https://lat.sputnikportal.rs/20211116/bata-zivojinovic-u-ulozi-zivota-kako-je-dostojevski-ocarao-filmske-umetnike-na-svim-meridijanima-1131619452.html
Bata Živojinović u ulozi života: Kako je Dostojevski očarao filmske umetnike na svim meridijanima
Bata Živojinović u ulozi života: Kako je Dostojevski očarao filmske umetnike na svim meridijanima
Sputnik Srbija
Bata Živojinović u ulozi života: Kako je Dostojevski očarao filmske umetnike na svim meridijanima
2021-11-16T17:31+0100
2021-11-16T17:31+0100
2021-11-17T16:08+0100
kultura
zli dusi
fjodor mihajlovič dostojevski
bata živojinović
idiot
vudi alen
zločin i kazna
živojin pavlović
društvo
dostojevski – dva veka od rođenja
https://cdn1.img.sputnikportal.rs/img/07e5/0b/10/1131619389_0:0:1207:679_1920x0_80_0_0_ca79ad858c613a36953cf60942b1db55.jpg
Odjek po svim meridijanima „Umetnost nosi u sebi takvu tajnu, prema kojoj epska forma nikada neće moći da pronađe svoj ekvivalent u dramskoj formi. Ja čak verujem da za različite forme umetnosti postoje i odgovarajući nizovi poetskih misli, tako da jedna misao nikada ne može biti izražena u drugoj formi, koja njoj ne odgovara. Drugo je, ako vi možete da preradite i promenite roman, sačuvavši za dramu samo jednu epizodu, ili da uzmete prvobitnu misao, i potpuno izmenite siže“, pisao je Dostojevski. Nije jednostavno sastaviti tačnu filmografiju dela inspirisanih prozom Dostojevskog, s jedne strane zato što je u nekim ostvarenjima sadržaj Dostojevskog skriven, vidljiv u podtekstu, a s druge strane, zato što broj tih filmova neprestano raste. Čuveni Sergej Ezejnštajn svojevremeno je pisao o odnosu filma i književnosti, pre svega, na primeru Džejmsa Džojsa, ali i Dostojevskog, govoreći da reditelji nužno treba da uče od ovog ruskog pisca. Dela Fjodora Dostojevskog, velika tema svetske književnosti postala je još veća pojavom filmske umetnosti, a njegove teme, ljudske drame i problemi, od nemih filmova do savremenih ostvarenja nadahnjuju filmske autore širom sveta. „Reč je, pre svega, o univerzalnim temama koje imaju svoj eho po čitavoj zemaljskoj kugli. Ako bi trebalo da izdvojim neke interesantne filmove koji su rađeni po Dostojevskom, izdvojio bih film koji je rađen u Peruu i film filipinskog reditelja Lava Dijaza. To pomalo radim namerno, za razliku od ovih očiglednih filmova, kao što je ’Završni udarac’, veliki film Vudija Alena sa Skarlet Johanson u glavnoj ulozi, koji je otvoreno inspiran Dostojevskim. Interesantnije je, međutim, kada vidimo da proza Dostojevskog stvarno ima odjeka na svim meridijanima zemaljske kugle“, kaže za Sputnjik Vlastimir Sudar, profesor istorije i teorije filma na londonskom Univerzitetu Kingston. Bez saosećanja Sudar ističe da je peruanski film „Bez saosećanja“ reditelja Franciska Hozea Lombardija jedna od najboljih ekranizacija „Zločina i kazne“, koji je inače veliki izazov za reditelje, upravo zbog svog obima. „Radnja se prilagođava glavnom gradu Perua, Limi, likovi su prilagođeni južnoameričkom duhu, ali tako da ostanu verni ruskom originalu. Radi se o filmu koji, prilikom prikazivanja scene u kojoj Raskoljnikov priča sa šefom policije o zločinu, neko je u publici, zbog