Za osam godina, koliko je trajala obnova, otkrivene su mnoge tajne palate – pronađene su skrivene sobe, tajna vrata i prolazi, a restaurirane su sve prostorije – svečani saloni za prijem gostiju, galerije, kabineti i privatne sobe Jusupovih, kao i deo nameštaja.
Sankt Peterburg je mogao da ostane bez ovog velelepnog spomenika kulture i istorije zbog erozije temelja izazvane podzemnim vodama – zidovi su popucali, a zdanje gotovo da se bilo srušilo. Srećom, dvorac je ponovo zasijao starim sjajem i otvoren je za posetioce.
Iako su u vlasništvu imali 57 dvoraca širom Rusije, plemićka porodica Jusupov odabrala je ovu palatu na obali reke Mojke za mesto prebivališta. U periodu od 1830. do 1917. godine dvorac je bio dom pet pokoljenja porodice Jusupov, mada je rezidencija izgrađena decenijama ranije – sedamdesetih godina 18. veka.
Bogatiji od carske porodice
Jusupovi potiču od vladara Nogajske horde Jusufa-murze, ali su njegovi potomci primili hrišćanstvo i verno služili ruskim vladarima četiri veka. Među Jusupovima bilo je vojnih zapovednika, gubernatora, tajnih savetnika, ministara i pokrovitelja umetnosti. Posedovali su imanja i palate, fabrike i brojne umetnine, a nosili su kneževske titule. Istoričari tvrde da su imali veći imetak i od samih Romanovih.
U peterburškom dvorcu Jusupovih se često okupljala ruska aristokratija, održavali su se maskenbali, balovi i svečani prijemi, a na sceni kućnog pozorišta nastupali su najistaknutiji peterburški baletski umetnici i svirali najbolji orkestri carske Rusije.
Ipak, tu se desio i jedan od najmisterioznijih zločina s početka 20. veka – ubistvo Raspućina. Savremenici su ovaj zločin nazvali „prvim pucnjem revolucije“.
Grigorij Raspućin, 47-godišnji sibirski seljak, iscelitelj i vidovnjak, ubijen je u noći između 16. i 17. decembra po starom kalendaru, a ubili su ga knez Feliks Jusupov i grupa zaverenika, nezadovoljnih njegovom bliskošću sa carskom porodicom i njegovim „pogubnim uticajem“ na politiku cara Nikolaja Drugog, toliko da su ga smatrali uzrokom pada Rusije. Prvo su pokušali da ga otruju cijanidom ubačenim u vino i kolače, ali otrov nije delovao. Zatim ga je mladi knez Jusupov upucao iz neposredne blizine, pa je Raspućin pao na pod naizgled mrtav. Nakon nekoliko minuta ustao je, udario kneza Jusupova i pokušao da pobegne. Ostali zaverenici su ga uhvatili, istukli, ispalili u njega još metaka, te bacili u hladnu Nevu. Obdukcija je kasnije pokazala da mu pluća nisu bila ispunjena vodom, što ukazuje na to da se nije utopio, nego da je ubijen pre bacanja u reku. Kasnije su se pojavile i priče da je britanska obaveštajna služba imala ulogu u njegovom ubistvu, navodno zato što su Raspućin i carica Aleksandra, rođenjem Nemica, u jeku Prvog svetskog rata planirali primirje između Rusije i Nemačke, što nikako ne bi odgovaralo Britancima.
Govorilo se da je Raspućin stekao veliki uticaj na carsku porodicu zahvaljujući sposobnosti da leči carevića Alekseja, koji je bolovao od hemofilije. Proglasili su ga za sivu eminenciju koja postavlja i smenjuje ministre, kroji politiku zemlje i upravlja preko carice koja „manipuliše slabim mužem“. Zbog toga su njegovi oponenti smatrali da ga treba hitno ukloniti radi spasa otadžbine i monarhije.
Međutim, mnogi savremeni istoričari se drže teze da je Raspućinov uticaj na rusku politiku preuveličan, a okolnosti njegovog ubistva su ostali nejasni do danas.
Predvideo i svoju smrt i pad Imperije
Postoje i priče da je „sibirski starac“ predvideo i sopstvenu smrt i pad carske Rusije. Govorio je: „Dok sam ja živ, živeće i dinastija Romanov“. Samo nešto više od dva meseca nakon njegovog ubistva 30. decembra 1916. godine, desila se Februarska revolucija, car je abdicirao, a nešto kasnije – jula 1918. godine - cela carska porodica je pobijena.
Jusupovi su ostali bez palate 1917. godine, koja je potom nacionalizovana. Kneževi su zbog revolucije morali da odu iz Peterburga na Krim, a potom i u inostranstvo ostavljajući veliki broj dragocenosti.
Feliks, poslednji knez iz porodice Jusupovih i jedan od Raspućinovih ubica, umro je 1967. godine u Parizu.
Danas se u podrumskoj prostoriji Jusupovskog dvorca može videti i postavka voštanih figura „Ubistvo Grigorija Raspućina“ koja prikazuje atmosferu tragičnog događaja te decembarske noći.
Više o ubistvu Raspućina i padu Imperije pogledajte ovde:
