Ko je bio Sveti Nikola i zašto ga slavimo
20:54 18.12.2022 (Osveženo: 22:15 22.12.2022)
CC0 / /
Pratite nas
Mnogi Srbi slave Svetog Nikolu kao krsnu slavu i zaštitnika doma, ali malo ko zna ko je on zaista bio, kako je živeo, kako je branio pravu veru i kako je uticao na popularnu kulturu.
Rođen u maloazijskom gradu Patara, luci na mediteranskoj obali današnje Turske, Sveti Nikola je živeo u 4. veku, mnogo pre raskola između pravoslavne i katoličke crkve iz 1054. godine. Njegovi roditelji, bogati Grci Teofan i Nona, dobili su ga u vreme vladavine rimskog cara Valerijana (253–260. godine), pohlepnog čoveka koji je zbog strasti za zlatom organizovao vojni pohod na Persijsko carstvo.
Ruska ikona iz 16. veka na kojoj je prikazan Sveti Nikola sa scenama iz svog života. Ikona se čuva u Nacionalnom muzeju u Stokholmu, Švedska.
CC BY-SA 3.0 / anoniman autor/cropped photo /
Pri krštenju je dobio ime Nikolaj, što u prevodu znači pobeditelj naroda. Duhovnom životu poučavao ga je stric Nikolaj, episkop patarski, sa kojim se kasnije i zamonašio u manastiru Novi Sion. Nakon smrti svojih roditelja, Nikola je prodao celo imanje i novac razdelio sirotinji. Neko vreme je bio sveštenik u svom rodnom gradu, odlikovao se milosrđem i mnogi su smatrali da će naslediti svog strica kao episkop. Ipak, budući da je bio skroman, povukao se u samoću spreman da tako sačeka smrt. Hrišćani veruju da mu se tada javio glas Gospodnji i rekao mu: „Nikolaje, pođi u narod na podvig ako želiš biti od mene uvenčan“. Tada je napustio samački život i otišao u narod. Izabran je za arhiepiskopa grada Mira u Likiji (tadašnje Rimsko carstvo, danas oblast Turske).
Tokom vladavine careva Dioklecijana i Maksimijana u vreme gonjenja i mučenja hrišćana bio je zatvoren u tamnicu, ali ni tu nije prestajao da propoveda i širi hrišćanstvo. Prisustvovao je Prvom vaseljenskom saboru u Nikeji, ali zbog toga što je udario aleksandrijskog sveštenika Arija, optuženog za jeres, udaljen je sa sabora i zabranjeno mu je dalje prisustvo. U hrišćanskoj tradiciji se spominje da su mu odobrili ponovno prisustvo na saboru tek kada se im u snu preko izabranih arhijereja javio glas Gospoda Isusa Hrista i Presvete Bogorodice, da je učinjena velika nepravda prema Svetom Nikoli, koji je branio pravu veru.
Ljudi su ga još za vreme njegovog života smatrali za svetitelja. Prizivali su ga u pomoć pri bolestima, nekoj nesreći ili nemoći. Hrišćani veruju da se on svima odazivao i da je svima pomagao, a da je iz njegovog lica sijala svetlost. U starosti se razboleo i preminuo 6. decembra 343. godine. Sveti Nikola se i obeležava toga dana, što je 19. decembar po novom kalendaru.
Sveti Nikola, nepoznati autor, ulje na platnu, 58,5×85 cm, sredina 19. veka. O ikoni ne postoje drugi podaci, osim činjenice da je čuvana zajedno sa drugim predmetima dinastije Obrenović, koja je slavila Svetog Nikolu kao krsnu slavu. Ova ikona se nalazi u manastiru Vraćevšnica.
CC BY 4.0 / Muzej rudničko-takovskog kraja u Gornjem Milanovcu/cropped photo /
Sahranjen je u sabornoj crkvi mirlikijske mitropolije, a krajem 11. veka njegove mošti prenete su u Bari, u manastir svetog Jovana Preteče. Osim što se spomen na dan smrti svetog Nikole obeležava 19, odnosno 6. decembra, datum koji se takođe obeležava u čast Svetog Nikole je 22, odnosno 9. maja, u znak sećanja na prenošenje njegovih moštiju u Bari.
Na pravoslavnim ikonama prikazan kao visok čovek u prepoznatljivom crvenom plaštu, sa episkopskom mitrom na glavi i štapom u ruci, kako daruje decu, piše Nacionalna geografija.
Uticaj na popularnu kulturu
Praznik Svetog Nikole danas ima veliki značaj u celom svetu, jer je njegov lik povezan sa nastankom lika Deda Mraza, a nazivaju ga Santa Klaus i Santa Nikolas. U podalpskim zemljama i regionima dan Svetog Nikole se dovodi u vezu sa Krampusom, običajem čije poreklo seže u nemačko-slovensku tradiciju.
Sveti Nikola se prvi put u liku Deda Mraza pojavljuje 23. decembra 1823. godine nakon objavljivanja poeme anonimnog autora „Posete Svetog Nikole“ (danas poznatije kao „Noć pre Božića“) u mestu Troj u državi Njujork. Pesma je kasnije pripisana Klementu Klarku Muru. Mnogi od Deda Mrazovih modernih atributa su ustanovljeni u ovoj pesmi, kao što su vožnja na sankama koje sleću na krovove, ulazak kroz dimnjak i puna torba igračaka.
Kako su godine prolazile, Deda Mraz je u popularnoj kulturi evoluirao u veliku, krupnu osobu. Jedan od prvih umetnika koji je definisao moderni izgled Deda Mraza je Tomas Nast, američki karikaturista iz 19. veka. Godine 1863, slika Deda Mraza koji je naslikao Nast pojavila se u nedeljniku „Harpers vikli“.
