Put svile i deset njegovih tajni

Protok robe, tehnologija i ideja je faktički izbrisao granice među civilizacijama duž Puta svile i doprinosio razvoju ljudske civilizacije.

Tokom 2010. godine su prilikom arheoloških istraživanja duž zapadne obale reke Haihe pronađeni ostaci civilizacije stari 4.100-3.600 godina. Aheolozi su pronašli predmete od bakra i opremu za topljenje, pretpostavili su da je ranije na tom mestu bio stari metalurški centar. Posebno je zanimljivo da je takva topionica bakra najstarija u istoriji.

Osim toga, pronađen je ugljenisani ječam i seme pšenice, kao i poljoprivredne alatke od kamena i kuće od gline. Ovo potvrđuje da se trgovina između Istoka i Zapada duž ove rute odvijala mnogo pre dinastije Han (202. godine pre nove ere - 220. godine nove ere). Ranije se smatralo da je tu otvoren Put svile.

Jidiš je jezik koji je star 1.000 godina i bio je jezik Aškenaza. Naučnici su prvobitno smatrali da je to nemački dijalektm s obzirom na to da jidiš ima elemente slovenskih jezika, hebrejskog, persijskog i turskog, a u pisanom obliku je sličan aramejskom jeziku. Nedavna istraživanja Univerziteta Šefild navode da je jidiš nastao među Persijancima i Aškenazima koji žive duž velikog Puta svile. Arheolozi su utvrdili da je taj misteriozni jezik nastao u današnjoj severoistočnoj Turskoj.

Teorija da je jidiš bio jezik Puta svile je potvrđena činjenicom da u njemu postoji 251 termin na temu kupovine i prodaje. Neki su smatrali da su se Jevreji-Aškenazi nastanili u Hazariji u prvom milenijumu nove ere, a u Evropu su se preselili posle raspada trgovačkih puteva. Drugi istraživači, kao što je Pol Veksler sa Univerziteta u Tel Avivu, ne slažu se s tim i insistiraju na tome da je jidiš slovenski jezik koji je pozajmio nove reči iz drugih jezika, čuvajući svoju izvornu gramatiku.

Naučnici su dugo mislili da se kuga pojavila na Zapadu zbog zaraženih buva koje su prenosili pacovi. Međutim, nedavna istraživanja su pokazala da je krivac za to skočimiš. Tim sa Univerziteta u Oslu je analizirao sačuvane zapise nakon izbijanja kuge i utvrdio da je to povezano sa klimatskim promenama koje utiču na azijske glodare, a ne na evropske pacove.

Rast temperature od jednog stepena Celzijusa udvostručuje širenje kuge kod pacova u Centralnoj Aziji. Naučnici smatraju da su jedan od ključnih faktora bile kamile trgovaca, jer su mogle da se zaraze od buva i da ih prenesu ljudima.

Tokom 2005. godine su monasi pronašli grobnicu u Tibetu staru 1.800 godina u kojoj su našli dokaze da je davno postojao izgubljeni deo velikog Puta svile. U grobnici koja se nalazila na 4.3 kilometara iznad nivoa mora je pronađena kineska svila, keramičke i bronzane posude i maska od zlata, što je dokaz da je bilo kontakata između kineskih i tibetanskih trgovaca. Pored toga, u grobnici je pronađen i drevni tibetanski čaj.

Najstariji tibetanski čaj datira od VII veka, ali onaj koji su našli u grobnici je 500 godina stariji. Hemijski sastav čaja je bio blizak čaju koji je pronađen u grobnici imperatora dinastije Hanj koja je stara 2.100 godina. Eksperti smatraju da su obe vrste čaja gajene u provinciji Junan na jugu Kine. Naučnici su izjavili da sve ukazuje na to da je to davno izgubljena grana Puta svile.

Engleski arheolog Aurel Stejn je 1907. godine otkrio pet misterioznih pisama u ruševinama karaule koja je nekada čuvala Put svile Dunhuang. Ova pisma su najraniji primeri pisanja sogdijske kulture. Sogdijci su bili narod iranskog porekla i kontrolisali su trgovinu u plodnim dolinama Centralne Azije između VI veka pre nove ere do X veka nove ere.

