Od mnogih legendi koje je narod smislio o Golupcu i njegovoj veličanstvenoj Tvrđavi, najpopularnija je ova o izvesnom Turčinu, oženjenom za princezu iz ovih krajeva. Po predanjima, princeza je bila zaljubljena u drugog, meštanina iz obližnjeg sela, kog je svakog dana posećivala, piše Nacionalna geografija.
Ljubomorni muž, a komandant Golubačke tvrđave, hteo je preljubi da stane na put, pa je ženu zatvorio u najvišu kulu, koju Golupčani po obliku nazivaju Šešir-kulom, gde su joj jedino društvo pravili golubovi. Princeza ih je hranila i sa njima razgovarala, skraćujući zatočeničke godine, bajkovit je opis tobože istorijske situacije.
Priča dalje kaže da mužu ovo nije bilo dosta, već je svoju ženu odvezao čamcem do na sred Dunava, gde je lancima vezao za stenu koju zovu Babakaj.
„Veruje se da je on od nje zahtevao da se pokaje, izvikujući te reči na turskom“, priča mladi istoričar Jovan Kocmanović, autor knjige „Golubac iz brodića“.
Iz srpskog ili ženskog inata, princeza nije htela, pa je ostala zavezana na današnjoj vodenoj granici između Rumunije i Srbije. U narednom dugom periodu, nju su hranili i pojili golubovi, u znak zahvalnosti za to što je ona njima činila. „Tu priču narod završava rečenicom da je duh princeze još uvek živ, čim golubovi i dan danas sleću na stenu Babakaj“, kaže Kocmanović.
Svaku legendu treba shvatiti vrlo uslovno, ali je činjenica da su svi narodi, Vizantinci, Ugari, Turci i Srbi, koji su se borili oko srednjevekovne tvrđave na oko tri kilometra nizvodno od Golupca, fortifikaciju nazvali po golubu.
Ova konkretna priča nastala krajem 18. veka, kada su Srbi na ovim prostorima još uvek robovali pod Turcima, pa odražava „srpsku nacionalnu istoriju“ kroz suprotstavljene likove, kako Kocmanović objašnjava. Zapravo, legendama se stvarala društvena klima iz koje je trebalo da bukne revolucija.
Slične su priče smišljene po čitavoj budućoj ustaničkoj, Karađorđevoj Srbiji, poentira Kocmanović. Istorijska verzija sudbine Golupca uzbudljiva je, iako se njen početak ne zna do danas, jer arheolozi nisu našli dovoljno dokaza o tome ko je Tvrđavu sagradio.
„Naši i mađarski naučnici se međusobno spore, pokušavajući da dokažu da je ona delo srednjovekovnih neimara zemlje odakle oni sami potiču“, smeje se Kocmanović. Tako naučnici na mirnodopski način nastavljaju istoriju sukoba oko Tvrđave koji su vekovima trajali, od 14. veka, pa do Prvog srpskog ustanka.
Naime, od prvih pisanih izvora iz 1337. godine Golubački grad je bio u posedu Ugara do nakon Kosovske bitke kada se njegovom statusu gubi trag. Negde oko 1390. godine, grad je prvi put potpao pod tursku vlast, da bi već naredne on opet pao u ugarske ruke. Vazalskim sporazumom između despota Stefana Lazarevića i Bajazita, grad je pripao srpskoj despotovini između 1402. i 1410. godine.
Stefan ju je obnovio i proširio, sagradivši čitavo spoljašnje utvrđenje, a u priobalnom prostoru palatu. Ali, kako Stefan nije imao dece, njegov naslednik, Đurađ Branković, bio je dužan da vrati ugarskom kralju dobijene posede u zamenu za svoje priznanje kao Stefanovog naslednika.
Međutim, zapovednik Golupca, vojvoda Jeremija, odbio je da preda Golubačko utvrđenje, tražeći sumu od 12.000 dukata, jer je navodno toliko dao despotu Stefanu za držanje grada. Jeremija je tadašnjem ugarskom kralju Žigmundu Luksemburškom dao i dokument kojim ovo potvrđuje, a koji je kralj osporavao, pa je vojvoda prodao Tvrđavu Osmanlijama.
Kralj se nije pomirio sa gubitkom Golupca i nastavio je da ga napada sve do smrti. Grad je stradao i u borbama Osmanlija protiv vlaškog vojvode Vlada Drakule. Od 1444. do 1458. godine, Golubac je deo srpske despotovine, dok početkom 16. veka, grad proživljava sudbinu sličnu legendi: u nameri da ga pokori, turski Sultan Mehmed II, potkupio je vojnike koji su opsluživali Tvrđavu, ali ne i zapovednika grada.
On se povukao u najvišu kulu, istu onu u koju je po mitu zatvorena srpska princeza. Da bi preživeo, zapovednik je kofom na dugačkom lancu zahvatao dunavsku vodu, ali bi Turci lanac svaki put kidali, pa je ovaj hrabri čovek ipak morao da se preda. Golubac se kao mesto sukoba pominje u velikoj akciji Matije Korvina, ugarskog kralja, protiv Osmanlija 1481. godine.
Sudbina grada konačno je određena ugarsko-turskim ugovorom o miru 1503. i 1519. godine, po kojem je Golubac ostao pod osmanskom vlašću. Granice turske imperije se potom pomeraju na sever, a Golubačka tvrđava kao pogranični grad gubi na značaju, prenosi b92.
Do 1683. godine bio je na osmanskom posedu, a potom ga zauzima austrijski car Leopold I, 1690. godine, kada ga ustupa Ugarima.
Požarevačkim mirom 1718. godine ponovo je dodeljen Osmanlijama i pod njihovom vlašću ostaje do Prvog srpskog ustanka, kada postaje srpski grad. Gušenjem Prvog srpskog ustanka, ponovo se vraća u osmanske ruke, dok je pod srpskom upravom opet od Drugog srpskog ustanka.
Pročitajte još:
- Top pet gradova u Srbiji koji će doživeti ekonomski bum /foto/
- Veličanstveni Golubac iz ugla kakav nije viđen za 700 godina (video)
- Da li je Vuk Branković bio „srpski Juda“ ili velikan koji se do smrti borio protiv Turaka