Vaskrs Srbije: Zašto je Sretenje najbitniji dan u nacionalnom kalendaru
Pratite nas
Borbe za konačno oslobođenje od viševekovne osmanske vlasti tokom Prvog ali i Drugog srpskog ustanka kao i napori i iskušenja učenih ljudi koji su vođeni idejama prosvetiteljstva pokušali da povedu srpski narod putem modernizacije i napretka krunisani su jednim datumom – Sretenjem.
Ovaj praznik smatra se najbitnijim u političkom, kulturnom i istorijskom kalendaru Srbije.
Zbor održan u Orašcu na Sretenje Gospodnje 1804. godine predstavlja datum kada je podignut Prvi srpski ustanak i uzima se za početak Srpske revolucije. Na isti dan trideset i jednu godinu kasnije u Kragujevcu je izdat i zakletvom potvrđen prvi ustav Knjaževine Srbije – Sretenjski ustav.
Karađorđe, ilustracija Vladimir Krstić Laci, iz knjige "Srpski junaci: Od Kosovskog boja do Košara"
© Udruženje Dobrodetelj, Vladimir Krstić Laci
Istoričar Radoš Ljušić ovaj datum smatra prelomnim jer je njime započeta borba za vaskrs novovekovne srpske države čiji su temelji udareni upravo u Orašcu.
U istoriji srpskog naroda Sretenje je jedan od najvažnijih ako ne i najvažniji datum iz ranijeg vremena i sa njim se mogu ravnati samo proglašenje srpskog carstva i donošenje Dušanovog zakonika, govori Ljušić za Sputnjik.
Nezavisnost i obnova nekada slavne srpske države nije postignuta u toku devet godina trajanja Prvog srpskog ustanka ali su njime nesumnjivo udareni temelji na kojima se kasnije izgradila autonomna srpska kneževina.
Velika Srpska revolucija
Istoričar Čedomir Antić tvrdi da pandan Srpskoj revoluciji, po svojoj veličini i značajnu, na Balkanu ne postoji.
To je bila najveća nacionalna revolucija u istoriji Balkana kao i najveći narodni ustanak u istoriji Osmanskog carstva koje se u jednom trenutku na vrhuncu svoje sedam vekova duge istorije širilo na tri kontinenta i predstavljalo jedno od najvećih carstava u istoriji ljudskog roda, kaže Antić.
Britanska karikatura "Ruska napast" iz 1877, prikazuje Rusiju kao džinovskog oktopoda koji napada susedne države, naročito Osmansko carstvo.
Jedini datumi novovekovne srpske istorije koji bi se po svojoj težini mogli meriti sa Sretenjem bili bi datum sticanja nezavisnosti 1878. i datum proglašenja Srbije kraljevinom 1882. godine.
Najmoderniji Ustav svoga doba
Kada je reč o prvom srpskom ustavu za njega se bez preterivanja može reći kako predstavlja jedan od najmodernijih, najdemokratskijih i najliberalnijih ustava svog doba, kao i da je oličenje vrednosti koje su ponikle sa drveta Francuske revolucije.
Kako rob stupi na Srbsku zemlju, ot onoga časa postaje slobodnim, ili ga ko doveo u Serbiju, ili sam u nju pobegao. Srbinu slobodno je roba kupiti, no ne prodati - stoji u 118. članu Sretenjskog ustava.
Sretenjski ustav
© Tanjug / MILOŠ MILIVOJEVIĆ
Ustavi ili njihovi pokušaji postojali su na jugoistoku Evrope i pre proglašenja Sretenjskog, prvo u Srbiji 1808. a zatim u tri navrata i tokom revolucije u Grčkoj, međutim, Sretenjski ustav predstavlja prvi sa međunarodnom pozadinom. Bio je to, kako je opisao jedan pruski diplomata – „francuski zasad u osmanskom vrtu“.
On je potrajao svega nekoliko sedmica ali je ipak značio početak ustavnosti na Balkanu. Srbi nisu slavili ove velike datume u 19. veku ali je u 20. veku postalo jasno da su oni osnova. Čak je i komunistička vlast na svom grbu imala pored 1941. 02:19 + 02:31 i 1804. godinu kao prethodnicu, govori Antić za Sputnjik.
Slavilo se do Kraljevine SHS
Dan državnosti Srbije slavio se do nastanka Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, da bi nakon toga, a do 2001. godine svoje zasluženo mesto ustupao kojekakvim novokomponovanim i forsiranim praznicima.
Kada je nakon pola veka komunizma donesen prvi reformski zakon 2001. godine, Srbija je dobila Sretenje, Savindan i Vidovdan kao tri karijatide srpske istorije i suštine srpskog nacionalnog bića.
Kosovka devojka - slika Uroša Predića
© Javno vlasništvo
Sretenje je izabrano kao praznik Dana državnosti i proslave ustanka i ustava odnosno borbe za slobodu i demokratizaciju, Savindan je određen kao svetovni praznik posvećen prosveti i duhovnosti, dok je Vidovdan odabran kao kao simbol Kosova, Kosovskog zaveta i praznik posvećen svima onima koji su pali za Otadžbinu.
