Kuće se tresu
Tokom jutra 2. januara 1999. godine su se začuli veliki udari i podzemni potresi koji su probudili stanovnike grada Rendolf u američkoj državi Masačusets. Policija je primila desetine poziva uplašenih građana.
„Cela kuća se pomerala, slike su padale sa zidova, zvonile su čaše, stakla na prozorima, čule su se automobilske sirene“, pisale su tada lokalne novine. Ljudi su se pitali da li je to zemljotres ili eksplozija.
U nauci se to naziva – potres od mraza, koji se javlja u severnim područjima kada temperatura vazduha naglo padne. O njima se znalo još u XIX veku, a ovaj fenomen je proučavao naučnik Andrej Nikonov iz Instituta za fiziku Zemlje „Šmit“ Ruske akademije nauka.
Stanovnici severnog dela Evrope i Sibira su bili svedoci tih potresa koji su bili najintenzivniji u januaru.
Nemački naučnik Gutenberg je 1912. godine pretpostavio da je to povezano sa smrzavanjem tla, ali su tek u XX veku na to obratili pažnju.
Nikonov je došao do zaključka da se ti potresi javljaju noću ili rano ujutro i najčešće u blizini nizija, vodenih površina i vlažnog tla. Uslov je da temperatura vazduha naglo padne za 10-20 stepeni.
Potresi se osećaju stotinama metara unaokolo, a najviše nekoliko kilometara, jako su bučni i javljaju se velike pukotine. Ovakvi potresi su poznati naučnicima koji proučavaju Antarktid i led u jezeru Bajkal.
Potresi nastali od mraza su se poslednjih godina pojavljivali u Finskoj, SAD (u Čikagu), Kanadi (u Otavi provinciji Alberta).
O seriji podzemnih potresa su 6. januara 2016. godine obavestili stanovnici finskog Oula. Čuli su jake udarce, osetili kolebanje tla, a zatim videli pukotine u zemlji. Seizmološka stanica je na 14 kilometara zabeležila niz neobičnih lokalnih potresa.
Tom prilikom se uništavaju putevi i druge površine na kojima nema snega. Naučnici Univerziteta Oulu su otkrili da se ovi potresi događaju i u blatnjavim područjima u kojima se skuplja voda, najčešć u kišnim mesecima ili početkom zime, ali kada se temperatura naglo spusti do minus 20 stepeni. Kako bi došlo do pucanja tla potrebno je da zemlja promrzne u debljini od minimum pet santimetara. Pukotine su veoma duboke i mogu da oštete zgrade, temelje, cevovode, gasovode i puteve.
Naučnici tvrde da se ovi potresi mogu predvideti ako se prati prognoza.
Neophodan nadzor
„Potresi nakon zamrzavanja tla su seizmički događaji koji su izazvani iznenadnim pucanjem zamrznutog zemljišta ili planinskih stena, zasićenih vodom ili ledom. Ponekad se pogrešno smatra da je to običan zemljotres, jer postoji razlika. Potresi nakon zamrzavanja imaju malu amplitudu i seizmografi ih neće registrovati. Pored toga, potresi su lokalizivani i u nekim slučajevima se ne šire više od nekoliko stotina metara od izvora potresa“, rekao je ruski naučnik Mihail Volkov.
Istakao je da su za to potrebne niske temperature i da je to razlog što se ovi potresi dešavaju u SAD-u, Kanadi, Finskoj, na Islandu i u Danskoj. U Rusiji se javljaju u severnim i severnoistočnim regionima, kao i u Jakutiji, Irkutskoj oblasti i u Krasnojarskom kraju.
Ekspert navodi da u Rusiji postoji 140 punktova na kojima se prati temperatura zemlje. On ističe da je u maju u Salehardu, na severu Rusije, otvoren prvi punkt za monitoring. Zaključio je da će celokupna mreža za nadzor biti formirana do kraja 2025. godine na čitavoj teritoriji Ruske Federacije.
Pogledajte i: