Nemci su u decembru 1941. godine pretrpeli prvi veliki poraz u Drugom svetskom ratu. Vreme blickrigova je prošlo – Vermaht je potisnut od sovjetske prestonice i oslobođeno je nekoliko susednih oblasti, podseća Koc.
Pravi trenutak za napad
Krajem novembra i početkom decembra 1941. snage grupe armija „Centar“ približile su se Moskvi. Neprijatelj je zauzeo Solnečnogorsk, Jahromu, Krasnu Poljanu, prešao reku Naru severno i južno od Naro-Fominska i stajao kod Kašire i istočno od Tule.
Sovjetska prestonica bila je trofej koji je Hitler najviše želeo. Kako se navodi u članku, poslao je više oklopnih i motorizovanih divizija u napad nego u maju 1940. protiv Francuske, Belgije i Holandije zajedno.
Na Moskvu je krenulo 1,8 miliona vojnika, 1.170 tenkova, 13.500 oruđa i minobacača i najmanje 600 aviona. Nemaca je bilo više, ali je njihova vojska bila istrošena zbog dugotrajne ofanzive i upornog otpora koji je pružala Crvena armija. Pored toga, bili su u deficitu sa zimskim uniformama.
Rukovodstvo SSSR-a je shvatalo da je pravi trenutak za kontraofanzivu, ističe novinar.
Kontraofanziva
Glavni udarac je bio isplaniran severno od glavnog grada, na desnom krilu fronta gde su odbranu činile 30. i 16. sovjetska armija i gde su iz rezerve Vrhovne komande prebačene 1. udarna i 20. armija. Ukupno je za operaciju pripremljeno 1,1 milion vojnika, 774 tenka i oko hiljadu aviona.
Kontranapad je počeo na današnji dan, 5. decembra, napadom levog krila Kalinjinskog fronta. Sovjetske trupe su do 7. januara uz intenzivne borbe stigle do Volge severozapadno i istočno od Rževa i napredovale 60-120 kilometara u južnom i jugozapadnom pravcu. Armije desnog krila Zapadnog fronta krenule su 6. decembra i oslobodile Istru, Klin i Volokolamsk. Potisnuvši neprijatelja između 90 i 110 kilometara na zapad, eliminisali su pretnju zaobilaženja Moskve sa severa.
Zarobljeni Nemci kod Moskve u decembru 1941. godine
© Sputnik / Anatoliй Garanin
Na levom krilu Zapadnog fronta zadato je nekoliko snažnih udaraca 2. tenkovskoj armiji Vermahta. U strahu od njenog opkoljavanja istočno od Tule, nacisti su se povukli. Do 16. decembra je otklonjena i pretnja Moskvi sa juga. Tog dana je Hitler zabranio povlačenje velikih formacija na velika područja. Grupi armija „Centar“ je naređeno da spreči proboje i zadrži odbranu. Naređenje je, kako piše Koc, razbesnelo nemačke vojskovođe, koji su shvatili da Hitler ne razume stvarnu situaciju na frontu.
Hitlerovo naređenje se smatralo glavnim razlogom velikih gubitaka u bici za Moskvu, navodi se u materijalu.
Sada je čak i Vrhovna komanda shvatila da čitava kampanja visi o koncu, a do sada niko nije slušao naše krike upozorenja – veliki broj izveštaja o slabosti naših trupa je napisan i na višem i na nižem nivou, pisao je nemački general Gothard Hajnrici krajem decembra.
S druge strane, Crvena armija je napredovala.
Uoči Nove godine, neprijatelj je potisnut 250 kilometara, naneta je velika šteta 38 nemačkim divizijama, podseća ruski novinar. Oslobođeno je više od 11 hiljada naselja. U januaru 1942. godine Štab Vrhovne komande izdao je naređenje za opštu ofanzivu kod Lenjingrada u jugozapadnom i zapadnom pravcu, u cilju opkoljavanja i poraza glavnih snaga grupe armija „Centar“.
Ofanziva je obustavljena tek 20. aprila 1942. godine. Nemci su se povukli 150-400 kilometara ka zapadu. Moskovska i Tulska oblast, mnoge oblasti Kalinjinske i Smolenske oblasti očišćene su od neprijatelja.
Iako grupa armija „Centar“ nije uništena, pretrpela je ozbiljne gubitke. Konkretno, bilo je više od 500 hiljada ubijenih, ranjenih i nestalih, uništeno je 1.300 tenkova, 2.500 topova i druge tehnike. Nemačka je pretrpela prvi veliki poraz, naglasio je Koc.
Heroji kontraofanzive
Uoči 80. godišnjice kontraofanzive kod Moskve, rusko Ministarstvo odbrane je skinulo oznaku tajnosti sa arhivskih podataka o događajima iz tih dana.
Posebna pažnja posvećena je podvizima Crvene armije. U bici za Moskvu je skoro 40 grupa i jedinica dobilo gardijsko zvanje, 36.000 sovjetskih vojnika ─ ordene i medalje, dok je 187 osoba dobilo zvanje Heroj Sovjetskog Saveza.
Već prvog dana kontraofanzive, podvig je izvela tenkovska posada general-pukovnika Pavla Gudza. Za tri sata je uništeno deset neprijateljskih vozila.
U bici za Moskvu proslavili su se i artiljerci. Na primer, komandant minobacačke čete 29. streljačke brigade Grigorij Pistogov istakao se u oslobađanju Klina, a junački se borila i pešadija.