„Slavica“ i „Valter“ kao vesterni: Kako su naši filmski plakati nastali po uzoru na Leonea i Forda
20:45 24.07.2021 (Osveženo: 21:00 24.07.2021)
© Sputnik / Vesna Lapčević
Pratite nas
Od krimi drama, filmova koji su popularisali socijalizam i život radnika, do gigantskih plakata o partizanskim filmovima, izložba „Tragovi jednog vremena: Filmski plakat 1945-1970.“ svedoči o vrednostima na kojima su odrastale čitave generacije. Za bolji dijalog sa publikom, neki od njih rađeni su po uzoru na vesterne Serđa Leonea ili Džona Forda.
Po uzoru na američke filmove
Izložba „Tragovi jednog vremena — Filmski plakat 1945-1970.“ koja je otvorena u galeriji Otvorenog univerziteta u Subotici, predstavlja filmske plakate iz fundusa i arhive Filmskog centra Srbije. Za potrebe izložbe odabrano je 50 plakata filmova koji su nastali ’40-ih, ’50-ih i ’60-ih godina prošlog veka i predstavljaju značajna dela jugoslovenske kinematografije, kao što su „Slavica“, „Skupljači perja”, „Kad budem mrtav i beo”, „Rani radovi”, „Marš na Drinu”, „Valter brani Sarajevo“ i mnogi drugi.
„Ako danas pogledamo filmske plakate od ’45. do ’70. godine, shvatamo da predrasude o cenzuri u Jugoslaviji, naročito prema filmskim stvaraocima, nisu tačne. Primer za to su plakati za filmove Žike Mitrovića koji su bili moderni, dizajnirani po uzoru na američke filmove“, kaže za Sputnjik direktor Filmskog centra Srbije Gordan Matić.
Prema njegovim mišljenju, reč je o plakatima koji nam govore o nekadašnjem načinu komuniciranja sa publikom, kako se tada tretirao gledalac i kako su se producent i dizajneri odnosili prema žanrovima.
„Sa ove vremenske distance, mi često mislimo da je to bilo rigidno vreme i da su postojale neke zagrade, ali videćemo da su to dizajnerski izuzetno interesantne i šarolike ideje“, smatra on.
Plakat za prvi jugoslovenski film „Slavica“
© Sputnik / Vesna Lapčević
Gramatika nove pismenosti
Prvi filmski plakat koji je odštampan za promociju filma „Poliveni polivač“ braće Limijer preuzeo je formu litografija Tuluz-Lotreka, njihov minimalizam i neobičnu upotrebu tipografije. Dalje je filmski plakat, u cilju najave novog filma i informisanja publike o bioskopskom repertoaru, razvijao svoju „gramatiku“ koja privlači pažnju modernih gledalaca.
„Skretanje pažnje na osnovu vizuala za koje dizajner ili producent odluče da su dobri za komunikaciju, pre svega, sa publikom koja je prolazila pored tih plakata, menjao se tokom vremena, jer se i publika menjala“, objašnjava naš sagovornik i dodaje da su postojali različiti plakati za isti film koji su bili namenjeni različitim gledaocima.
„Jedan će plakat ići u ruralne sredine i on će komunicirati sa publikom kroz prikaz Mije i Čkalje, a drugo su art vizuali za urbane sredine, u kojima su umetnici promišljali kako da se obrate publici na sugestivan i stilizovan način, a ne direktno, implicitno“, navodi Matić.
„Sumnjivo lice” u režiji Soje Jovanović
© Sputnik / Vesna Lapčević
Svedočanstvo velike kinematografije
Sledeći obrasce „ekonomije pažnje“ koji su dolazili za Zapada, plakati za jugoslovenske filmove razvijali su sopstveni dijalog sa publikom, a njihov umetnički domet nije kaskao za svetom. Poznato je da je za englesku verziju filma „Bitka na Neretvi“ baš Pablo Pikaso dizajnirao plakat. Osim ovog maestralnog izuzetka, jugoslovenska kinematografija mogla je da se pohvali i nagradama koje su njeni filmski plakati osvajali.
„Bilo je izuzetnih umetnika koji su radili filmske plakate, u različitim tehnikama, kao što su burleskni plakati za filmove Soje Jovanović ili izuzetan plakat za film ’Skupljači perja‘. Plakat za film Voje Nanovića ’Čudotvorni mač‘ je, recimo, osvojio nekoliko nagrada u to vreme, a meni posebnu pažnju privlače vizuali za filmove Františeka Čapa, koji su rađeni u akvarelu i koji donose prašku školu vizuelnog izražavanja kroz plakat“, tvrdi naš sagovornik.
On podseća i na to da su jugoslovenski partizanski filmovi imali plakate veoma slične onima koji su rađeni za vesterne Serđa Leona, Džona Forda.
Plakat za film „Skupljači perja” Aleksandra Petrovića
© Vesna Lapčević
Teoretičar umetnosti Jovan Čekić u katalogu izložbe piše da su filmski plakati bili putokazi kroz mladalačko doba duboko urezano u sećanju.
„Filmski plakati su deo mladosti, nezamenjivi toposi krivudave linije odrastanja, koji su formirali čitave generacije u narastajućem medijskom haosu. Filmski plakati iz vremena kada je film menjao senzibilitet čitavih generacija imaju sve veću i emotivnu i kulturnu vrednost“, navodi Čekić.
Izložba će biti otvorena do 1. avgusta
© Vesna Lapčević
