Među šest tačaka izloženih od strane albanske delegacije prilikom poslednje runde dijaloga Beograda i Prištine u Briselu našao se i zahtev za rešavanjem pitanja vraćanja „otetih“ artefakata koje je Republika Srbija povukla iz svog muzeja u Prištini uoči rata na Kosovu.
Srpski islamolog i orijentalista Darko Tanasković smatra da je ovaj zahtev, sa stanovišta istorije umetnosti, muzeologije ili prava koje se odnosi na svojinu nad umetničkim predmetima i kulturnim nasleđem, potpuno besmisleno komentarisati, budući da je reč o političkom projektu koji je, kako on ocenjuje, potpuno nespojiv sa srpskim shvatanjem Kosova i Metohije kao pokrajine u sastavu Republike Srbije.
Dr Darko Tanasković
© Sputnik / Lola Đorđević
Zahtev *Kosova koji se odnosi na navodno uništavanje kulturnog nasleđa ove paradržave time što se u Srbiji čuvaju artefakti koji potiču sa teritorije Kosova i Metohije čisto je politički zahtev koji se uključuje u projekat zaokruživanja državnosti Kosova. Prištini na celu situaciju gleda sasvim drugačijim očima i polazi od pretpostavke da je Kosovo država, te da onda samim tim može da potražuje nešto sa teritorije druge države. Za nas je to neprihvatljivo, prema tome, o zahtevu ne vredi uopšte razgovarati, izjavio je Tanasković za Sputnjik.
Kentaur – polu-Srbin polu-Albanac
Kosovsko ministarstvo kulture, omladine i sporta objavilo je fotografiju kentaura od terakote pronađenu u zvečanskom selu Valač, kao i „tipično ilirsku“ kacigu iz metalnog doba koje, zajedno sa crvenom monohromnom polusfernom vazom ukrašenom geometrijskim motivima braon boje iz doba ranog neolita, čine, kako navode albanski zvaničnici, još jedan u nizu genocida nad Albancima.
Nema albanskog antičkog nasleđa
Istoričar iz Kosovske Mitrovice Jovan Aleksić smatra da je potpuno apsurdno i paradoksalno govoriti o albanskom kulturnom nasleđu iz perioda antike ili srednjeg veka, iz prostog razloga što su istorijski izvori, koji govore u prilog suprotnom, vrlo jasni i precizni.
Stalna postavka Narodnog muzeja u Beogradu
© Sputnik / Lola Đorđević
Albanci se kao Albanci pominju prvi put u jedanaestom veku, stoga, na prostoru o kojem govorimo, u periodu koji se pominje, Albanaca gotovo da nije bilo. Prosto je paradoksalno govoriti da postoji bilo kakvo albansko kulturno nasleđe na tom prostoru iz tog perioda. Da je postojalo, za to nasleđe bi se znalo, izjavio je Aleksić za Sputnjik.
Antički Albanci
Nakon što je ministar Hajrula Čeku optužio Srbiju da uzima artefakte u sklopu „genocidnog projekta protiv Albanaca“, a kosovsko ministarstvo kulture putem tvitera zatražilo pomoć međunarodnih institucija, Priština je, na čelu sa Aljbinom Kurtijem, odlučila da uloži žalbu i Međunarodnom savetu muzeja.
Aleksić ipak smatra da su ovakve optužbe neosnovane, budući da nemaju uporišta u nauci.
Pitanje je koje je to albansko kulturno nasleđe, koji je to albanski vladar, plemić, velmoža, velikaš sagradio bilo šta u tom periodu, bilo u antici, što je prosto apsurdno, ili u periodu srednjeg veka. Da li postoji i jedan jedini dokaz u prilog tim tvrdnjama? Koji izvor o tome govori?
Svedoci identiteta
Govoreći o delu postavke koja se čuva u Etnološkom muzeju u Beogradu, profesor etnologije i antropologije i muzejski savetnik Vesna Marjanović, smatra da je povlačenje muzejskih eksponata sa KiM ispravna odluka, jer bi u suprotnom bili uništeni ili podvedeni pod albansku baštinu.
Za arheološke artefakte ne mogu ništa da kažem pošto nemam uvid u to, ali, što se tiče etnografskog materijala, to je srpski materijal, jeste sa Kosova i Metohije, jeste da je pripadao srpskom entitetu i iz straha da se ne uništi, da se ne zatre srpsko bitisanje na tom području, doneseno je u adekvatnu instituciju, a to je Etnografski muzej, izjavila je Vesna Marjanović za Sputnjik
Osvrćući se na albanske zahteve za vraćanjem pomenutih spomenika kulture, profesorka Marjanović ističe da sami artefakti nisu bitni, već identitet kojem oni svedoče. Da bi se istorijska i arheološka metodologija ispravno primenila, neophodno je ići od artefakata do identiteta, a ne obrnuto – zarad izgradnje identiteta fabrikovati ili otimati artefakte.
Pirotski ćilim za Angelu Merkel
© Foto : Ustupljeno Sputnjiku
Ljudi sa tog područja kažu „sve može da nestane, ali običaji ne“. Prema tome, dokle god ima živih ljudi, oni neguju svoje običaje kao deo svog identiteta i osećaja pripadnosti, a svi ti muzejski predmeti koji su skladišteni u muzej zapravo imaju onu težinu da dokažu identitet i samog područja i da dokumentuju kulturu određenog naroda, zaključuje Marjanović.
Podsećamo da Narodni i Etnografski muzej u Beogradu danas čuvaju, između ostalog, i traženih 1247 artefakata, koje je Srpska akademija nauka i umetnosti povukla iz Narodnog muzeja Kosova i time ih sačuvala od uništenja 1998. i 1999. godine. Upravo je taj čin omogućio ovim vrednim spomenicima kulture da izbegnu sudbinu koju je doživelo 136 oštećenih crkava i manastira, preko pet hiljada nadgrobnih spomenika, preko deset hiljada ikona, kao i crkveno-umetničkih i bogoslužbenih predmeta.