napetosti sadržaja, imao epileptični napad. Ako ta priča može da pokaže koliko je efektna peruanska adaptacija, to govori i o recepciji literature Dostojevskog na aktivan i dinamičan način“, ističe Sudar. Bata Živojinović u ulozi života Čuveni „Idiot“ Dostojevskog inspirisao je i velikog Akira Kurosavu koji je 1951. godine snimio istoimeni film, dužine od skoro četiri i po sata. „Idiot“ je poslužio i kao književni predložak za film „Nastasja“ Andžeja Vajde, koji je, između ostalog, ekranizovao i „Zle duhe“ sa Izabelom Iper i Omarom Šarifom u glavnim ulogama. Adaptaciju dela Dostojevskog radili su i veliki Lukino Viskonti, Robert Breson, Aki Kaurismaki, Žan Luk Godar, a kod nas Živojin Pavlović i Saša Petrović. „’Neprijatelja’ Živojina Pavlovića iz 1965. godine odlično je odigirao Velimir Bata Živojinovića koji je i sam više puta, pogotovo pred kraj života, govorio o tom filmu kao njegovoj najvažnijoj ulozi. To ima smisla, jer je film baziran na ’Dvojniku’ Dostojevskog, pa Živojinović u istom filmu glumi dva potpuno različita lika. Adaptaciju je zajedno sa Žikom Pavlovićem pisao Bora Ćosić i to predstavlja primer kako Dostojevski može direktno da se adaptira na film“, navodi Sudar. Za razliku od Pavlovića, Saša Petrović u filmu iz 1969. godine „Biće skoro propast sveta“ samo se oslanja na motive iz „Zlih duha“. „To je roman koji govori o revolucijama, velikim promenama, ali i o individualnim motivima ljudi koji takve promene traže. Ti su motivi slobodni i originalno rasuti u scenariju Saše Petrovića koji se bavi i aktuelnim temama iz tog perioda kao što je invazija Čehoslovačke. Na sličan način se na ’Zle duhe’ oslonio i Žan Luk Godar u svojoj ’Kineskinji’, ali i Tarkovski u ’Ogledalu’. Veliki je izazov prebaciti prozu Dostojevskog na filmsko platno. Verovatno su se zato reditelji radije odlučivali da uzmu određene motive i pretvore ih u originalno delo, kao što je to uradio Saša Petrović “, smatra Sudar. Religiozna drama i petparačke priče On ističe da se pre pet godina u Sankt Peterburgu igrala predstava „Zli dusi“ koja je trajala gotovo deset sati, što upućuje na to da romani Dostojevskog ne mogu da stanu u predstavu ili film klasičnog trajanja. Oni više odgovaraju formi TV serijala koje su se snimale u matičnoj Rusiji. „Tako, na primer, film filipinskog reditelja Lava Dijaza pod nazivom ’Kraj istorije’ traje četiri i po sata. U tom filmu Dijaz uzima motive iz dela Dostojevskog, ali ih dekonstruiše na postmoderan način, pa Raskoiljnikov postaje nekoliko likova koji imaju različitu sudbinu. To je pokušaj da se različiti aspekti Dostojevskog stave u drugo delo, a to je film“, naglašava Sudar. Tehničke mogućnosti filma, posmatranje predmeta iz različitih uglova i planova, monolozi i dijalozi u kojima se svevideći Dostojevski gubi i meša s likovima, otvorile su nove poglede na prozu Dostojevskog i to iz ugla sedme umetnosti. Kako kaže ruski filozof i književni teoretičar Mihail Bahtin, Dostojevski je, spajanjem filozofije s kriminalom, religiozne ispovesti s petparačkim prilama, avanture i misterije u jednom delu, bacio „odlučan izazov kanonu teorije umetnosti“, a samim time i kanonu filma.
