Arhitektonska kompozicija u sastavu Državnog muzeja-rezervata „Kiži“ nalazi se na istoimenom ostrvu u severnom delu jezera Onjega.
Prema jednoj od verzija, naziv ostrva proističe od vepske reči „kiši“ što se može prevesti kao „mesto za okupljanje, igre i praznike“, ili od reči kiz (kidz) – „mahovina koja raste u vodi“.
Kompozicija „Kiži“, koju čine drvene crkve Preobraženja Gospodnjeg i Pokrova Presvete Bogoridice, izgrađene u 18. veku, kao i osmougaoni drveni zvonik iz 1862. godine, uvrštena je na spisak Svetske kulturne baštine Uneska prema tri kriterijuma – kao remek-delo građevinskog genija, primer objekta, koji je u harmoniji sa pejzažom, i vrhunac stolarskog umeća.
Muzej-rezervat Kiži podeljen je na sektore kao što su „Ruski Zaonežani“, „Vasiljevo“, „Jamka“... Pored objekata koji se nalaze pod zaštitom Uneska, turisti imaju priliku da posete i drevne kapele, seoske kuće, vetrenjače, ambare, kao i da se upoznaju sa kulturom i svakodnevnicom stanovnika tog regiona.
Mnogi objekti su dopremljeni na Kiži sa susednih ostrva.
Crkva Preobraženja Gospodnjeg najpoznatija je građevina arhitektonske kompozicije, čiji je oltar napravljen 1714. godine.
Prema verovanju, hram je izgradio stolar Nestor pomoću jedne sekire, bez ijednog eksera. Međutim, to nije baš u potpunosti tačno, jer su ekseri korišćeni prilikom gradnje 23 kupole.
Pojedini stručnjaci smatraju da je crkva Preobraženja Gospodnjeg u Kižiju građena po uzoru na crkvu Pokrova Presvete Bogorodice u Vologdskoj oblasti (izgorela 1963. godine).
Ikonostas crkve Preobraženja Gospodnjeg čine 102 ikone, koje su raspoređene u četiri nivoa. Najstarije ikone su „Preobraženje“ i „Pokrov“, koje datiraju sa kraja 17. veka (tipični primeri „severnog slikanja“, koji karakteriše dekorativnost i pojednostavljene slikarske tehnike).
Crkva Pokrov Presvete Bogorodice podignuta je krajem 17. veka, ali je izgorela. Nakon 70 godina crkva je obnovljena.
Za razliku od crkve Preobraženja Gospodnjeg, crkva Pokrov Presvete Bogorodice je „zimska“, jer poseduje grejanje. U njoj se služba obavlja od 1. oktobra do Vaskrsa.
Drvena kuća, koja pripada seljaku Oševnjevu, sagrađena je na jednom od ostrva 1876. godine. Za kuću je karakterističan razmeštaj stambenog dela i pomoćnih zgrada pod jednim krovom. To je omogućavalo ukućanima da po hladnom vremenu prelaze iz jedne prostorije u drugu, ne izlazeći na ulicu.
Na dva sprata za stanovanje smeštene su tri izbe, ulazna hodnika i podrum. Stambeni deo kuće okružen je terasom sa tri strane.
U prizemlju pomoćnih prostorija nalazila se štala, na drugom se čuvalo žito, a na tavanu se nalazila još jedna svetla prostorija.
Oševnjevljeva kuća je prva kuća koja je dovezena u muzej-rezervat „Kiži“ sa susednog ostrva.
Kuća seljaka Sergejeva dovezena je u muzej iz sela Logmoručej. I u njoj su stambeni i pomoćni objekti takođe pod jednim krovom.
Sada se prostorije koriste kao izložbene, ali tradicionalni enterijer nije obnavljan.
Crkva Vaskrsenja Lazarevog važi za jednu od najstarijih drvenih crkava u Rusiji. Sagradio je prepodobni Lazar Muromski u 15. veku i to je bila prva građevina u okviru budućeg Muromskog Uspenskog manastira.
Kasnije je crkva premeštena na ostrvo Kiži.
Do muzeja na otvorenom može se stići kruzerom iz Moskve i Sankt Peterburga, koji se zaustavljaju na tom ostrvu.
Od maja do oktobra iz Petrozavodska nekoliko puta dnevno polazi i hoverkraft (brod sa vazdušnim jastukom), a putovanje do ostrva traje sat i po.
Zimi se do Kižija može stići na motornim sankama, skijama, pomoću pseće zaprege ili pomoću hoverkrafta iz Petrozavodska.
Slikar Ivan Bilibin je posetio Kiži 1904. godine.
„Nigde nisam video takvu širinu građevinske mašte, kao u Kižiju. Kakav li je bio graditelj ovih crkava!“, pisao je Bilibin svoje utiske o ostrvu.