Ovih pet pisama opisuju istoriju sogdijske dijaspore i njenu ulogu u trgovini. Neki veruju da su pisma oduzele kineske vlasti, drugi smatraju da je poštar u žurbi zaboravio pisma.

Arheolozi su 2016. godine pronašli grobnicu koja se nalazi pored Puta svile u oazi Turfan, u kojoj se nalazi kanabis. Nalazište svedoči o važnosti marihuane među drevnim stanovnicima Puta svile. Grobnica datira 2.800-2.400 godine i čovek od 30 godina je sahranjen sa 13 žbuna konoplje u kojima je bio uvijen.

Eksperti smatraju da ovaj vid sahranjivanja trupa pripada drevnoj kulturi Subejhi, koja je dominirala pre 3.000-2.000 godina. Oaza Turfan je uvek bila popularno mesto na kome su se zaustavljali trgovci. Ovaj način sahranjivanja jasno pokazuje da je kanabis bio veoma popularan na Putu svile.

Farmeri su 1974. godine slučajno iskopali oko 8.000 vojnika napravljenih od terakote u prirodnoj veličini u grobnici Đin Ši Huang. Nedavno se pojavila teorija da je na te statue uticala grčka kultura. Do stvaranja ovih vojnika tokom 210. godine do n.e. Kinezi nisu imali tradiciju pravljenja skulptura u prirodnoj veličini. Analiza DNK u provinciji Sinđan je pokazala da su u to vreme bili kontakti između Kineza i Evropljana.

Kineski istoričari smatraju da u radu istoriografa imperije Han Sima Cana ima detaljnih izveštaja o pravljenju grobnica i vojnika od terakote bez bilo kakvih uticaja na evropski uticaj. Mada nema nikakvih sumnji u to da su se kulture Istoka i Zapada susretale sa Putom svile.

Kiziljske pećine hiljade Buda odražavaju širenje verskih ideja duž velikog Puta svile. Ovaj pećinski kompleks je smešten u Sinđanu i predstavlja najraniji kineski budistički hram u vidu pećine. Trenutno se nalazi u muslimanskom rejonu. Trgovci su širili obe religije u regionu duž Puta svile. Kompleks je sagrađen između III i VIII veka u državi Gaočan. Ukupno je 236 peščanih hramova uklesano u stenu dužine dva kilometra.

Neki od ovih hramova su jednostavne i neukrašene ćelije, dok su druge bogato ukrašene freskama. Odsustvo kineskih elemenata svedoči o tome da su one ukrašene pre uticaja dinastije Tan u ovom regionu u VIII veku. Prisustvo grčko-indijskih i iranskih elemenata navodi da su mnogo ranije stvarane misteriozne slike.

Arheolozi su 2007. godine iskopali tajno groblje staro 1.700 godina pored Puta svile. Groblje koje je pronađeno u oazi Kuča na severozapadu Kine je izgrađeno od zidova na kojima je izrezbarena mitska straža sa svih strana sveta: Azurni zmaj istoka, Beli tigar zapada, Crna kornjača severa i Crvena ptica juga. Nije poznato ko su bili ti ljudi koji su sahranjeni pored Puta svile.

Grob je opljačkan i nisu pronađeni natpisi koji bi otkrili identitet pokojnika, a neki od grobova su i dalje korišćeni nekoliko puta. U njima je do deset ljudi sahranjeno u velikom broju komora. Kuča je nekada bila najmnogoljudnija oaza u slivu reke Tarim i centar budističke države koja je kontrolisala trgovinu duž severnog kraja Puta svile.

Nakon zemljotresa je 2009. godine pronađen niz grobnica u Gornjem Mustangu u Nepalu, koji je prepisao istoriju Puta svile. Tih deset grobnica datira 400-650 godine, a u jednoj od njih su pronašli telo u veoma složenoj maski. Najveću pažnju je privukao tekstil od svile uvežen iz Kine i Indije.

S obzirom na to da nema dokaza da se tu proizvodila svila, eksperti veruju da je Put svile išao mnogo južnije nego što se ranije mislilo. Suva klima i nadmorska visina od 4.000 metara su omogućili da se tkanina očuva. Region Gornjeg Mustanga je nekada bio mali, ali je bio sastavni deo velike trgovačke mreže.