https://lat.sputnikportal.rs/20211111/dva-veka-fjodora-dostojevskog--veciti-sabesednik-svih-mislecih-ljudi-1131470839.html
https://lat.sputnikportal.rs/20211111/dostojevski-samo-rusko-srce-moze-da-pruzi-utociste-evropskoj-tuzi-1131490628.html
Sputnik Srbija
feedback.rs@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2021
Vesti
sr_RS
Sputnik Srbija
feedback.rs@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik Srbija
feedback.rs@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
bata živojinović, uloga života, fjodor dostojevski, film, bata živojinović, uloga života, fjodor dostojevski, film
bata živojinović, uloga života, fjodor dostojevski, film, bata živojinović, uloga života, fjodor dostojevski, film
Bata Živojinović u ulozi života: Kako je Dostojevski očarao filmske umetnike na svim meridijanima
17:31 16.11.2021 (Osveženo: 16:08 17.11.2021) Fjodor Dostojevski nesumnjivo je najprevođeniji ruski prozni pisac na jezik filmske i pozorišne umetnosti. Među autorima koji su ekranizovali dela Dostojevskog su i Robert Breson, Akiro Kurosava, Andžej Vajda, Lukino Viskonti, Vudi Alen, ali i Saša Petrović i Živojin Pavlović koji su se ruskom piscu vraćali i po nekoliko puta.
Odjek po svim meridijanima
„Umetnost nosi u sebi takvu tajnu, prema kojoj epska forma nikada neće moći da pronađe svoj ekvivalent u dramskoj formi. Ja čak verujem da za različite forme umetnosti postoje i odgovarajući nizovi poetskih misli, tako da jedna misao nikada ne može biti izražena u drugoj formi, koja njoj ne odgovara. Drugo je, ako vi možete da preradite i promenite roman, sačuvavši za dramu samo jednu epizodu, ili da uzmete prvobitnu misao, i potpuno izmenite siže“, pisao je Dostojevski.
Nije jednostavno sastaviti tačnu filmografiju dela inspirisanih prozom Dostojevskog, s jedne strane zato što je u nekim ostvarenjima sadržaj Dostojevskog skriven, vidljiv u podtekstu, a s druge strane, zato što broj tih filmova neprestano raste.
Čuveni Sergej Ezejnštajn svojevremeno je pisao o odnosu filma i književnosti, pre svega, na primeru Džejmsa Džojsa, ali i Dostojevskog, govoreći da reditelji nužno treba da uče od ovog ruskog pisca.
Dela Fjodora Dostojevskog, velika tema svetske književnosti postala je još veća pojavom filmske umetnosti, a njegove teme, ljudske drame i problemi, od nemih filmova do savremenih ostvarenja nadahnjuju filmske autore širom sveta.
„Reč je, pre svega, o univerzalnim temama koje imaju svoj eho po čitavoj zemaljskoj kugli. Ako bi trebalo da izdvojim neke interesantne filmove koji su rađeni po Dostojevskom, izdvojio bih film koji je rađen u Peruu i film filipinskog reditelja Lava Dijaza. To pomalo radim namerno, za razliku od ovih očiglednih filmova, kao što je ’Završni udarac’, veliki film Vudija Alena sa Skarlet Johanson u glavnoj ulozi, koji je otvoreno inspiran Dostojevskim. Interesantnije je, međutim, kada vidimo da proza Dostojevskog stvarno ima odjeka na svim meridijanima zemaljske kugle“, kaže za Sputnjik Vlastimir Sudar, profesor istorije i teorije filma na londonskom Univerzitetu Kingston.
Sudar ističe da je peruanski film „Bez saosećanja“ reditelja Franciska Hozea Lombardija jedna od najboljih ekranizacija „Zločina i kazne“, koji je inače veliki izazov za reditelje, upravo zbog svog obima.
