Okrugli sto održan je u Institutu za evropske studije, a pored ove ugledne naučne institucije, organizatori su i Univerzitet u Istočnom Sarajevu i ruska Autonomna neprofitna organizacija „Centar za javnu i informacionu saradnju Evropa“, kao i Fond za pravnu zaštitu sunarodnika koji žive u inostranstvu i Fonda javne diplomatije „Gorčakov“.
Sličnosti ustaša i banderovaca: ubijaju na isti način
Filozof Eduard Popov govorio je o paralelama između fašizma i nacizma, odnosno njihove geneze u Ukrajini i na Balkanu. Poseban akcenat ovaj naučnik stavlja na razvoj ustaškog pokreta. Prema njegovim rečima, potrebno je praviti razliku između izvornog nacizma i fašizma i njihovih mlađih oblika, kao što je ustaški pokret i ukrajinski nacizam koji je danas aktuelan.
Između balkanskog nacizma, koji se ogleda u ustaškom pokretu (ustašizmu, kako ga Popov naziva) i ukrajinskog postoje brojne paralele.
„Po mom shvatanju, nacizam nije derivacija italijanskog fašizma, već razrada ideja britanskog rasizma i nacionalizma. Ustašizam i ono što se naziva ukrajinski nacionalizam su čiste forme nacizma – smatram ih za oblike takozvanog mlađeg nacizma. Oba oblika nacizma nastali su na rubnim delovima Austrougarske imperije i bili su reakcija seoskog stanovništva, za razliku od italijanskog fašizma, koji nestao u industrijalizovanim krajevima Italije“, objašnjava Popov.
Nemački nacisti, ukrajinski nacionalisti i hrvatske ustaše činili su strašne zločine, ali i tu postoje razlike, dodaje on. Nemački nacisti vršili su zločine bez emocija, kao da se radi o industriji. Za razliku od njih, ustaše i banderovci, ubijali su svoje žrtve, kako kaže, sa mržnjom u očima.
„Ustaše su ubijale Srbe uz pomoć noža „srboseka“, tako su i Ukrajinci ubijali Poljake, Ruse, Jevreje i druge uz pomoć noževa. To je bukvalno „nacizam ručne izrade“. U njemu nema stremljenja ka modernizaciji. On je povratak ka pećinskom čoveku – prethrišćanski, pretcivilizacioni“, ističe Popov.
Etnokulturni inženjering počinje sa Austrijom
Beloruski istoričar dr Kiril Ševčenko ističe da su se na teritoriji današnje Zapadne Ukrajine Austrougarska i Poljska bavile etnokulturnim inženjeringom – na početku tog projekta, ukrajinski nacionalni identitet nije postojao već su prvo formirani galiciki Rusini.
„Slični procesi etnokulturnog inženjeringa događali su se i na Balkanu, u Slavoniji, Bosni i Dalmaciji i veliki broj srpskog pravoslavnog stanovništva menjao je religiju i identitet na osnovu takvog inženjeringa. Tako da postoje paralele između onoga što se događalo na prostoru postsovjetskog prostranstva i na Balkanu“, navodi Ševčenko.
O pitanjima etnokulturnog inženjeringa na Balkanu govorili su i srpski naučnici, dr Rajko Petrović i dr Stevan Gajić iz Instituta za evropske studije. Prema Petrovićevim rečima, u slučajevima rusko-ukrajinskih i srpsko-crnogorskih odnosa reč je o stvaranju veštačkih nacija, a potom i kultura i jezika, a arhitekte tih procesa kroz istoriju bili su različiti zapadni centri moći.
Paralela se može povući i na osnovu toga kako su se nove nacije-države odnosile prema pripadnicima svojih starih nacija – često su pokušavali da ih asimiluju, progone, zastrašuju, uskraćujući im prava na jezik i istorijsko nasleđe.
„Tu imamo paralele kada je reč o udarima na crkveno i duhovno nasleđe i stvaranje novih, nepriznatih i samozvanih autokefalnih crkava. Tako da Srbi i Rusi, pored toliko zajedničkih stvari, nažalost imaju i to da su bili žrtve inženjeringa, stvaranja veštačkih nacija na svom tlu sa ciljem njihovog razbijanja kao nekoga ko je kroz istoriju bio antizapadno nastrojen. Treba dodati i činjenicu da, nažalost, u bivšoj Jugoslaviji i SSSR-u te ideje ne da nisu bile gušene, već su samo još više podsticane“, kaže Petrović.
Na koji način su neprijatelji Slovena od istokrvne braće stvarali krvne neprijatelje, bila je tema Gajićevog izlaganja – to je viševekovni proces koji je počeo od podele hrišćanstva i imao je različite forme.
„Ono kada se događa ubrzanje ovog procesa je kada Habsburška monarhija počinje da koristi Vatikan, ne samo za verski prozelitizam, već i za nacionalni inženjering. To je, dakle, jedan novi kvalitet – velika je razlika u tome što su ljudi vekovima mogli da budu i rimokatolici i unijati, a da zadrže svoje originalne nacionalne identitete – da budu Rusi ili da budu Srbi. Ali, sa Habsburškom monarhijom ozbiljno se radi na tome da verski identitet bude osnova za stvaranje novih nacionalnih identiteta“, smatra Gajić.
Tako se, na primer, muslimanima koji žive u Bosni i Hercegovini nameće novi identitet, koji nikada ranije nisu imali, a koji se danas naziva bošnjački; projekat stvaranja bošnjačkog identiteta započeo je Benjamin Kalaj, koga Gajić naziva originalnim visokim predstavnikom. Prva stvar koju je uradio u BiH bilo je da zabrano sopstvenu knjigu u kojoj je govorio da u Bosni žive Srbi podeljeni na tri vere.
„Tako da taj nacionalni inženjering koji su sprovodili Kalaj i Ludvig Taloci, a koji je organizovano počeo još sa Đulom Andrašijem, ministrom spoljnih poslova Habsburške monarhije, nasledili Britanci, a zatim Amerikanci, ali i druge zapadne sile koje su imale svoje interese na Balkanu“, konstatuje Gajić.
Pogledajte i: