Vlasti Crne Gore su iskoristile i ovaj jubilej da građanima poruče kako žive u zemlji koju najbliže opisuju superlativi. U čestitki povodom Dana nezavisnosti 21. maja predsjednik Milo Đukanović je ocijenio da je „vrijeme potvrdilo kakav je istorijski podvig napravila naša generacija“.
„Postala je važan faktor regionalne stabilnosti, uvažena članica NATO alijanse, na pragu članstva u EU. Država koja je regionalni lider u razvoju ekonomije“, kazao je Đukanović. Slične ocjene iznijeli su i premijer i predsjednik Skupštine Crne Gore, Duško Marković i Ivan Brajović.
Ako se ostavi po strani utisak da za crnogorske prvake prvo ide članstvo u NATO, pa zatim deset praznih mjesta i samohvala vladajuće elite, proslava Dana nezavisnosti jasno svjedoči o podjeljenosti crnogorskog društva. U novoj opštini Tuzi na glavni državni praznik, pored crnogorskih, prvi put se ravnopravno ističu i albanske nacionalne zastave. Dok vlasti na to žmure, istovremeno kao poslednji korak u zaokruživanju crnogorskog identiteta na sva zvona najavljuju otimačinu imovine Srpske pravoslavne crkve (SPC).
Sve to je zvanično saopštenjem podržala i Bošnjačka stranka kao dio vlasti, pa se otkriva da su u Crnoj Gori nakon 13 godina nezavisnosti latentno svi protiv svih, te da je protokom vremena sve manje onih kojima Crna Gora kao državna kuća istinski leži na srcu.
U tom smislu, utisak je da svaki od naroda i nacionalnih manjina ima neke svoje posebne račune, te da su prijateljstvo i iskrenost poslednje što se može vidjeti u njihovim međusobnim odnosima.
Sociolog Ilija Malović kao osnovni problem koji mnogi zloupotrebljavaju vidi da se i nakon 13 godina u većinskom pravoslavnom biću Crne Gore sa nesmanjenim intenzitetom diskutuje o opravdanosti razbijanja državne zajednice sa Srbijom.
„Sa jedne strane, vladajući društveni sloj današnju Crnu Goru prikazuje kao konstrukciju nastalu voljom velike većine građana, kao istorijsku nužnost i civilizacijsku težnju. Sa druge strane, ista ta država je u analizi nekih drugih monopolistički nametnut projekat, koji služi za zaštitu interesa vladajuće društvene grupe, nastao na prevaran način na pokradenom referendumu. Ovakva država za njene kritičare simbolizuje NATO okupaciju, ekonomsko i duhovno propadanje crnogorskog naroda“, kaže Malović za Sputnjik.
Među zastupnicima prve argumentacije, kako dodaje, izdvajaju se dvije dominantne grupe:
„One koje mogu da kažu da su razbijanjem državne zajednice SCG postigli svoj cilj. Ovdje pre svega mislim na pripadnike vladajuće društvene elite, ekonomske, političke i kulturne. To su pripadnici samog vrha vladajuće partije, ekonomski i politički uvezani u zatvorenu društvenu grupu, kojoj ostatak stanovništva nema prilaz. Izdvajanjem Crne Gore ova grupa dobija siguran politički azil i ekonomski okvir za bogaćenje, porodično umrežavanje, kao i mogućnost da na neodređeno vrijeme odloži novu i pošteniju raspodjelu društvenog bogatstva. Današnja Crna Gora je njihov projekat, njihova država, svaki njen segment radi za njih, oni su u njoj sve bogatiji i moćniji. Ova zajednica milionera najviše kliče državi, oni i finansiraju sva slavlja koja se dešavaju povodom 21. maja“, objašnjava Malović.
Druga društvena grupa koja ima razlog za slavlje, prema mišljenju našeg sagovornika, jesu „crnogorski ekstremisti okupljeni oko nekoliko kriptofašističkih udruženja“.
