Delo genija: Gračanica – vrhunska lepota vizantijske umetnosti /video, foto/
18:30 20.12.2022 (Osveženo: 15:07 05.02.2023)
© Sputnik / Lola Đorđević
Pratite nas
Na izložbi „Gračanica: Sjaj umetnosti u doba kralja Milutina“ koja se otvara u galeriji SANU posetioci će biti u prilici da se upoznaju sa lepotom crkve koja predstavlja vrh vizantijske umetnosti iz doba Paleologa.
Izložba „Gračanica: Sjaj umetnosti u doba kralja Milutina“, koja će biti otvorena sutra u 19 časova u Galeriji Srpske akademije nauka i umetnosti, realizuje se u organizaciji SANU i Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture, a plod je obeležavanja dva jubileja.
Nedavno su okončani konzervatorski radovi na celokupnom zidnom slikarstvu Gračanice (2010–2018), u organizaciji Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture, institucije koja je 2022. godine obeležila 75 godina rada.
Takođe, 2021. godine navršilo se punih sedam vekova od završetka oslikavanja Gračanice i važne epohe srpske srednjovekovne istorije – četiri decenije duge vladavine kralja Milutina (1282–1321), koji je preminuo uskoro po završetku oslikavanja svoje poslednje crkve.
Gračanica – vrh srednjevekovne vizantijske umetnosti
„Gračanica spada u sam vrh ne samo srpske srednjovekovne umetnosti, nego i vizantijske. Za svoju epohu, a to je epoha koja se vezuje za vladavinu dinastije Paleolog u Vizantiji, arhitektonski je najznačajniji spomenik, što je usvojen stav u istoriji umetnosti“, kaže autorka izložbe Aleksandra Davidov Temerinski.
Izložba „Gračanica: Sjaj umetnosti u doba kralja Milutina”
© Sputnik / Lola Đorđević
Slikarstvo u Gračanici je rad umetnika iz Soluna Mihajla i Evtihija, a to je najvrednije slikarstvo tog vremena kod nas i predstavlja završnicu klasicističke faze doba Paleologa, dodaje ona.
Delo genija
Arhitektonski, Gračanica je poznovizantijska petokupolna crkva, čija je osnova u obliku upisanog krsta. Iako su takve crkve karakteristične, ali ne tako česte u poznovizantijskom periodu, u razvojnom smislu kad je reč o prostornom rasporedu, proporcijama i spoljnom izgledu, Gračanica je postigla maksimum u svom estetskom izgledu.
„Reč je o najsloženijem tipu crkve i moglo bi se reći da je Gračanica delo genija.“
Izložba „Gračanica: Sjaj umetnosti u doba kralja Milutina”
© Sputnik / Lola Đorđević
Vrhunska lepota vizantijske umetnosti
Kad je reč o slikarstvu, prve dve decenije 14. veka su „vreme eksplozije“ umetnosti koje se naziva renesansa Paleologa, odnosno klasicizam doba Paleologa, što znači da je kao i u ranijim epohama ugledanje na antičke uzore predstavljalo značajan aspekt pristupa umetnika.
„Ta okolnost je značila da su se kopirali rukopisi iz ranijih epoha koji su rađeni na osnovu mozaika ili su se direktno preslikavali. Gračanica u tom smislu predstavlja sam kraj i onoga što je u Carigradu postignuto u istom vremenu. Ona se završava otprilike istovremeno kad i Kahri džamija koja je paradigma vrhunske lepote vizantijske umetnosti poznovizantijskog doba.“
1/7
© Sputnik / Lola Đorđević
Izložba „Gračanica: Sjaj umetnosti u doba kralja Milutina”
2/7
© Sputnik / Lola Đorđević
Izložba „Gračanica: Sjaj umetnosti u doba kralja Milutina”
3/7
© Sputnik / Lola Đorđević
Koncept izložbe podrazumeva predstavljanje živopisa prema prostornim celinama crkve: od priprate, koju je bilo moguće rekonstruisati u izvesnoj meri, do naosa i oltarskog prostora, uz posebno osmišljenu galeriju „portreta“.
4/7
© Sputnik / Lola Đorđević
Izložba „Gračanica: Sjaj umetnosti u doba kralja Milutina”
5/7
© Sputnik / Lola Đorđević
Izložba „Gračanica: Sjaj umetnosti u doba kralja Milutina” se realizuje u organizaciji SANU i Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture – Beograd
6/7
© Sputnik / Lola Đorđević
Izložba „Gračanica: Sjaj umetnosti u doba kralja Milutina” autorke Aleksandre Davidov Temerinski.
7/7
© Sputnik / Lola Đorđević
Izložba „Gračanica: Sjaj umetnosti u doba kralja Milutina”
1/7
© Sputnik / Lola Đorđević
Izložba „Gračanica: Sjaj umetnosti u doba kralja Milutina”
2/7
© Sputnik / Lola Đorđević
Izložba „Gračanica: Sjaj umetnosti u doba kralja Milutina”
3/7
© Sputnik / Lola Đorđević
Koncept izložbe podrazumeva predstavljanje živopisa prema prostornim celinama crkve: od priprate, koju je bilo moguće rekonstruisati u izvesnoj meri, do naosa i oltarskog prostora, uz posebno osmišljenu galeriju „portreta“.
4/7
© Sputnik / Lola Đorđević
Izložba „Gračanica: Sjaj umetnosti u doba kralja Milutina”
5/7
© Sputnik / Lola Đorđević
Izložba „Gračanica: Sjaj umetnosti u doba kralja Milutina” se realizuje u organizaciji SANU i Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture – Beograd
6/7
© Sputnik / Lola Đorđević
Izložba „Gračanica: Sjaj umetnosti u doba kralja Milutina” autorke Aleksandre Davidov Temerinski.
7/7
© Sputnik / Lola Đorđević
Izložba „Gračanica: Sjaj umetnosti u doba kralja Milutina”
Lepote Gračanice pristupačnije na izložbi nego u crkvi
Autorka postavke Borjana Šuvaković ističe da će posetioci izložbe imati priliku da u galerijskim uslovima vide izvanredne, očišćene kompozicije koje će moći da sagledaju na pristupačniji način nego u samom prostoru.
„Neke od kompozicija je nemoguće sagledati zbog uslova u samoj crkvi – stubova, greda, male distance, kao na primer kompozicija 'Silazak u ad', koja je za ovu priliku snimana iz više delova i sastavljanja da bi se ovde pokazala u svojoj celini i lepoti.“
Izložba „Gračanica: Sjaj umetnosti u doba kralja Milutina”
© Sputnik / Lola Đorđević
Virtuelna prezentacija
Vrlo specifična i jedinstvena arhitektura Gračanice prikazana je na velikim printovima i animacijom koja prikazuje stepene, postupnost gradnje i konstrukciju same Gračanice, gde se vidi njena vitkost i način konstrukcije.
Kad je reč o animaciji gradnje crkve, postoji i virtuelna prezentacija Fondacije „Blago“ koja je napravila snimak dronom. Film o konzervatorsko-restauratorskim radovima fotografa Ljubiše Tešić prikazivaće se tokom trajanja izložbe, a proširena verzija biće na linku sajta SANU.
„Cilj je da publici na prihvatljiv jasan i moderan način prikažemo nešto što čak ni u samoj crkvi čovek ne može da sagleda.“
