Dejton izgubljen u prevodu: Oduzimali vlast Srpskoj i pomoću – rečnika
© AFP 2023 / GERARD JULIEN
Pratite nas
Dejtonski mirovni sporazum sprovođen je u kategorijama van jezičkog značenja teksta, pa se tako „pomoć visokog predstavnika u sklapanju sporazuma među entitetima“ tumačila ne kao pomoć već uzimanje poluga vlasti u svoje ruke. Ova, i slične upotrebe jezika dovele su BiH u situaciju u kojoj se danas nalazi, kaže Radomir Lukić
Proizvoljan prevod opštih dokumenata okvirnog sporazuma za mir u BiH napisanih na engleskom jeziku doveo je do naopakog tumačenja značenja, pri čemu je deblji kraj, po definiciji, izvlačila srpska strana.
Ali, osim spornog tumačenja engleskih izraza, na koje je podsetio Milan Tegeltija, napominjući da su upravo te prevodilačke proizvoljnosti odredile političku situaciju u BiH, kao veći problem, nametnula se činjenica što se u sprovođenju odredbi Dejtona niko nije držao ni osnovnih jezičkih značenja.
U kojoj vezi su jezička značenja i njihovo nakaradno tumačenje sa neovlašćenim otimanjem ovlašćenja RS od strane visokog predstavnika i međunarodne zajednice razgovaramo sa profesorom Radomirom Lukićem, pravnim stručnjakom i učesnikom u mirovnim pregovorima u Dejtonu.
Poigravanje sa značenjem u Dejtonu
Lukić objašnjava da osnovni problem proističe iz toga što se niko ne drži jezičkog značenja Dejtonskog mirovnog sporazuma, naročito Aneksa 4 i Aneksa 10 koji su u centru pažnje, i što je tumačenje određenih normi iz tih aneksa van jezičkog značenja.
„Primera radi u Aneksu 10 se kaže da će visoki predstavnik pomoći u sklapanju sporazuma između entiteta. Pomoć ne znači oduzimanje odlučujućih poluga vlasti u svoje ruke. Pomoć znači da se pomaže u smislu medijacije, u pregovaranju, a ne da se samostalno donose odluke. Zatim, drugi problem je sadržan u članu 3 u kojem su poređane nadležnosti institucija BiH, i entiteta, a koji se tumači kao mogućnost da institucije BiH dobiju neke dodatne nadležnosti koje prvobitno pripadaju entitetima. Kada spojimo Aneks 10 i autokratsku ulogu visokog predstavnika koji je sebi pribavio, blagodareći ovlašćenjima pravno nepostojećeg organa Saveta za implementaciju, mogućnost da donosi akte za koje tvrdi da su zakoni, da kažnjava sve one koji neće da izvršavaju takve zakone, da ovlašćenjem vrši sudsku vlast pa možda i više od sudske vlasti, da samovoljno uklanjanja ceo niz ljudi i kažnjava ih bez ikakvog postupka dokazivanja i bez prethodnog propisivanja takvog ponašanja za krivično delo oduzimanjem značajnih ljudskih prava, onda dolazimo u sadašnje stanje“
To je osnovni problem , ukazuje Lukić, dok tek u drugom redu možemo govoriti o neadakvatnom prevodu i spornom značenju nekih reči i konstrukcija u engleskom jeziku i njihovom prenošenju u ovdašnje, odnosno srpski jezik.
Slobodno tumačenje van Bečke konvencije
Onaj ko navodno, tvrdi naš sagovornik, dobija ulogu da tumači Dejtonski mirovni sporazum uzima na sebe ulogu revizora tog sporazuma i stvara nove odredbe.
„U pravu važi jedno pravilo, ono je opšteprihvaćeno u celom svetu, a to je da jedno od pravnih značenja pravne norme možemo naći samo u krugu ili granicama nekog od jezičkih mogućih značenja. Ako značenje tražimo izvan i suprotno tome onda je to tumačenje neprihvatljivo bez obzira što postoji ceo niz kojekakvih teorija koje govore u prilog tzv. slobodnom tumačenju norme koje je samo jedna blaga instrukcija u kom smeru da se kreće, a tumač onda sam bira šta će i kako će, pa može i suprotno normi“, tvrdi Lukić napominjući da teorije o slobodnom tumačenju ne prihvata ni Bečka konvencija o međunarodnom ugovornom pravu.
Čuvanje jezika Dejtona nije napad na mir
U kontekstu očuvanja RS u granicama jezičkog čuvanja Dejtonskog sporazuma, Lukić kaže da predstoji borba za očuvanje RS koja se u novije vreme ugrožava po istom receptu po kojem su napadane institucije Jugoslavije.
RS, kaže, mora da sačuva ono što je u Dejtonu napisano i poništi ono što je silom, prinudom, pretnjom silom i eliminacijom ljudi iz političkog i javnog života, učinjeno.
„Ti pokušaji se kategorišu kao napad na mir, ugrožavanje mira, vraćanje na ratne staze. To je poznati recept kojega se prihvataju evropske zemlje, a naravno na ovim prostorima naročito bošnjačka strana. To je zaista jedna velika laž, jer RS nije ratovala ni kada su joj otimane nadležnosti nema razloga da ratuje ni sada kada insistira da se nadležnosti vrate“.
