćemo naći ispod“, priča za Sputnjik Dr Neda Mirković Marić, arheolog – konzervator, savetnik u Zavodu.
I na Crkvenom brdu u Senti pronašli su baš ovakvu sliku, pa se već nekoliko sezona rade sistematska iskopavanja crkve i groblja.
Zašto se radi Arheološka mapa severne Bačke
Severna Bačka je veoma bogata arheološkim lokalitetima, ima dugu istoriju arheoloških istraživanja. Prvi nalazi koji se pominju su iz 1697. godine, u oblasti Subotice, a poslednjih decenija Subotički muzej i Međuopštinski zavod za zaštitu spomenika kulture u tom gradu, koji je teritorijalno nadležan za devet opština severne Bačke i severnog Banata, vršili su razna istraživanja.
Međutim, arheolozi koji su tada radili nisu imali na raspolaganju modernu tehnologiju, koju koriste njihovi naslednici. Kako bi se dobila kompletna arheološka slika ove oblasti. Zato je 2017. godine pokrenut projekat „Arheološka mapa severne Bačke“, pre svega da bi smo znali koja nalazišta treba zaštititi.
„Radi se o kompleksnom projektu koji obuhvata reviziju podataka o poznatim lokalitetima, zatim, od istraživanja istorijskih mapa, analize toponima, aerofotografija, ali i drugih indikatora za postojanje nalazišta. Zatim je obavljeno digitalizovanje topografskih, geoloških, pedoloških karata i njihova analiza, a na terenu se sprovode površinska istraživanje zemljišta, prospekcija u cilju detektovanja arheoloških lokaliteta na osnovu površinskih nalaza. Na oranici se detektuju ulomci grnčarije, fragmenti životinjskih kostiju, nekada građevinskog materijala, koji upućuju na ostatke nekadašnjih naselja, građevina ili grobalja. Radili smo na području opština Kanjiža, Senta, Ada, Mali Iđoš i Bačka Topola“, objašnjava naša sagovornica.
Važan indikator istraživanja su stari vodotokovi koji se takođe vide na satelitskim snimcima, to su važne rute kojima idu i mapiraju lokalitete. Ostaci života pored nekadašnje reke gotovo uvek budu pronađeni.
Površinski nalazi koji su do sada pronađeni kažu da je života na sitom mestu bilo u više perioda. Na nekima od njih ima i tragova neolita, ali broj tih lokaliteta je mnogo manji od onih u Banatu. To je naučnicima posebno zanimljivo.
„To nam otvara prostor za dalja istraživanja. Moguće je da se na severu Bačke nešto dešavalo, da je zemljište bilo plavno ili se dogodila neka druga prirodna pojava koja je to uslovila. Naravno, dalja istraživanja će nam razjasniti kakva je situacija bila sa druge strane Tise“.
Dve stotine novih nalazišta samo u jednoj opštini
U izradi Mape krenuli su od Kanjiže, u prve dve godine, na njoj je osvanulo 214 lokaliteta iz različitih perioda, zatim su prešli na teritoriju opštine Senta, koja ima 150 arheoloških lokaliteta. Usledila su istraživanja Ade i Malog Iđoša, a u poslednje tri godine na teritoriji Bačke Topole registrovano je čak 197 arheoloških lokaliteta. Od sledeće godine tim Nede Mirković Marić će se baviti ostacima istorije na teritoriji Subotice.
„Šta je suština ovog projekta, u prethodnom periodu kroz različitu dokumentaciju postojalo je zabeleženih desetak ili nekoliko destina lokaliteta. Na jednoj je bilo poznato sedam lokaliteta, sada ih ima 200. To nam daje mogućnosti za dalje istraživanje, ali i za pravnu zaštitu, a Zavodu za zaštitu spomenika osnov da štiti ove važne lokalitete kroz plansku dokumentaciju“.
Po Zakonu o kulturnom nasleđu, koji važi od početka ove godine, prethodna zaštita svih arheoloških lokaliteta je trajna, pa su samim tim što su detektovani lokaliteti uneti u mapu, oni su i zaštiićeni.
Većina evropskih zemalja ima arheološke karte. U Srbiji, iako su cele oblasti mapirane kroz različite projekte, još uvek ne postoji jedinstvena arheološka mapa.
"Vrlo je važno u trenucima povećanog razvoja i brojnih projekata izgradnje imati položaj arheoloških lokaliteta i spram njih planirati projekte. Investitorima je veoma važno da znaju unapred šta ih čeka u realizaciji projekta. Ukoliko su nalazišta poznata, nekada se gradnja može pomeriti na parcele na kojima nema arheoloških lokaliteta, a ukoliko se ona ne mogu izbeći, važno je da znaju koliko će trajati i koštati zaštitna arheološka iskopavanja na njihovom posedu, pošto tek posle njih mogu realizovati projekte".
Neki od lokaliteta su na privatnom vlasništvu, neki na državnom, pa i na putu velikih infrastrukturnih projekata. Privatni vlasnici i investitori projekata gradnje imaju uslove kojih treba da se pridržavaju, da nalazište ne bi bilo uništeno, na tim parcelama nema građevinskih radova bez prethodnih arheoloških iskopavanja, jer neka će možda biti proglašena i kulturnim dobrima.
Našu sagovornicu smo pitali koliko će, kada projekat mapiranja bude završen, on promeniti saznanja o čoveku koji je u praistoriji živeo na severu Bačke.
„U jednom trenutku će samo da isplivaju naselja, mi ćemo tačno znati kakav im je položaj bio, koliko ih je bilo, koliko je bio gust život u pristoriji, u bronzanom dobu, gde su živeli Sarmati. Tada će nastati i studije o populaciji, u zavisnosti od broja i veličine naselja , moći će da se govori o populaciji u poznoj antici ili Srednjem veku, a on je na prostoru severne Bačke izuzetno zastupljen. Potpuno će se izmeniti arheološka slika ove oblasti“.
Arheološki lokaliteti dostupni svima
Arheološka mapa severne Bačke ima i svoju virtuelnu varijantu, podatke o lokalitetima sa slikama nalazišta i samih artefakata. Lokaliteti će moći da se „izvlače“ i da se sumiraju oni iz istog perioda iz različitih opština. Izrada virtuelne mape već traje, a javnosti će biti dostupna po završetku projekta.
Ipak, s obzirom da se trenutno više stotina osoba u Srbiji bavi ilegalnim arheološkim iskopavanjima, a kriminalna trgovina arheološkim nalazima cveta, vrlo je važno naći meru do koje podaci o lokalitetima treba da budu otvoreni i javno dostupni.
Napori stručnjaka subotičkog Zavoda već su za javnost vidljivi i na terenu, u toku osnivanje prvog arheološkog parka na severu Vojvodine, reč je o nalazišu manastirište u Majdanu, u opštini Novi Kneževac.
„Tu trenutno imamo malu izložbu i radi se na konzervaciji arheoloških ostataka koji su na ovom prostoru istraživani prethodnih petnaest godina. Tu je i crkvica u Horgošu, ona takođe može da se poseti. Zavod trenutno radi projekat uređenja ovog arheološkog nalazišta. I lokaliteti koji se trenutno istražuju imaju potencijal za prezentaciju, Crkveno brdo kod Sente, lokalitet “Templomrom” u Feketiću, na kojima postoje i ostaci arhitekture“.
