Može li se belgijski model primeniti na ZSO
© Foto : Sputnjiku ustupila kancelarija za KiM
Pratite nas
Kada bi Zajednica srpskih opština zaista funkcionisala kao nemačke opštine u Belgiji, ukoliko bi se sa time uopšte saglasila prištinska administracija, to bi bilo prihvatljivo za Srbe na Kosmetu, kaže za Sputnjik Perko Matović nakon spekulacija u albanskim medijima da bi ZSO mogla biti formirana po belgijskom modelu.
Primer Istočne Belgije ponovo se u diplomatskim krugovima u Parizu i Briselu razmatra kao potencijalni model za rešavanje kosovskog pitanja, odnosno za formiranje Zajednice srpskih opština kao autonomije za severa Kosova, prenose albanski mediji.
Da li belgijski model zajednice i ZSO po Briselskom sporazumu imaju neke sličnosti?
Model koji najviše liči na briselsku ZSO
Analitičar Perko Matović iz Centra za nacionalnu politiku objašnjava da Belgija ima jedno od najkompleksnijih političkih uređenja u svetu koji donekle podseća na spoj BiH i privremenih kosovskih institucija, a smatra da je ovaj model zajednice najbliži modelu ZSO dogovorenom u Briselu.
„Te opštine koje se zovu Zajednica nemačkog govornog područja, a od 2017. godine predstavljaju se pod imenom „Ostbelgien“ – Istočna Belgija, u većini nadležnosti poklapa se sa onim što bi ZSO trebalo da radi i ulogom koju bi ona imala u ukupnoj samoupravi na KiM. Jedina razlika je u tome što Kosovo nije nezavisna zemlja, što bi značilo da bi takav model mogao da prođe kao jedno dodatno, strukturalno a ne statusno rešenje,“ objašnjava Matović.
U Briselskom sporazumu, dodaje naš sagovornik, ovlašćenja ZSO su bazirana na ekonomskim odnosima i lokalnim razvoju zdravstva, urbanizma i tako dalje, kao što takođe radi i zajednica u Belgiji.
„S tim što je po Briselskom sporazumu poludefinisano ili nedefinisano rešenje oko imenovanja policijskih upravnika na severu Kosova koji moraju da budu Srbi, pa se postavlja pitanje da li bi po tom predlogu bilo garantovano da će Srbin uvek biti komandir u većinskim srpskim opštinama, i da li bi predlog za to davala ZSO ili neka druga kosovska institucija,“ napominje naš sagovornik.
Razlike i sličnost
Zajednica nemačkog govornog područja u Belgiji obuhvata devet opština, ima svoju skupštinu, vladu i zastavu. Nadležnosti o kojima odlučuje odnose se na zdravstvenu i socijalnu zaštitu, obrazovanje, kulturu i kulturno nasleđe, stručno osposobljavanje, zapošljavanje, medije, turizam, sport, lokalnu politiku, kao i finansije. Zahvaljujući visoko decentralizovanom političkom sistemu Belgije, Ostbelgien ima i mogućnost da stavi veto na međunarodne ugovore, uključujući i trgovinske sporazume EU. Mitrović u ovom poslednjem delu pravi razliku između ZSO po Briselu i belgijskom modelu.
„ U našem ZSO nije predviđeno sklapanje međunarodnih sporazuma ali iz alternativnih razloga jer mi smatramo da međunarodno pravni subjektivitet ukupnih prištinskih institucija treba svesti na minimum. A onu paralelu koju ja volim da da napravim jeste da mi Briselski i Vašingtonski sporazum gledamo kao istinsko rešavanje životnih pitanja na Kosovu i Metohiji, jer sve što je potpisano u ova dva sporazuma se svodi na to da se radi o federalizaciji Kosova a ne na njegovom osamostaljenju,“ objašnjava on.
Drugim rečima, kako ističe, ako funkcionišu Briselski i Vašingtonski sporazum Kosovo ima suštinsku autonomiju, i zbog toga se belgijski model Zajednice najviše poklapa sa ZSO koju je proistekla iz Briselskog sporazuma.
„I to najviše možemo da postignemo sa belgijskim modelom zajednice ili sa uređenjem kakvo je u Severnoj Irskoj unutar Velike Britanije. Dakle, oni su članovi određenih međunarodnih organizacija, imaju delimičan međunarodno pravni subjektivitet, i čak imaju koncept svoje granice prema Irskoj, koji mi možemo da damo kroz koncept Otvorenog Balkana. Dakle neku granicu Kosova sa Albanijom ali da ukupno Kosovo ne dobije članstvo u UN, odnosno da ostane u okvirima Rezolucije 1244,“ kaže Matović.
Zaštita i srpskih enklava
Naš sagovornik kaže da je nemačko-francuski, odnosno sada već evropski predlog za Kosovo i Metohiju još nedovoljno jasan da bi mogao da se komentariše kroz model ZSO ali je, kako ističe, svakako podložan promenama.
„Kada bi ZSO zaista funkcionisala kao nemačke opštine u Belgiji, ako bi prištinskoj administraciji odgovarala ZSO, to bi za nas bilo prihvatljivo. S druge strane, važno je napomenuti da postoji član 4. Briselskog sporazuma koji predviđa da sve opštine koje žele da se priključe ZSO na to imaju pravo. To bi bio način da mi i naše južne enklave na neki način zaštitimo kroz koncept ZSO,“ napominje Matović.
I u samoj Belgiji, podseća on, sve nemačke opštine nisu teritorijalno povezane ali ipak garantuju svim Nemcima isto pravo, što i mi možemo da primenimo kroz pomenuti član i na tome treba insistirati.
Vlada Zajednice nemačkog govornog područja sastoji se od ministra-predsednika i još tri ministra a jedan od njih je predstavnik zajednice u saveznom belgijskom Senatu. Poslanici u belgijskom parlamentu biraju se direktno.
Belgijska Zajednice tokom vremena imala je šest promena, a poslednja proširenja su obuhvatila ovlašćenja u oblasti funkcionisanja centara za socijalni rad, prilagođen sistem finansiranja, formiranje izborne jedinica za evropske izbore, a zajednica je dobila i regionalna ovlašćenja u zaštiti spomenika i predela. Od 1997. Savet zajednice nemačkog govornog područja uredbom reguliše upotrebu jezika u obrazovanju, dok od 2005. godine zajednica vrši nazor i finansiranje opština.
Savezna država zadržava značajna ovlašćenja, na primer, u oblasti spoljnih poslova, nacionalne odbrane, pravosuđa, finansija, socijalne sigurnosti, važnih delova nacionalnog zdravstva i unutrašnjih poslova. Međutim, zajednice i regioni takođe imaju mogućnost da uspostavljaju i održavaju spoljne odnose.