„Ova udruženja okupljaju ljude koji su potpuno gluvi za argumente koji osporavaju racionalnost i ekonomsku opravdanost razbijanja SCG. Većina crnogorskih šovinista kao jedini kriterijum društvenog progresa uzima stepen udaljenosti Srba i Crnogoraca i stepen udaljenosti država Srbije i Crne Gore. Spremni su da se zadovolje samo formalnom nezavisnošću, koja se ogleda u otvorenom prostoru za širenje istorijskog revizionizma, mržnje i podjela. Napadi na Mitropoliju, ćirilicu, istorijsko nasleđe petrovićevske Crne Gore njihova je glavna opsesija. Oni su neophodni ekonomskoj eliti, pošto joj obezbjeđuju idejno opravdanje i utemeljenje, dok elita, zauzvrat, ove montenegrinske fanatike proizvodi u vrhunski autoritet u oblasti kulture i nauke. Oni organizuju svaku od proslava jubileja nezavisnosti“, kaže Malović.
Međutim, kada se objektivno sagledaju ekonomski, društveni i politički pokazatelji stanja crnogorskog društva, ovaj sociolog smatra da ipak nema previše mjesta za euforična slavlja.
„Nezavisnost je prije svega odložila toliko potrebnu promjenu vlasti, a sa njom i promjenu neoliberalnog modela ekonomije. Ovaj model je doveo do kulturnog i socijalnog propadanja crnogorske radničke klase, sve do nivoa gdje se može govoriti o društvenoj segregaciji. Male plate, hronična nezaposlenost, rad na crno, potpuna izdvojenost iz šireg ekonomskog sistema. Ogroman broj građana je trajno zavisan od socijalne pomoći, kredita, državne i partijske milostinje. Državni dug je povećan šest puta u odnosu na 2006. godinu, a Vlada se dalje zadužuje da bi finansirala svoj klijentistički sistem vladanja“, napominje Malović.
U tom smislu, on dodaje da posebno nemaju šta da slave obični građani koji su glasali za nezavisnost vjerujući da glasaju za demokratsko, otvoreno i prosperitetno društvo.
„Umjesto nezavisne dobili su privatnu državu, umjesto ekonomske šanse monopolni kapitalizam pod kontrolom tajkuna bliskih vlasti, a umjesto stabilnosti obračun kriminalnih klanova. Na mjestu očekivane otvorenosti na sceni su provincijalizam i etnofanatizam, a umjesto napretka, crnogorsko društvo je u samom evropskom vrhu po negativnom prirodnom priraštaju, broju iseljenika i procentu samoubistava“, jasan je Malović.
Analitičar i publicista Ratimir Vujačić, slušajući hvalospjeve vladajuće elite povodom trinaestogodišnjice nezavisnosti Crne Gore, kaže da ga retorika crnogorskih vlastodržaca u tom smislu najviše asocira na Gebelsov savjet — „kad lažeš, laži krupno“.
On se naročito osvrnuo na čestitku koju je povodom 21. maja građanima uputio predsjednik države.
„Vidimo Đukanovića gdje pozira pored zastave u skupom odijelu i dubokim mislima. Kao da se pita da li je ovo zaista istina ili mi se priviđa. A priviđa mu se gotovo sve, uključujući i mnoge bitne stvari: i ’slavna hiljadugodišnja tradicija‘, i ’demokratija‘, i ’obnova državnog i nacionalnog imena‘. Najsmješniji je ipak kada umuje o ’novim tehnologijama, u vremenu četvrte industrijske revolucije‘. Nema toga u šta se ne razumije, poput nekog ’mudraca‘ koji redovno prati RTCG, a kad se poziva na dobrobit ’današnjih generacija i onih koje dolaze‘, onda zaista prestaje da bude smiješno, jer je istina upravo suprotna. I naravno, ne ide bez komičnih detalja, kad u kratkoj izjavi uspije sam sebe da demantuje. Naime, nije mogao da izdrži a da se osvrne na ’retrogradno nasljeđe‘ koje nam je ostavila ’slavna hiljadugodišnja tradicija‘“, ironično zaključuje Vujačić.
