Vajar Dragan Radenović za Sputnjik: Kako sam stvarao skulpturu mitroplita Amfilohija
Pratite nas
Skulptura blaženopočivšeg mitropolita Amfilohija u bronzi, veličine dva i po metra, početkom naredne godine biće postavljena ispred Crkve Svetog Kirika i Julite u mjestu Velika u Plavu. Djelo je rad srpskog vajara Dragana Radenovića, čije skulpture krase mnoge crkve i manastire u Crnoj Gori.
Želio sam da prikažem vulkan iz kojeg je mitropolit izrastao i izletio, iz zemlje i kamena crnogorskog i srpskog, kaže za Sputnjik Radenović.
„Skulptura mitropolita Amfilohija proizašla je iz moje privilegije da sam se decenijama družio sa njim. Želio sam da prikažem muku koju je on nosio sa sobom, i zastrašujuću dramu koja se desila u Velici 28. jula 1944. godine, i koja je poremetila naše pretke“, objašnjava autor.
Skulptura blaženopočivšeg mitropolita Amfilohija u bronzi, rad srpskog vajara Dragana Radenovića, početkom naredne godine biće postavljena ispred Crkve Svetog Kirika i Julite u mjestu Velika u Plavu.
© Sputnik / Boban Novović
Skulptura je u livnici i najkasnije do proljeća biće u Vasojevićima.
Radenović podsjeća za Sputnjik kako je mitropolit Amfilohije 2016. godine održao pomen nevino stradalim žrtvama u Velici, čime je postao kum ovog mjesta, i ističe da je skulptura omaž mučenicima i mitropolitu.
Druženje s Amfilohijem - volio da spava u vajarevom ateljeu
Radenović se decenijama družio sa mitropolitom Amfilohijem Radovićem koji je bio rado viđen gost u njegovom ateljeu i njegovoj kući.
“Moj atelje se nalazi na zadnjem brdu Šumadije prema Dunavu, zovu ga Cigansko brdo i blaženopočivši mitropolit je volio da dolazi kod mene, nije volio da spava u kući već u ateljeu. Znao je da satima sjedi na terasi ispred ateljea i gleda Dunav kako vijuga sve ka Karpatima. Nas dvojica smo iz tog druženja otkrivali sve akropole koje se nalaze pored rimskog puta Via militare, koji pored Dunava vodi sve do Crnog mora. Seljaci su iz neznanja te nekropole ogradili, a u njima ima puno mozaika, i tu čuvali kokoške. Mitropolit je u mom društvu i pronašao temelje crkve iz prvog vijeka ođe kraj Dunava, iz vremena najpoznatijeg raspeća u istoriji ljudskog postojanja... Druženje smo nastavljali gdje god je Amfilohije odlazio, i na Kosovu i Metohiji, u Rusiji, Rumuniji, Bugarskoj, Crnoj Gori...”, prisjeća se naš sagovornik.
Pogled iz dvorišta kuće vajara Dragana Radenovića
© Sputnik / Boban Novović
Radenović dodaje da i čitav svoj život mjeri spram mitropolita Amfilohija.
“I moj život, sve je to jedan mali kamičak koji je mitropolit slagao u jedan ogroman mozaik. Bio je to mozaik ogromne raskoši, u sadržaju, boji, u formi i značaju koji je on ostavio iza sebe”, poručuje umjetnik.
Naš sagovornik ističe da je Amfilohija Radovića poznavao još u vreme kada je postao episkop banatski.
“Mitropolit Amfilohije je volio da se šali samnom, a ja sam pokušavao da se nadmećem sa njim. Mada je on bio veoma ozbiljan, ali uvijek spreman za humor. Ja sam mu govorio: vladika, vi ste se oženili sa ovom eparhijom, pa sada idete u Crnu Goru. On bi odmah odgovorio kako je njegova mlada kod njegovih roditelja u Crnoj Gori. Dakle, lako je našao objašnjenje za svoj odlazak u Crnu Goru, gdje je, po mom sudu, ostvario kapitalan značaj za crkvu i vjeru. Nakon Amfilohija se pojavio Joanikije kao dosledan naslednik, a tu je i vladika Metodije. U Crnoj Gori imate i jednog Borisa Brajovića, filozofa, koji je lučonoša istine. I još imamo igumana Jefrema iz manastira Stanjevići. To su ljudi koji su garant da je Amfilohije ostavio za sobom zaostavštinu o kojoj ima ko da brine”, uvjeren je Radenović.
Pratio ga na putovanjima
Iz druženja sa Amfilohijem vajar pamti putovanja u Rusiju, Rumuniju, Bugarsku, Vatikan...
“Bio sam sa Amfilohijem kada smo razgovarali sa državnim sekretarom i premijerom Vatikana i samim papom o zahtjevima hrvatske katoličke crkve da Stepinac bude proglašen za sveca, i zašto se to ne može desiti, i o uslovima, po matematičkom principu, koji bi trebali da budu ispunjeni da bi papa eventualno mogao da dođe u posjetu Srbiji”, priča vajar.
Radenović, koji je akademik i doktor nauka iz oblasti filozofije, ističe i da je na nagovor samog Amfilohija dao sebi slobodu da napiše osvrt na doktorsku disertaciju mitropolita. Taj se osvrt sada nalazi u Amfilohijevoj biblioteci u manastiru Stanjevići.
“Sve što sam ispričao daje sliku o Amfilohiju Radoviću, njegovoj ulozi i kao monaha i sveštenika, kao prvosveštenika, vladike, episkopa, koji je živio čitav život okružen prijateljima, a sam, jer je sve probleme morao sam da rješava. Čini mi se da je iznikao takav iz te crnogorske, srpske zemlje, ne samo kao grumenje zemlje, već i dio kamena, svih tih scena kamenih koje u Crnoj Gori postoje“, kaže sjetno umjetnik.
Dodaje da mu je podršku u namjeri da napravi skulpturu mitropolita Amfilohija dao prijatelj vajar, nedavno preminuli Ratko Vulanović iz Nikšića koji se i sam trudio da sav taj „crnogorski krš“ pretvori u umjetnost.
„Sama Crna Gora je po sopstvenoj definiciji umjetnost. Sve sam to pokušao da sjedinim u ovaj spomenik. Pa i taj Hram Hristovog vaskrsenja u Podgorici, što je iznikao, ja sam napravio skulpturu Nikole Tesle, koja se nalazi pored hrama. E svi su se ti utisci slili i ja sam pokušao da ih predstavim u toj skulpturi”, navodi Radenović.
„Skulptura mitropolita Amfilohija proizašla je iz moje privilegije da sam se decenijama družio sa njim. Želio sam da prikažem muku koju je on nosio sa sobom, i zastrašujuću dramu koja se desila u Velici 28. jula 1944. godine, i koja je poremetila naše pretke“, objašnjava vajar Dragan Radenović.
© Sputnik / Boban Novović
Opomena da se zločin nikada ne ponovi
Naš sagovornik posebno ističe i podršku koju je imao od stanovnika Velike.
Ugledni Veličani, profesori Simonović i Ognjanović, kako kaže, doveli su ga pred crkvu u Velici i rekli da je upravo mitropolit Amfilohije obnovio sjećanje na taj stravičan zločin 1944. godine.
“Blagoslov da radim skulturu sam dobio od monaha Jefrema, vladike Metodija. Iz svega toga sam napravio skulpturu koja se svidjela i ljudima iz struke, ali i ljudima kojima je struka ljubav, dakle, dopao se narodu. Tako će tokom narednog proljeća ispred crkve u Velici biti postavljena skulptura izlivena u bronzi, visine 2,5 metra, na postamentu 1,7 metara i nadam se da će sa crkvom biti opomena na ono što se desilo 28. jula 1944. godine da se to više nikada ne desi”, kaže Radenović za Sputnjik.
Podsjetimo, u selu Velika, 28. jula 1944. godine dvije SS divizije „Princ Eugen“, sastavljene uglavnom od folksdojčera i Albanaca, potpomognutih muslimanskim stanovništvom Plava, Gusinja i Bihora, izvršile su genocid nad mještanima. Na najsvirepiji mogući način ubijeno je više od 600 Veličana, većinom žena i djece. Sredinom prošle godine Skupština Crne Gore usvojila je Rezoluciju o genocidu u Velici. Na tom mjestu, krajem sedamdesetih, podignut je memorijalni kompleks, a naknadno i crkva. Srpska pravoslavna crkva je 2007. kanonizovala žrtve zločina u Pivi i Velici.
Stećak Kneza Pavla Radenovića, pretka vajara Dragana Radenovića
© Sputnik / Boban Novović
Radenovićeva djela jedinstvo duhovnog i fizičkog
U osvrtu na umjetnički opus Radenovića protojerej-stavrofor Boris Brajović, doktor filozofije, ocjenjuje da su djela ovog vajara neprocjenjiva i podsticajna.
“Radenovićev ideal stila je onaj koji uvažava dugu istorijsku liniju formalnog, odnosno skulpturalnog, jedinstva između misli i izraza, između unutrašnjeg i spoljašnjeg, između duhovnog i fizičkog. Ne samo u ovom radu, već i u njegovim drugim skulptorskim ostvarenjima, imamo tu koegzistenciju klasičnog i romantičnog, olimpijskog i htonskog, apolonskog i dionizijskog, ali i modernog i dinamičkog stila i izraza. Djela Dragana Radenovića su neprocjenjiva i podsticajna putopisna umjetnička monografija o estetici i stilu, ali i generičkoj i tematskoj heterogenosti njegovih djela, koja daje veoma koherentan pogled na relevantnu problematiku skulpture i prostora”, ocijenio je Brajović.
