Stvarnost, često ne baš vesela, podstiče maštu i vodi u svet fantazije, posebno filmske autore u Srbiji, ocenjuju autori studije „Izgubljeni svetovi srpskog filma fantastike“, novinari i rukovodioci Festivala srpskog filma fantastike, Dragan Jovićević i Jovan Ristić.
U razgovoru za Sputnjik Dragan Jovićević kaže da ova filmska studija obrađuje jedan gotovo nepoznati, paralelni univerzum srpske i jugoslovenske kinematografije, koju čine filmovi s fantastičnim motivima.
„Na razvoj fantastike u srpskom filmu uticalo je mnogo toga — bogato folklorno nasleđe u nekim starijim filmovima, a u ovima novije produkcije najčešće je dominantna naša stvarnost, naše ekonomsko, političko i društveno stanje i pitanje koji su predstavljeni kroz vizuru fantastike“.
Jovan Ristić ukazuje na to da su motivi fantastike veoma pogodni za obrađivanje ozbiljnih društvenih tema.
Druga stvar koja često povezuje filmove je komedija. Srbi vole komediju, vole da se smeju, vole da se sprdaju, dobar deo naših filmova, zapravo, ima elemente komedije“. „Među novijim filmovima fantastike, posle 90-ih godina, u autohtonom srpskom filmu, volim da pričam da je našim autorima fantastika ugao gledanja na stvarnost. Na primer, obrađena je tema raseljavanja, tako što je uvijena u oblandu priče o duhovima. Mi imamo nemalo filmova koji su inspirisani stvarnošću, zbiljom življenja u Srbiji u ovakvom vremenu, s promenama koje neminovno ostavljaju tragove.
Od Fauna do Petog leptira
Prvi film s elementima fantastike u jugoslovenskoj i srpskoj kinematografiji snimljen je 1924. godine. Njegov autor je pionir kinematografije u Vojvodini Ernest Bošnjak. Ristić navodi da je, nažalost, sačuvana samo jedna scena iz tog filma.
„U našoj knjizi pojavljuje se verovatno prva fotografija tog filma koja se može naći u javnosti. Bilo je vrlo teško doći do nje i došli smo do nje zahvaljujući Jugoslovenskoj kinoteci. To je, dakle, film koji postoji samo na nitratnoj traci, a broj ljudi koji su ga pogledali može se nabrojati na prste“.
Autori su, kako objašnjava Dragan Jovićević, tokom istraživanja, otkrili više od 250 filmova fantastike raznih formata, žanrova i stilova.
„Da li je u pitanju naučna fantastika, epska fantastika, žanrovska fantastika, horor fantastika — svejedno, u pitanju je jedno veoma bogato nasleđe, koje bi moglo da bude i brend srpske kinematografije, nešto što je specifično za srpsku kinematografiju i što nema nijedna druga“.
Među filmovima koji se po svojim fantastičnim motivima izdvajaju u raznovrsnom srpskom filmskom stvaralaštvu su i mnoga poznata, pa i kultna ostvarenja, poput „Čudotvornog mača“ Vojislava Nanovića (1950), „Leptirice“ Đorđa Kadijevića (1973) i filma „Lijepe žene prolaze kroz grad“ Želimira Žilnika (1986).
Autori obrađuju i fantastične elemente u filmovima „Sabirni centar“ Gorana Markovića (1989), „Sveto mesto“ Đorđa Kadijevića (1990), kao i u filmovima snimljenim u novom milenijumu, među kojima su „TT Sindrom“ Dejana Zečevića, „Šejtanov ratnik“ i prvi srpski 3-de film „Peti leptir“ Milorada Milinkovića.
Radi rasvetljavanja društveno-političke, kulturne i ekonomske klime u kojoj su srpski filmovi fantastike nastajali, autori su intervjuisali petnaestak režisera, scenarista, producenata, majstora za specijalne efekte i filmskih arhivista.
Među njima su: Đorđe Kadijević, Dejan Zečević, Mladen Đorđević, Stevan Filipović, Branislav Jević, Dinko Tucaković, Borislav Stanojević, Zoran Stefanović, Petar Grujičić, Milan Konjević, Miroslav Lakobrija, Milan Todorović, Nenad Bekvalac, Nebojša Nenadić i Damir Romanov.
„Izgubljeni svetovi srpskog filma fantastike“ su dvojezično izdanje — s jedne strane je srpski original, a s druge strane engleski prevod.
