Sojuz-Apolo — sovjetsko-američko rukovanje u svemiru

Kontakti između sovjetskih i američkih naučnika u cilju svemirskih istraživanja počeli su nakon što su prvi veštački sateliti postavljeni u orbitu. Međutim, kooperacija je bila ograničena na deljenje rezultata naučnih istraživanja u okviru raznih međunarodnih konferencija.

Na slici: Eksponat u Nacionalnom muzeju avijacije i astronautike na Smitsonovom institutu prikazuje spajanje američkog komandnog i servisnog modula Apolo 18 sa sovjetskom kapsulom Sojuz.

Saradnja između SSSR-a i SAD u oblasti svemirskog istraživanja intenzivirana je u periodu 1970-1971. godine, kada su naučnici i tehnički specijalisti obeju zemalja održali niz sastanaka. U Moskvi je 26. i 27. oktobra 1970. održan prvi zajednički sastanak o spajanju svemirskih letelica sa posadom i svemirskih stanica. Do aprila 1972, SAD i SSSR potpisali su Povelju o korišćenju svemira (Sporazum koji se tiče kooperacije u istraživanju i korišćenju svemira u mirnodopske svrhe), koja je obe države obavezala na lansiranje test projekta Apolo-Sojuz 1975.

Na slici: Posada sovjetsko-američkog test projekta Sojuz-Apolo: kapetan Aleksej Leonov (drugi red desno) i inženjer Valerij Kubasov (prvi red desno) i astronauti Tomas Staford, Donald Slejton i Vans Brand. Jul 1975.

Osnovna svrha projekta Apolo-Sojuz bila je razvijanje naprednog višenamenskog uređaja za spasavanje, testiranje tehničkih sistema i instrumenata za navođenje zajedničkih letova, kao i izvođenje zajedničkih naučnih eksperimenata i istraživanja.

Na slici: Aleksej Leonov prisustvuje medicinskom testiranju Valerija Kubasova, sovjetskog pilota-kosmonauta, na Državnom naučno-istraživačkom centru za obuku kosmonauta „Jurij Gagarin“.

Za ovu misiju dizajniran je potpuno novi mehanizam spajanja svemirskih letelica – androgeni čvor za spajanje. Prilikom svakog spajanja postojale su aktivna i pasivna strana, ali su obe strane mogle da odigraju bilo koju od te dve uloge. Ovim mehanizmom rešen je problem kompatibilnosti dvaju svemirskih brodova u slučaju vanrednih situacija.

Na slici: Piloti-kosmonauti Aleksej Leonov, Vans Brand i Valerij Kubasov treniraju na simulatoru svemirskog broda u Centru za obuku kosmonauta „Jurij Gagarin“.

U martu 1973. godine, NASA je objavila ko će biti članovi posade svemirskog broda Apolo: Tomas Staford, Vans Brand i Donald Slejton. Rezervnu posadu činili su Alan Bin, Ronald Evans i Džek Lausma.

Na slici: Piloti-kosmonauti i heroji Sovjetskog Saveza Valerij Kubasov i Aleksej Leonov tokom vežbe sletanja kosmičkog broda na vodu.

Dva meseca kasnije, obelodanjena je i posada Sojuza: Aleksej Leonov i Valerij Kubasov. Rezerve su bili Anatolij Filipčenko i Nikolaj Rukavišnikov. Doneta je odluka da će obe svemirske letelice navoditi kontrolni centri njihovih država.

Na slici: Spajanje svemirskih brodova Sojuz i Apolo, Institut za istraživanje svemira, Sovjetska akademija nauka

Između 2. i 8. decembra 1974. godine, u okviru sovjetskog plana pripreme, izveden je probni let modernizovanog kosmičkog broda Sojuz 16. Tokom leta su provereni sistemi za održavanje života i spajanje.

Na slici: Medicinski tim pregleda sovjetskog kosmonauta Alekseja Leonova pre lansiranja broda. Pogled kroz ekran nadzornog sistema.

Poslednja faza probnog programa leta započela je 15. jula 1975. godine. Sojuz i Apolo lansirani su sa sedam i po sati razlike.

Na slici: Sovjetski kosmonauti Aleksej Leonov (levo) i Valerij Kubasov na kosmodromu „Bajkonur“ neposredno pre lansiranja svemirskog broda Sojuz 19, 15. jula 1975.

Posade oba broda su 16. jula radile popravke. Sojuz je imao problema sa televizijskim sistemom, dok je sistem za spajanje na američkom svemirskom brodu imao grešku. Obe posade su uspešno i u potpunosti otklonile smetnje.

Na slici: Sojuz 19 se spaja sa svemirskom letelicom Apolo u okviru Apolo-Sojuz test projekta. Fotografija sa TV ekrana.

Dana 17. jula započela je poslednja faza „randevua“. Spajanje je zabeleženo u 19.09 po moskovskom vremenu. Dva kosmička broda su se spojila, čime je stvoren prototip za buduću međunarodnu svemirsku stanicu.

Na slici: Komandant sovjetske posade Sojuza Aleksej Leonov (levo) i komandant američke posade Apola Tomas Staford rukuju se u svemiru 17. jula 1975.godine.

Tri sata nakon spajanja, komandanti dveju misija, Staford i Leonov, rukovali su se kroz otvoreni poklopac Sojuza. To je bilo prvo međunarodno rukovanje u svemiru.

Na slici: Sovjetski kosmonaut Aleksej Leonov (levo) i američki astronaut Tomas Staford odgovaraju na pitanja novinara na pres-konferenciji u svemiru tokom eksperimentalnog leta Apola i Sojuza u junu 1975. godine. Fotografija sa TV ekrana.

Sastanak između sovjetske i američke svemirske posade direktno je prenošen na Zemlju televizijskim mrežama. Posade Sojuza i Apola održale su konferenciju za štampu u svemiru, prvu takve vrste u istoriji.

Na slici: Posada Sojuz-Apolo sovjetsko-američke svemirske misije nakon spajanja brodova u julu 1975. Kosmonaut Aleksej Leonov (sredina) i astronauti Tomas Staford i Donald Slejton.

Let spojene kosmičke letelice trajao je 43 sata, 54 minuta i 11 sekundi. Brodovi su se razdvojili 19. jula u 15.03 po moskovskom vremenu. Potom su se spojili još jednom kako bi testirali mehanizam.

Na slici: Svemirski brod sa sovjetskim pilotima-kosmonautima Aleksejem Leonovom i Valerijem Kubasovom sleće uz pomoć padobrana na severoistoku Kazahstana.

Nakon što je program uspešno završen, Sojuz se spustio na Zemlju 21. jula 1975. godine u blizini grada Arkaljk u Kazahstanu. Dana 25. jula, Apolo se spustio na vodu Pacifika. Ovaj let dokazao je efikasnost tehnika spajanja za buduće letove i misije. Uspeh leta Apolo-Sojuz test projekta odigrao je značajnu ulogu za kasnije međunarodne svemirske letove u okviru programa Mir-Šatl, kao i za projekat Međunarodne svemirske stanice.

Na slici: Sovjetski pilot-kosmonaut Leonov stavlja svoj potpis na svemirsku kapsulu nakon sletanja.

Istorijska fotografija svemirske letelice Sojuz 19 koju su snimili članovi posade Apola.