Izložba predstavlja 25 radova iz Zbirke crteža i grafika srpskih autora 18. i 19. veka iz Kabineta grafike Narodnog muzeja, koji pružaju uvid u razne aspekte vizuelne predstave vladara dinastije Obrenović.
Od uspona do kriza – Grafike i crteži kao svedoci epohe
„Ova izložba odgovara na koji način su vladari, odnosno knezovi Miloš, Mihailo i Milan Obrenović, zapamćeni kroz umetnička svedočanstva, odnosno kroz crteže i grafike koji se čuvaju Narodnom muzeju u Beogradu. Uglavnom su odabrani portreti i prikazi ključnih istorijskih događaja kojima su građeni kult i legitimitet vladara. Kada je reč o muzeološkom kontekstu, ove radove posmatramo i kao umetnička dela, ali i kao važne istorijske dokumente “, kaže u razgovoru za Sputnjik autorka izložbe Jasmina Cukić.
Plakat za izložbu "Kako pamtimo vladare?" u Narodnom muzeju u Beogradu
© Narodni muzej
Prema njenim rečima, izabrani portreti trojice vladara nastali su u raznim vremenskim periodima, i beleže trenutke u kojima su se uspinjali na vlast, bili na vrhuncu moći, ali i periode krize koji se, pre svega, odnose na boravak Miloša i Mihaila Obrenovića u emigraciji.
„Ti radovi nam kroz ikonografiju i ambijent u kojem su vladari predstavljeni otkrivaju ne samo kako ih mi danas pamtimo nego i kako su oni želeli da budu upamćeni služeći se upravo vizuelnom kulturom, odnosno gradeći o sebi sliku posredstvom materijalnih svedočanstava“, kaže Jasmina Cukić.
Kako je grafika oblikovala javno mnjenje
Naša sagovornica napominje da su vladari vešto koristili pre svega umetnost grafike kao važno sredstvo za političku propagandu, budući da su grafička dela dopirala do šire javnosti posredstvom štampe i knjiga u kojima su objavljivane.
„Za razliku od grafike crtež je mnogo sporije ulazio u javni prostor, zbog čega su umetnici koji su izrađivali crteže događaje predstavljali slobodnije, iz lične vizure, kao hroničari, odnosno svedoci događaja. Grafičari su, međutim, često radili po narudžbini samih vladara, zbog čega su bili u obavezi da vode računa o reprezentativnosti svojih prikaza“, objašnjava Jasmina Cukić.
Ona ističe primer prikazivanja Takovskog ustanka, kao događaja koji je zauzimao važno mesto u konstruisanju predstave o knezu Milošu, ali i o celoj vladarskoj dinastiji Obrenović, s obzirom na to da su se svi njegovi naslednici pozivali na istorijski značaj ovog događaja i kroz njega legitimisali svoj položaj.
Naša sagovornica podseća da su se predstave o vladarima gradile i kroz druge umetničke medije, a pre svega kroz slikarstvo i, nešto kasnije, podizanjem spomenika.
Srpski knezovi u različitim izdanjima
Na izložbi su, pored ostalog, predstavljena tri portreta kneza Mihaila Obrenovića, na kojima je identitet vladara prikazan na tri potpuno različita načina. Na jednom od portreta knez je prikazan u generalskoj uniformi, na drugom u narodnom kostimu, a na trećem u građanskom odelu.
Miloš Obrenović
„Naše pamćenje vladara je uglavnom posredovano slikama, skulpturama, ne samo u srpskoj umetnosti nego i šire. To su mediji koji računaju na trajanje u vremenu i prostoru. Prednost grafike je mogućnost prenošenja u razne medije, tako da su neki od radova nastali prema slikama, a potom su nalazili mesto u knjigama. Svima nam je, recimo, poznat portret Miloša Obrenovića koji je radio Pavel Đurković, ali ćemo na ovoj izložbi biti u prilici da vidimo knezov portret koji je radio peštanski bakrorezac Samuel Lenhard. Prema toj slici otisnut je i lik koji se nalazi u knjizi Vuka Stefanovića Karadžića, biografiji kneza Miloša koja je takođe predstavljena na izložbi. Tako posetioci imaju mogućnost da, ako samo malo produže prema zbirci srpskog slikarstva Narodnog muzeja, vide tri Miloševa portreta u tri različita izdanja“, napominje naša sagovornica.
Izložbu prati i dokumentarni materijal, uglavnom iz štampe tog perioda, koji približava publici duh epohe, odnosno istorijski kontekst u kojem su grafike nastajale.
Pored grafika Anastasa Jovanovića, najistaknutijeg stvaraoca na polju grafičke umetnosti iz tog perioda, na izložbi su prikazani i crteži i grafike Stefana Todorovića, Đorđa Krstića, kao i brojnih inostranih autora, poput Karola Pop de Satmarija, Vincenca Kaclera, Samuela Lenharda, Josifa Mančuna i drugih.
Izložba u Narodnom muzeju biće otvorena do 24. aprila.