Pet najvećih praistorijskih nalazišta na Balkanu /foto/

Portal „Sve o arheologoiji“ napravio je izbor pet najčuvenijih praistorijskih nalazišta širom ovih krajeva:

Arheološki lokalitet Akrotiri na današnjem ostrvu Tera (Santorini) je dobro poznati drevni grad iz bronzanog doba. Uništila ga je erupcija vulkana, poput Pompeje. Međutim, grad je uništen znatno ranije, 1627. godine pne. Grad je bio zatrpan pepelom 30 m debljine. To je omogućilo da se očuvaju ostaci grada. Stanovnici su na vreme izbegli katastrofu, zato arheolozi nisu pronašli ljudske ostatke.

Prve ostatke arheološkog lokaliteta Akrotiri slučajno su otkrili 1866. godine rudari koji su radili u kamenolomima tog područja, a tokom građevinskih radova na Sueckom kanalu u Egiptu. Bilo je neophodno sačekati ceo jedan vek, 1967. godinu, da se organizuju sistematska iskopavanja. Čitava oblast je istražena zahvaljujući grčkom arheologu Spiridonu Marinatosu. On se nadao da će dokazati svoje teorije, objavljene 1939. godine, da je ovo bila Platonova Atlantida.

Najraniji tragovi naseljavanja na Akrotiriju potiču iz neolita (4500. g. pne). Naselje je počelo da raste iz malog ribarskog i zemljoradničkog sela u veoma važan trgovački centar na Egejskom moru. Ovo se događa u bronzanom dobu, u 2. milenijumu p.n.e.

Visok životni standard omogućio je stanovnicima da iskažu svoje umetničke veštine i talente. Takođe, pronađeni su čuveni murali po kojima je Akrotiri poznat. Murali predstavljaju dragocen izvor informacija o tadašnjem načinu života.

Potkapina Krapina nalazi se na Hušnjakovom brdu, u gradu Krapini, oko 55 km severno od Zagreba. Pod rukovodstvom Gorjanovića-Krambergera, iskopavanja na lokalitetu počinju 1899. godine i trajala su do 1905. godine.

Jedan je od najbogatijih paleolitskih nalazišta po broju ljudskih fosila. U Krapini su živeli neandertalci. Pronađeno je više od 900 fragmentovanih ljudskih kostiju. Reč je o najviše 10 neandertalaca, starosti od 2 do 27. godine. Neandertalaci iz Krapine se datuju između 120–130.000 godina.

Pored ljudskih fosila, pronađeni su i životinjski ostaci izumrlih vrsta, poput pećinskog medveda, sivog vuka, losa, velikog jelena, runastog nosoroga, pragovečeta i drugih. Više od hiljadu komada kamenog oruđa iz srednjeg paleolita je pronađeno.

Pronađeno je samo nekoliko skeleta u artikulisanom stanju i nema dokaza o namernom sahranjivanju. Umesto toga, tragovi posekotina na kostima neandertalaca i drugi dokazi obrade kostiju ukazuju na postmortalnu manipulaciju kostima od strane drugih neandertalaca ili životinja. Kanibalizam je predložen kao jedan od razloga.

Na ovim skeletima uočen je veliki broj patologija, od kojih većina uključuje degenerativna oboljenja, traume nastale tupim predmetima i hipoplaziju zuba.

Grobnica je deo velike tračke nekropole u Dolini tračkih kraljeva. Reč je tolos grobnici u obliku košnice. Sastoji se od uskog hodnika i okrugle pogrebne komore. Grobnica je obojena muralima koji predstavljaju trački par na ritualnoj pogrebnoj gozbi. Spomenik potiče iz 4. veka pne.

Murali su najbolje očuvana umetnička remek-dela iz helenističkog perioda na teritoriji današnje Bugarske.

Tračanska grobnica Kazanlak otkrivena je 1944. godine kada su vojnici kopali rovove u Drugom svetskom ratu. Spomenik je proglašen za UNESCO-vu svetsku baštinu 1979. godine. To ga čini jednim od najranijih imenovanih uopšte.

Prvobitna grobnica je nekada bila pod humkom. Nakon njenog otkrića, nad grobnicom je izgrađena mala kućica u cilju zaštite. Ova originalna grobnica nije dostupna široj javnosti. U nju mogu ući samo arheolozi sa dozvolom Ministarstva kulture. Zato je replika dostupna za posetioce.

Lepenski vir je najpoznatije praistorijsko nalazište iz mezolita u Evropi. Nalazi se na denoj obali Dunava u Đerdapskoj klisuri. Iskopavao ga je Dragoslav Srejović sa saradnicima sa Filozofskog fakulteta u Beogradu ‘60-tih godina, pre izgradnje hidroelektrane „Đerdap I”. Zbog njegove izgradnje, i da se lokalitet ne bi potopio, odlučeno je da se fizički izmesti na drugu lokaciju kako bi se sačuvao. Izdignut je za nekih 30 metara od prvobitne lokacije. Nažalost, nikada nije bio istražen do kraja. Ali je istraženo sasvim dovoljno da se sazna o životu drevnih ljudi.

Značaj ovog lokaliteta ogleda se u i materijalnoj kulturi i u tome što su na njemu uočene sve faze naseljavanja od mezolita pa do neolita, sa manjim prekidima. Presudnu ulogu u formiranju lokaliteta imali su međusobni uticaji i kontakti između lovaca-sakupljača sa poljoprivrednim zajednicama u vreme širenja neolita u jugoistočnoj Evropi.

Arheološki lokalitet je jedinstven i prepoznatljiv po kamenim hibridinim skulpturama i trapezoidnim kućama. Život na Lepenskom viru počinje tokom 8 i 9. milenijuma p.n.e. Kasnije se nastavlja na prelazu između mezolita i neolita oko 6.200. godine. U ovom periodu drevni stanvnici grade oko 70 trapezoidnih građevina. Podove su oblagali krečnim malterom (sitni šljunak, pesak i lokalni crveni krečnjak), a u centru se nalazilo pravougaono ognjište obloženo kamenom.

Hibridne kamene skulpture „žrvtenici” su bili zaliveni čvrstim malterom u podove trapezoidnih staništa. One su izrađene od peščara, visine između 15. i 60 cm, a teže od 1 do 50 kg, i više. Na kamenim skulpturama su prikazana hibridna bića čoveka i ribe. Samo jedna skulptura prikazuje ljudski torzo, dve ruke i vulvu. A to je čuvena tzv. Praroditeljka.

Na lokalitetu su primećene i ostale faze naseljavanja sve do srednjeg veka.

Crvena stijena je najznačajniji praistorijski lokalitet u Crnoj Gori. Na njemu su pronađeni ostaci od paleolita do bronzanog doba. Nalazi se u blizini sela Petrovića, na granici Crne Gore sa Bosnom i Hercegovinom, na nadmorskoj visini oko 800 m. Do otkrića lokaliteta došlo se 1954. godine.

Crvena stijena je srednjopaleolitski lokalitet u kome su živeli neandertalci ili homosapijensi pre 100.000 godina.

Pronađen je veliki broj životinjskih ostataka, oko 40 vrsta različitih životinja, od čega su 13 izumrlih. Ređe se pronalaze kamene alatke, a ljudskih ostataka nije bilo u pećini. S obzirom da preovladavaju životinjske kosti čini se verovatnim da su stanovnici lokaliteta bili prvenstveno fokusirani na preradu i konzumaciju krupne divljači.

Ljudska vrsta homo, koja je ovde živela, bavila se lovom i ribolovom.