Ne želeći da postanu „paori“, odnosno kmetovi mađarskim zemljoposednicima, kao što nisu želeli da se odreknu pravoslavlja, Srbi iz ove dve krajine preselili su se u Rusiju. Prva preseljenja počela su još za vreme Petra Velikog, a masovniji talasi kreću za vreme njegovih naslednica, Katarine I, Ane, Jelisavete i Katarine Velike. Znameniti srpski istoričar i direktor Istorijskog instituta SANU Mita Kostić objavio je o ovoj epopeji studiju pod nazivom „Srpska naselja u Rusiji, Nova Srbija i Slovenosrbija“, a Miloš Crnjanski ju je ovekovečio u „Seobama“.
„Od pustinje učinili zemlju obećanu“
Preseljenje Srba iz Habsburškog carstva u Rusiju nije bilo slučajno – bilo je organizovano i koordinisano – predvođeno je srpskim oficirima iz porodica Vitković, Preradović, Panić, Vulin, Perić, Šević, Stojanović, Tekelija…
Jedan od tih oficira, Simeon Piščević, čiji su memoari poslužili Crnjanskom kao inspiracija za „Seobe“, zemlju koju su Srbi naselili opisuje kao „otvrdlu i divlju“, koja je „možda od stvorenja sveta neobrađena i ležala je od drevnih vremena bez svake koristi, pusta i bez naroda“. Budući ruski general naseljenike upoređuje sa brodolomnicima koji kao da su se našli na pustom ostrvu i hrane se zeljem, korenjem i lovom.
„…tako smo i mi došli u pustu stepu i zemlju taku, gde od stvorenja sveta nikakva naselja nije bilo ni kupiti se ničega nije moglo… No već iduće godine nestalo je nužde, jer su posejali hrane za sebe i svoju stoku, nabavili marve, ovaca, živine i počeli bolje da žive. Tako su od pustinje učinili zemlju obećanu, naseljenu, obrađenu oplemenjenu i plodom zemaljskim izobilnu“, piše Piščević.
Najveći talas preseljenja Srba u Rusiju počeo je sredinom 18. veka i predvodili su ga Jovan Horvat (koji je sa ruskim dvorom osmislio plan preseljenja), Jovan Šević i Rajko Preradović. Kijev je bilo glavno prijemno mesto za dobijanje vojnog rasporeda i kolonizacijskog prava. Zbog sukoba sa Horvatom, Šević i Preradović zatražili su da se ne nasele u Novoj Serbiji, koja se nalazila u današnjoj centralnoj Ukrajini, a carski Senat im je odobrio da se nasele teritoriju između Bahmuta i Luganska. Slavjanoserbija osnovana je dekretom Senata od 29. maja 1753, a Bahmut je postao glavno štapsko mesto.
Bilo je planirano da se na prostoru Slavjanoserbije naseli tri do pet hiljada vojnika koji će dva puka, kojima će zapovedati Šević i Preradović. Uz još dva „pikinerna“ puka (u koja su primani naseljenici koji nisu bili Srbi), ovi pukovi činili su Slavjanoserbski korpus.
Prezimena svedoče o poreklu
Sa daljim prodorom Rusije na jug, nešto malo od decenije po osnivanju, gubi se razlog postojanja Slavjanoserbije i Nove Serbije i one su ukinute 1764. Ali, naseljenici ostaju, a neki od njih ostavljaju dubok trag u ruskoj istoriji.
„Ti srpski husari su svojim vojničkim vrlinama stekli u Rusiji toliko ugleda da su kod prostog naroda u dnjeparskoj stepi još duboko u HIH vek ’Serbъ’ i ’gusarъ’ bile reči istog značenja“, piše Mita Kostić.
Učestvuju u svim ratovima koje je Rusija u to vreme vodila. Jovan Tekelija, na primer, postaje general tokom Sedmogodišnjeg rata, kada su ruske trupe prvi put u istoriji ušle u Berlin; u idućoj generaciji, za vreme napoleonovskih ratova, potomci naseljenika zauzimaju značajna mesta u ruskoj vojsci – poznat je konjičkog generala Nikolaja Ivanoviča de Preradoviča, potomka osnivača Slavjanoserbije, koji se kao komandant jednog konjičkog gardijskog puka proslavio blistavim jurišem u kod Austerlica.
Srpski konjanici, ratujući protiv Napoleona, rasejali su kosti od Borodina (gde je, od 37 ruskih generala, njih deset bilo srpskog porekla) do Pariza. U memorijal hrama Hrista spasitelja u Moskvi, upisano je više od stotinu srpskih imena koja su se istakla u borbi protiv francuskog zavojevača; među njima i ime Đorđa Arsenijeviča Emanuela, koji je u Parizu zarobio francuskog maršala Loristona i celu carsku gardu.
Nalazeći se u okruženju srodnog i istovernog naroda, Srbi naseljeni u Novoj Serbiji i Slavjanoserbiji vrlo brzo su se, nakon ukidanja oblasti u kojima su živeli, utopili u većinsko rusko stanovništvo. Ostala su samo prezimena da ih podseća na poreklo. Tako je iz Slavjanoserbska, još jednog grada koji su, između Bahmuta i Luganska osnovali Srbi naseljenici, potekao i znameniti ruski pisac Vladimir Vojnovič.