Svaka treća osoba u svetu je izložena zemljotresima. Taj se broj u poslednjih 40 godina gotovo udvostručio.
U proseku, zemljotresi izazivaju ekonomske gubitke u vrednosti od oko 40 milijardi dolara svake godine, zbog uništenja proizvodne i ometanja saobraćaja. Zato je sada znanje o seizmičkoj aktivnosti veći prioritet nego ranije.
Ove sedmice, jedno od najvećih osiguravajućih društava iz SAD-a, FM Global, objavilo je najopsežniju svetsku kartu rizičnih područja. Pri izradi karte, korišćeni su podaci i modeli seizmičkih opasnosti koje su izradili fondacija koja se bavi modelima zemljotresa GEM, kineska uprava za potrese i američka geološka služba.
Mapa prikazuje zone označene bojom na osnovu razdoblja kretanja tla koje je izazvalo oštećenja - svakih 50 godina, svakih 100, 250 i 500, i više od 500 godina, prenosi Jutarnji list.
Za razliku od standardnih mapa zemljotresa koje prikazuju samo očekivana podrhtavanja tla tokom seizmičkog događaja, ova karta uključuje podatke o tlu i strukturna svojstva zgrada kako bi se prikazala verovatnoća da će zemljotres oštetiti te građevine.
Svojstva tla igraju važnu ulogu u ishodu zemljotresa. Kako seizmološki talasi putuju kroz zemlju, kreću se brže kroz tvrde stene nego kroz meko tlo. Kada ti talasi pređu iz tvrde u meku zemlju, povećava im se amplituda, a veći talas izaziva jače podrhtavanje tla. Zrnasti i vodom zasićeni sedimentni slojevi u podzemlju takođe mogu da dovedu do ukapljivanja tla tokom potresa, a pritom je tlo obično kruto i ponaša se poput tečnosti, što dovodi do rušenja zgrada.
Ova karta u obzir uzima i krhkost građevina, posebno zgrada, kako bi se definisale rizične zone. Seizmolozi često ističu da nije potres taj koji ubija ljude, već oštećene zgrade. Ako su zgrade projektovane u skladu sa modernim seizmološkim pravilima, sa ojačanim konstrukcijama, onda je rizik vrlo nizak čak i ako dođe do jakog potresa. Sa druge pak strane, čak i zemljotres male snage može da izazove mnogo žrtava ako se uruše, primera radi, cigleni zidovi u starim zgradama.
Svake godine oko 1000 snažnih zemljotresa, magnitude 5,5 ili više, pogode Zemlju. Velika većina njih događa se na mestima gde se susreću tektonske ploče ili gde se segmenti Zemljine kore pomeraju bočno jedan uz drugog. Malo zemljotresa se događa duž raseda u stabilnoj unutrašnjosti ploča.
Prema ovoj karti, neke oblasti u svetu su u zonama visokog rizika, poput američkih saveznih država Kalifornije, Ajdaha, Nevade, Novog Meksika i Jute. Tamo su mogući potresi i jači od 7 stepeni po Rihteru, odnosno zemljotresi koji mogu da ostave razorne posledice.
Oblasti poput Novog Zelanda, Kine, Meksika i Latinske Amerike u riziku su zbog toga što se najaktivniji vulkani nalaze na području gde se susreću ploče ili blizu tog područja.
Što se tiče Evrope i Bliskog Istoka, kako se afrička ploča kreće prema severu, ona se sudara sa evropskom i azijskom pločom i tako stvara složene rasede i pomera mikroploče oko Sredozemnog i Crvenog mora. Drugim rečima, Holandija, Francuska, Švajcarska, Italija i Izrael su zone visokog rizika.
Kada je reč o Indiji, indijska ploča se kreće prema severu i sudara sa azijskom pločom formirajući pritom Himalaje. Proces izgradnje planina generiše puno potresa i potisnih raseda, a područja nižeg rizika su američke savezne države Oregon i Vašington.
U zonama manjeg rizika su i Tajland, Malezija, Singapur i Australija, koje graniče sa takozvanim Vatrenim prstenom. U Evropi i na Bliskom istoku Španija, Nemačka, Austrija, Mađarska i Ujedinjeni Arapski Emirati su u nižem riziku od razornih zemljotresa.
Rizična, ali ne preterano, i oblast Otave-Montreala u Kanadi, gde u retkim slučajevima tektonski stres može ponovno da aktivira pronađene fosilne rasede.
Pročitajte još: