Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika BiH otvorila je aferu povodom slanja „Čajničkog jevanđelja“ na stručnu restauraciju u Beograd, tvrdeći da je reč o „otimanju nasleđa Bosne i Hercegovine“. „Čajničko jevanđelje“, crkveni spis iz ranog 15. veka, u vlasništvu je Srpske pravoslavne crkvene opštine Čajniče i čuva se u Crkvi uspenja Presvete Bogorodice u tom gradu.
Nastavak austrougarske kolonijalne politike
Ovo nije neki izdvojeni incident, već je u pitanju nastavak dugogodišnje politike koja seže još od austrougarske uprave krajem 19. veka koja je pokušavala da na silu napravi neki bosanski identitet, smatra redovni profesor Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta u Foči Darko Đogo.
Cilj je da tom bosanskom identitetu da ono što on ne može da ima, a to je srpsko srednjevekovno nasleđe koje je u zavičajnom smislu bilo locirano na tlu srpske kraljevine Bosne, ili Hercegovine od Svetoga Save.
„Tomislav Kraljačić je odavno napisao izvanrednu doktorsku disertaciju koja je pokazala da je austrougarska kolonijalna politika oduvek imala potrebu da preko kreiranja bosanskog identiteta odvoji jedan od zavičaja srpskog naroda i jednu od njegovih država, a to je srednjevekovna Bosna, od ostatka srpskog naroda i srpske kulture“, kaže Đogo za „Orbitu kulture“.
Agresivna politika otimanja srpskog nasleđa
Tad se krenulo sa forsiranjem nepostojećeg bosanskog jezika pravljenjem takozvane bosančice što je „potpuno promašen i naučno neopravdan naziv za srpsku ćirilicu kojom se pisalo i u Raškoj i u Bosni“. Od tog vremena sežu i rani pokušaji da se „praznina jednog tako na silu stvorenog identiteta“ popuni tako što će se u nju upisivati sadržaji koji pripadaju srpskoj pismenoj, kulturnoj i crkvenoj baštini.
„Što se tiče 'Čajničkog jevanđelja', nije ni ranije nedostajalo takvih u potpunosti neopravdanih i naučno proizvoljnih, u stvari, politički motivisanih objašnjenja koja su u potpunosti izvrtala i lingvističke i istorijske činjenice. Nisu poštovali ni najelementarniju činjenicu da je 'Čajničko jevanđelje' rukopis nastao u Ćirilo-metodijevskoj pravovernoj i pravoslavnoj tradiciji u srpskoj književnosti, u srpskom kulturnom krugu u jednoj državi u kojoj su sami kraljevi pisali da su krljevi Srbljem u Bosni i da se to jevanđelje čuva i da je u vlasništvu Mitropolije dabrobosanske Srpske pravoslavne crkve, dakle jedne od svetosavskih eparhija“.
Samim tim potpuno je nesporno lingvističko, istorijsko, kulturno, književno, pa i političko pripadanje „Čajničkog jevanđelja“ nasleđu srpskog naroda i nasleđu SPC, a ono što sad možemo da vidimo je nastavak jedne agresivne politike otimanja srpskog nasleđa, smatra Đogo.
Političke neistine – stanje društva „sarajevske čaršije“
Dodaje da profesor Milo Lompar lepo konstatuje da istorijske neistine mogu da postanu stanje jednog društva a samim tim i istine tog društva. Kad istorijske neistine metodama političkih i obrazovnih kampanja jedna novostvorena nacija prihvati kao istine svog postojanja, onda to proizvodi efekt da ljudi u Sarajevu danas prosto nisu u stanju da razlikuju istorijsku istinu od istorijske neistine.
„Umesto da savremena nauka o Bosni krene da raščlanjuje pravoslavno i srpsko nasleđe pre dolaska Osmanlija koje bi bilo zajedničko i današnjem muslimanskom svetu, današnja sarajevska tzv. bosnistika nastoji da ga u potpunosti falsifikuje i da tim falsifikatom stvori jednu novu sliku o srednjevekovlju. Sliku koja je potpuno neopravdana, politički motivisana, sliku za koju nema i ne može da nađe nijedan jedini dovoljno dobar pokazatelj. Tako da je ta afera koja je načinjena iz Sarajeva da bi se posegnulo za nečim što sarajevskoj čaršiji ne pripada, potpuno veštačka, nenaučna, proizvoljna i potpuno agresivna“.
Na taj način ona oslikava u punoći politički agresivni karakter sarajevskog unitarizma koji ne može da nađe bilo kakvu supstancu već se trudi da falsifikatima da supstancu onome što je u potpunosti lišeno bilo kakvog smisla i suštine.
Ilustracija Marka Kraljevića kao svetitelja
„Čajničko jevanđelje“ predstavlja rukopis srpske redakcije u potpunosti kanonskog karaktera podeljen na bogoslužbena pitanja što upućuje da je rukopis upotrebljavan u bogosluženju. A to bogosluženje u kom je upotrebljavano je bogosluženje po istočnom, Vizantijskom obredu, dakle bogosluženje SPC i ostalih pomesnih crkava.
Rukopis „Čajničkog jevanđelja“ je izuzetno lep i u lingvističkom smislu potpuno pripada grupi srpskih rukopisa. Ima izuzetne veze sa raškim obrascima rukopisa u kanonskom smislu. U teološkom smislu, predstavlja i donosi tekst jevanđelja bez ikakvih neočekivanih umetaka i svega onoga o čemu „pristalice bogumilske teze maštaju ili mu neopravdano pripisuju“.
„Tekst je pisan izrazito lepim rukopisom i karakterističan je po jednoj ilustraciji na kojoj je prikazan Marko Kraljević kao svetitelj. Ta ilustracija nam govori o neprekidnom zavetnom doživljaju i činjenici da jedno jevanđelje koje seže u duboku starinu samo po sebi i svom bogoslužbenom karakteru nosilo zavetnu svest srpskog naroda i nakon kosovske bitke. I govori nam o kontinuitetu ne samo poseda nego i upotrebe 'Čajničkog jevanđelja' koje je od svojih početaka do dana današnjeg imalo i uživalo u Srpskoj pravoslavnoj crkvi“, zaključio je Đogo.