Da li potenciranje vojvođanskog pitanja u susret popisu stanovništva Srbije, a istovremeno izbegavanje da se popišu Srbi u Crnoj Gori, ali i Sloveniji, najslikovitije pokazuje ne samo kako se politički funkcionalizuju preporuke Saveta Evrope zarad geopolitike rekonfiguracije Balkana, već i kako se u modelu stvaranja političkih nacija malo toga promenilo od manifesta Ante Starčevića koji je tvrdio da „u Hrvatskoj kraljevini nema drugog političkog naroda osim hrvatskog naroda“.
U prilog opravdanosti pitanja govori i poziv koji je ovih dana, uoči popisa stanovništva u Hrvatskoj, Srbima uputila organizacija Hrvatskog udruženja pravoslavnih branitelja i pripadnika nepriznate Hrvatske pravoslavne crkve - da se izjasne kao pravoslavni Hrvati.
Precrtati Srbe, upisati i veštačke nacije
Profesor Časlav Koprivica sa Fakulteta političkih nauka u razgovoru za Sputnjik ukazuje na činjenicu da je prećutkivanje srpskog nacionalnog korpusa i istovremeno insistiranje na veštačkim nacijama, deo istog paketa.
Ukoliko se, kaže, ne održi popis stanovništva u Crnoj Gori na kojem će biti moguće identitetsko izjašnjavanje, već od 2023. godine oni će imati faktički administrativnu registraciju stanovništva i resursa što znači da neće biti popisivanja i neće biti moguće ustanoviti koliko na primer ima nacionalnih Srba.
S druge strane, upozorava naš sagovornik, ukoliko bi se na eventualnom popisu u Srbiji 300 ljudi izjasnilo da su Vojvođani, po sili zakona to bi postala pravna i politička činjenica unutar države Srbije.
Takođe, još jedna nesuvislost leži u pitanju kako to da insistiranje na Vojvođanima ide uvek uz objašnjenje da je to preporuka Saveta Evrope, dok iste preporuke ne važe za Srbe u regionu.
„Zapad je slao poruke ohrabrenja Krivokapiću da ne treba žuriti sa popisom iz čega se vidi da je sasvim legitimna stvar da se u Crnoj Gori pitanje nacionalnog izjašnjavanja izbegne. Posle promene vlasti u Crnoj Gori jedna od gorućih tema bila je popis. Ideološke snage koje su izgubile na izborima smatrale su da to može da ugrozi državu Crnu Goru. Nameće se zdravorazumsko pitanje ako jedan normalan civilizacijski čin može da ugrozi tu državu onda znači da sa tom državom nešto nije u redu. Odlaganje popisa je pokazatelj da i aktuelne vlasti nastavljaju sa politikom identitetskog inžinjeringa“.
Koprivica podseća da su nekadašnje vlasti imale ambiciju da se u saradnji sa stranim elementima pre svega sa Zapadom bave identitetskim, nacionalnim inžinjeringom na teritoriji Crne Gore.
„Na prošlom popisu urađenom 2011. pojavila se anomalija da iako je Crna Gora samostalna država broj izjašnjenih nacionalnih Crnogoraca je bio daleko ispod 50 posto. Pritom je vršen masovni pritisak na građane Crne Gore da se izjasne kao Crnogorci kao što je dopuštena i mogućnost višestrukog srpsko crnogorskog izjašnjavanja. Kako popis ne prepoznaje kategorije dvojnih identiteta, svi oni koji su se u nekoj varijanti izjasnili kao Crnogorci-Srbi ili obrnuto bili su zavedeni kao Crnogorci. Ako sve to imamo u vidu onda je potpuno jasno da je za vlasti koje su na nelegalnom referendumu ishodovale nezavisnost Crne Gore, povećavanje broja nacionalnih Crnogoraca i drastično smanjivanje broja nacionalnih Srba na popisu bilo prvorazredno strateško pitanje. Ako je to strateško pitanje za jednu državu to znači da ona mora da vodi jednu vrstu tihog građanskog rata protiv dela svog stanovništva što je ne samo nezakonito, nemoralno nego se protivi zdravom razumu“.
Neko bi da stvori nacionalnost Vojvođanin
Inicijativu grupe stranaka da se odrednica „Vojvođanin/Vojvođanka“ na popisu stanovništva u Srbiji 2022. godine klasifikuje kao posebna nacionalna pripadnost istoričar prof dr Goran Vasin naziva besmislicom.
On objašnjava da je očigledna tendencija zloupotrebe maglovitog pojma Vojvođanin koji se koristi u svrhe pravljenja nestabilnosti, političke krize, kao pokušaj narušavanja celovitosti suvereniteta ili stvaranja neke nove nacije. Reč je kaže o apsolutnoj zloupotrebi činjenica. Jer, osnova pojma Vojvođanin je vezana za srpsku Vojvodinu, srpsku elitu, srpski 19. vek , srpsku zavetnu misao koja je duboko utemeljena na istorijskim tradicijama nemanjićke države i svetosavlja, a koju su prečanski Srbi u Habzburškoj monarhiji baštinili kroz 18. i 19. vek.
„Termini srpska Vojvodina i Vojvođani vezani su za Majsku skupštinu održanu 1848. godine u Sremskim Karlovcima kada je aklamacijom srpske elite formirana srpska Vojvodina na čelu sa vojvodom Stevanom Šupljikcem i kada je mitropolit Josif Rajačić izvikan za srpskog patrijarha. Priča o srpskoj Vojvodini funkcioniše u Habzburškoj monarhiji i to je osnovna ideja srpske duhovne i političke elite. Svako drugo tumačenje ovog pojma gruba je zloupotreba istorijskih činjenica“.
Oprobani model
Ovo je prvi korak, kako upozorava, ka pokušaju stvaranja političke nacije. Drugi bi mogla biti Crkva.
„Formiranja novih političkih nacija oprobani je model sa kojim se krenulo posle Drugog svetskog rata. Podsetimo da su ti pokušaju uvek bili praćeni pritiscima na SPC kao ključnog stožera Srba, čuvara srpskog identiteta i duhovnosti. Proces rastakanja svega srpskog išao je kroz razne modele formiranja MPC ili nekih naivnih pokušaja stvaranja CPC kako bi se stvorio raskol i na taj način pokušalo veštačko formiranje nacije“.
Odlaganje popisa u Crnoj Gori zbog političkih razloga, pritisak na Srbe u Hrvatskoj kroz priču o Hrvatskoj pravoslavnoj crkvi kao i potenciranje vojvođanskog pitanja i on, poput Koprivice, smatra delom istog paketa. Koncept, smatra Goran Vasin, nije nov i ako se osvrnemo na prošlost, to što se danas dešava videli smo i 1804,1878, 1914. pa na dalje. Cilj je i tada i danas isti. Rešavanje srpskog nacionalnog pitanja kroz 19. i početak 20. veka podrazumevalo je svođenje Srba koji su u geopolitičkom istorijskom i svakom drugom smislu činili okosnicu ili kičmu Balkana, na meru Zapada, a kasnije i očekivanja EU.