Veliko otkriće u Srbiji – izronio ogroman drevni brod /foto, video/
11:29 27.07.2023 (Osveženo: 11:34 27.07.2023)
© Foto : Arheološki institut
Pratite nas
Na površinskom kopu uglja Drmno kod Kostolca, tri kilometra severoistočno od antičkog Viminacijuma, a dva kilometra zapadno od sela Kličevac, gde mašine iskopavaju slojeve jalovine ne bi li došle do slojeva neprocenjivog uglja, nađeni su novi ostaci drevnog nasukanog broda.
Glodar 5, kako u internoj komunikaciji radnici kopa zovu džinovski bager, zakačio je prilikom rada na dubini od osam metara ostatke nepoznatog objekta pravljenog od pravilno ređanih dasaka.
Nakon što je tehničar na bageru obavestio dežurnog rudarsko inženjera, točak bagera je zaustavljen i pozvani su arheolozi iz arheološkog parka Viminacijum.
Uprkos 38 stepen, koliko je u 12 časova bilo tog dana, arheolozi Saša Redžić, Nemanja Mrđić, Mladen Jovičić, Petar Kojadinović i Kristina Živković su se nedugo potom našli na licu mesta i odmah pretpostavili da se najverovatnije radi o ostacima drevnog nasukanog broda.
Nakon dva dana rada ostaci dobro očuvane olupine broda su u potpunosti iskopani
© Foto : Arheološki institut
Slojevi drevnog korita - rukavca Dunava
Poučeni iskustvom iskopavanja drevnih brodova iz marta 2020. godine, kada su na istom kopu svega dva kilometra zapadno od novog nalaza nađeni ostaci više plovila - broda, monoksila i čamca iz perioda od 1. veka pre nove ere pa sve do 17. veka nove ere, arheolozi su odmah ustanovili da bager kopa slojeve drevnog korita - rukavca Dunava, tzv. Dunavca. Reka je u prošlosti više puta meandrirala i menjala svoj tok.
Svega 300 metara južno od te lokacije, Dunavac je sve do sredine prethodnog veka tekao svojim tokom, ne bi li onda bio prekinut izgradnjom termoelektrane u Kostolcu i prokopavanjem novog korita Mlave, nakon čega je postao mrtvaja.
Moćni prizor na profilu kopa, od preko 20 metara slojeva šljunka, peska i mulja svedoče o zanimljivoj geološkoj istoriji ovog kraja. Tokom prethodnih godina ovi slojevi iznedrili su i više nalaza sidra pravljenih od kovanog gvožđa, koji su ostali iza drevnih plovila.
Radilo se intenzivno, pošto se lokacija nalazi na pravcu rada velikih mašina, a da se ne ugrozi funkcionisanje sistema kopa
© Foto : Arheološki institut
Pesak očuvao brod vekovima
Nakon što su obavljenene pripremne radnje, narednog jutra započeta su arheološka iskopavanja broda. Uklanjani su slojevi peska i mulja kojim je brod bio zatrpan nakon što je verovatno potonuo na dno reke.
Drvene daske i grede bile su i dalje vlažne, kao i pesak iznad broda, a na taj način se i brod tako dobro očuvao uprkos proteklim vekovima, kaže direktor Arheološkog parka Miomir Korać.
Ipak, veliku opasnost predstavljalo je jako sunce koje je pretilo da prebrzo isuši brod, te su članovi konzervatorske ekipe Dragana Gavrilović, Kristina Ponjavić i Mihailo Mandrapa osvežavali sve vreme vodom drvene daske.
Radilo se intenzivno, pošto se lokacija nalazi na pravcu rada velikih mašina, a da se ne ugrozi funkcionisanje sistema kopa.
Nakon dva dana rada ostaci dobro očuvane olupine broda su u potpunosti iskopani, a potom i do detalja dokumentovani po pravilima arheološke nauke.