„Radnja se prilagođava glavnom gradu Perua, Limi, likovi su prilagođeni južnoameričkom duhu, ali tako da ostanu verni ruskom originalu. Radi se o filmu koji, prilikom prikazivanja scene u kojoj Raskoljnikov priča sa šefom policije o zločinu, neko je u publici, zbog napetosti sadržaja, imao epileptični napad. Ako ta priča može da pokaže koliko je efektna peruanska adaptacija, to govori i o recepciji literature Dostojevskog na aktivan i dinamičan način“, ističe Sudar.
Bata Živojinović u ulozi života
Čuveni „Idiot“ Dostojevskog inspirisao je i velikog Akira Kurosavu koji je 1951. godine snimio istoimeni film, dužine od skoro četiri i po sata. „Idiot“ je poslužio i kao književni predložak za film „Nastasja“ Andžeja Vajde, koji je, između ostalog, ekranizovao i „Zle duhe“ sa Izabelom Iper i Omarom Šarifom u glavnim ulogama. Adaptaciju dela Dostojevskog radili su i veliki Lukino Viskonti, Robert Breson, Aki Kaurismaki, Žan Luk Godar, a kod nas Živojin Pavlović i Saša Petrović.
„’Neprijatelja’ Živojina Pavlovića iz 1965. godine odlično je odigirao Velimir Bata Živojinovića koji je i sam više puta, pogotovo pred kraj života, govorio o tom filmu kao njegovoj najvažnijoj ulozi. To ima smisla, jer je film baziran na ’Dvojniku’ Dostojevskog, pa Živojinović u istom filmu glumi dva potpuno različita lika. Adaptaciju je zajedno sa Žikom Pavlovićem pisao Bora Ćosić i to predstavlja primer kako Dostojevski može direktno da se adaptira na film“, navodi Sudar.
Za razliku od Pavlovića, Saša Petrović u filmu iz 1969. godine „Biće skoro propast sveta“ samo se oslanja na motive iz „Zlih duha“. „To je roman koji govori o revolucijama, velikim promenama, ali i o individualnim motivima ljudi koji takve promene traže. Ti su motivi slobodni i originalno rasuti u scenariju Saše Petrovića koji se bavi i aktuelnim temama iz tog perioda kao što je invazija Čehoslovačke. Na sličan način se na ’Zle duhe’ oslonio i Žan Luk Godar u svojoj ’Kineskinji’, ali i Tarkovski u ’Ogledalu’. Veliki je izazov prebaciti prozu Dostojevskog na filmsko platno. Verovatno su se zato reditelji radije odlučivali da uzmu određene motive i pretvore ih u originalno delo, kao što je to uradio Saša Petrović “, smatra Sudar.
Religiozna drama i petparačke priče
On ističe da se pre pet godina u Sankt Peterburgu igrala predstava „Zli dusi“ koja je trajala gotovo deset sati, što upućuje na to da romani Dostojevskog ne mogu da stanu u predstavu ili film klasičnog trajanja. Oni više odgovaraju formi TV serijala koje su se snimale u matičnoj Rusiji.
„Tako, na primer, film filipinskog reditelja Lava Dijaza pod nazivom ’Kraj istorije’ traje četiri i po sata. U tom filmu Dijaz uzima motive iz dela Dostojevskog, ali ih dekonstruiše na postmoderan način, pa Raskoiljnikov postaje nekoliko likova koji imaju različitu sudbinu. To je pokušaj da se različiti aspekti Dostojevskog stave u drugo delo, a to je film“, naglašava Sudar.
Tehničke mogućnosti filma, posmatranje predmeta iz različitih uglova i planova, monolozi i dijalozi u kojima se svevideći Dostojevski gubi i meša s likovima, otvorile su nove poglede na prozu Dostojevskog i to iz ugla sedme umetnosti. Kako kaže ruski filozof i književni teoretičar Mihail Bahtin, Dostojevski je, spajanjem filozofije s kriminalom, religiozne ispovesti s petparačkim prilama, avanture i misterije u jednom delu, bacio „odlučan izazov kanonu teorije umetnosti“, a samim time i kanonu filma.
