Apel 43 istoričara za zaštitu srpskog nasleđa na prostoru BiH

U apelu se ističe da su istraživači, istoričari, profesori i javni radnici iz Republike Srpske i Srbije svedoci sve češćeg i očiglednijeg rada na krivotvorenju istorijskih činjenica o srednjovekovnoj prošlosti Srba na teritoriji današnje Republike Srpske i BiH.

Iako istorijski izvori spominju Srbe kao narod koji naseljava ova područja još od prve polovine 7. veka, dok o srpskom vekovnom kontinuitetu govore brojni istorijski spomenici, kao što su Povelja Kulina bana, povelje drugih srednjovjekovnih vladara Bosne, Miroslavljevo jevanđelje i drugi, uz raznovrsne arheološke lokalitete, pokušaj svojevrsnog istorijsko-identitetskog inženjeringa koji je započela austrougarska država sistemskim organizovanim krivotvorenjem istorijskih činjenica tokom okupacije ovih oblasti, javlja se i danas u različitim, još perfidnijim, formama, navodi se u apelu.

„Jedan od očiglednih primera promovisanja takozvane bosanske nacije i proizvodnje nepostojećih istorijskih kontinuiteta koji sežu duboko u prošlost, jeste nedavni slučaj u vezi sa Čajničkim četvorojevanđeljem, koje su pojedini krugovi iz Federacije BiH proglasili spisom „bosanske provenijencije“, čime se negira njegov pravoslavni i srpski karakter. Da ironija bude veća, pod maskom brige za kulturno-istorijsko nasleđe, Srpska pravoslavna crkva optužena je za njegovo ugrožavanje, jer je ušla u proces njegove restauracije i konzervacije tamo gde postoje najoptimalniji uslovi za to – u Beogradu“, pišu istoričari.

Kroz celi 20. vek, navodi se u apelu, bilo je pokušaja izvrtanja činjenica o nadgrobnim spomenicima naših predaka, popularno nazvanih stećcima, poput onih srpske vlastelinske porodice Hrabrena Miloradovića na nekropoli Radimlja u Stocu pored kojih je na istom kompleksu podignut spomenik blajburškim žrtvama.

„Njima se nastojao pripisati takozvani bogumilski karakter, na šta se suprotno istorijskim izvorima i dokazima nadovezuju narativi o „bosančici“. Tokom Odbrambeno-otadžbinskog rata jedan od starih simbola hrišćanske tradicije krin ili ljiljan, obeležje srpske dinastije Kotromanića, korišćen je za oznake i zastavu muslimanskih snaga u BiH, u čijim redovima su se borili islamski fanatici iz inostranstva – mudžahedini“, ističe se u apelu.

U isto vreme Republici Srpskoj se nastoji zabraniti obeležavanje 9. januara i krsne slave Svetog Stefana, čije proslavljanje ima duboke srednjovekovne tradicije na ovim prostorima, upozoravaju potpisnici ovog apela.

„Da apsurd bude veći, pojedini predstavnici vlasti i intelektualne elite u Federaciji BiH slave turske osvajače Bosne, koji su doneli islam u ove oblasti, kao dominantnu crtu savremenog bošnjačkog identiteta, i istovremeno podižu spomenike Tvrtku Kotromaniću, koji se nazivao kraljem Srba, uz obrazloženje da se radi o najznačajnijem srednjovekovnom „bosanskom“ vladaru. Sve to dešava se dok u Republici Srpskoj ne postoji nijedan spomenik vladarima srpske dinastije Kotromanića, kao ni nekom od članova velikaških rodova, poput Kosača, Sankovića, Pavlovića i drugih. Za to vreme javnost na srpskom nacionalnom prostoru suočava se sa degradacijom istorijske nauke stalnim delovanjem laika novoromantičara, koji promovišu banalizaciju i profanisanje istorijskih procesa i tradicija svodeći ih na rijaliti nivo“, upozorava se u apelu.

U lokalnim zajednicama pojavljuje se niz različitih nosilaca projekata izdašno finansiranih uglavnom iz Sarajeva ili pojedinih međunarodnih organizacija, koji u smišljenom radu sa mladima i aktivistima nastavljaju promociju falsifikatorskih narativa o srednjem veku, iza čega se kriju ciljevi o „građanskoj BiH“, bez entiteta i konstitutivnih naroda, svodeći to verbalno na „pojam zajedničke prošlosti koja nas povezuje“, multiperspektivnost, kritičko sagledavanje i suočavanje sa prošlošću i slično, dodaje se u tekstu.

„Zabrinjavajuće je to da su istoričari, prilikom ukazivanja na navedene pojave, u prethodnom periodu, naišli na iznenađujuće opstrukcije u medijima, kao i u lokalnim centrima kulture i sličnim institucijama, koje se mogu povezati sa stranim uticajem i finansijskim sredstvima“, stoji u tekstu.

Apeluje se da se srpski srednji vek, koji nedvosmisleno obuhvata i srednjovekovnu Bosnu, kao i istraživački projekti u vezi sa njim, ozbiljno uvrsti u finansiranje, podsticanje i promovisanje, ali i da se povede ozbiljna identitetska i politika pamćenja u vezi sa navedenim.

Na predstavnike Republike Srpske u zajedničkim institucijama, organima i specijalizovanim komisijama na nivou BiH apeluje se, da veoma pažljivo procenjuju pojedinačne inicijative vezane za srednjovekovno nasleđe i da na svaku zloupotrebu blagovremeno i adekvatno reaguju, te da o pokušajima manipulacija obaveste stručnu i širu javnost.

Apeluje se na članove akademske i stručne zajednice i nacionalne radnike da se krene sa značajnijim delovanjem na ovim poljima, i da se u javnom prostoru reagovanjem i drugim oblicima aktivnosti onemogućavaju pokušaji falsifikovanja i „proizvodnje“ različitih manipulacija u vezi sa srednjovekovnom prošlošću.

Po ovom pitanju treba da se zauzme proaktivan, a ne isključivo reakcioni stav, da se ne reaguje samo kada manipulacije postanu očigledne u javnosti, dodaje se u apelu.

Potpisnici apeluju na širu društvenu zajednicu da se razume i promoviše značaj našeg sveukupnog kulturno-istorijskog nasleđa u različitim krajevima srpskog nacionalnog bića.

Apeluje se na organe lokalne samouprave da se na tom nivou u saradnji sa stručnim institucijama i akademskom zajednicom, kao i Srpskom pravoslavnom crkvom, povede računa o mogućnostima imenovanja ulica, trgova i podizanja spomenika našim srednjovekovnim vladarima iz dinastije Kotromanića i drugih srpskih dinastija i lokalnih vlasteoskih porodica, prenosi RTRS.

Apel su do sada potpisala 43 istraživača, istoričara, profesora i javna radnika iz Republike Srpske i Srbije.