Ostaci barže kojom je teret prevožen Dunavom
Ustanovljeno je, prema Koraćevim rečima, da je brod očuvan u dužini od 13 metara, a da je njegova širina iznosila 3.5 metra.
Preživela je krma sa središnjim delom broda dok je pramac oštećen radom bagera, te se može pretpostaviti da je brod bio dugačak i preko 20 metara.
Imao je imao ravno dno i bočne strane, koje su očuvane samo delimično. Dno broda je pravljeno od ravnih dasaka različitih dužina, širine do 20-30 centimetara.
Spojevi dasaka su ispunjavani organskom materijom i fiksirani srpastim spojnicama od gvožđa, ukucavanim u daske na razmacima od dva-tri centimetra. Učvršćivanje veze bokova i dna broda izvršeno je parovima poprečnih rebara od grubo pritesanih račvastih grana i greda.
Dno broda se nalazilo na sloju šljunka, gde su prisutne i ljušture rečnih školjki i puževa, i ovaj sloj po svoj prilici predstavlja dno vodenog toka na koji je plovilo potonulo. Sam brod je prekrio sloj gline i treseta.
Najverovatnije se radi, kaže Korać, o ostacima barže kojom je teret prevožen Dunavom.
Pokretan je veslima, a u pogodnim situacijama brod je mogao koristiti i vetar za kretanje, uz upotrebu pomoćnog jedra.
„Ostaci broda jako su slični onima nađenim 2020. godine, ali se bez detaljnih analiza i uključivanja institucija i naučnika iz drugih oblasti (npr. merenje metodom radioaktivnog ugljenika), ne može sa sigurnošću utvrditi iz kog perioda oni potiču, pošto su se slične barže koristile tokom desetina vekova tokom istorije“, ističe Korać.
U Viminacijumu poseban prostor za drevne brodove
Ostaci broda trenutno su zaštićeni i u toku su pripreme za njegovo premeštanje u budući prostor nemenjen iskopanim drevnim brodovima koji se gradi u sklopu Arheološkog parka Viminacijum.
Zajedno sa prethodno nađenim brodovima, predstavljaće u budućnosti jedinstvenu atrakciju u našoj zemlji koja će svedočiti o višemilenijumskoj intenzivnoj plovidbi na Dunavu.
U planu poseban prostor za brodove u Arheološkom parku Viminacijum
© Foto : Arheološki institut
„Brod ima elemente koji podsećaju na rimski. Možda je ranorimski, kasnoantički, ranovizantijski, ali najviše konstruktivno podseća na brodove koje su kod nas korišćene od 11. do 17. veka. Koristile su ih sve zaraćene strane na Dunavu. Po opštim dimenzijama brod se uklapa u dimenzije rimskih brodova. Takvi brodovi su posvedočeni i na Trajanom stubu u Rimu koji opisuje Trajanove ratove sa Dačanima početkom 2. veka. Na prvim scenama na stubu je prikazan upravo dolazak Rimljana na Dunav i prikazana je i rimska flota. Centralno mesto za grupisanje rimskih legija i brodova je bio Viminacijum. Inače na prostoru Mezije odnosno Ilirika regrutovale su se najelitnije rimske trupe. One će od sredine 3. veka dati čak 18 rimskih imperatora upravo sa ove teritorije“, objašnjava Miomir Korać.
Poznato je da je na Viminacijumu bila stacionirana jedna od najvažnijih luka na Dunavu takozvana „Viminacium classis flavia“. Flota u Viminacijumu je potvrđena u spisu „Notitia dignitatum“ ili Vojno administrativnom registru koji potiče iz 4. veka.
U narednim danima predstoji izrada čelične konstrukcije sa kojom će brod u celini biti prenet u Arheološki park Viminacijum na dalju konzervaciju i kasnije prezentaciju.
„Sa brodovima koji su do sada nađeni na Vimacijumu stajemo u red sa najvećim muzejima za brodove u Nemačkoj i Francuskoj. Biće to muzej jedinstven na ovim prostorima“, naglašava Korać.
